Algol - co się dzieje w Głowie Diabła?

[Krzysztof_K]

Gwiazda Beta Per co kilka dni przechodzi niesamowitą metamorfozę. Z jasnej niebiesko-białej gwiazdy zmienia się w wyraźnie słabszą i czerwonawą. Naszych przodków to przerażało, a zjawisko uważali za zły omen, zaś samą gwiazdę nazwali ?Głową Diabła?  (arab. Al Ra's al Ghul) lub ?Demonem?.

Dziś wiemy, że Algol jest gwiazdą zmienną. Jest odległym od nas o 90 lat świetlnych układem zaćmieniowym o okresie orbitalnym równym 2,87 doby. Mniej więcej co trzecią dobę w ciągu niespełna 10 godzin układ zmienia swoją jasność w zakresie od 2,12 do 3,29 mag. Zmiany te są wynikiem przesłaniania jaśniejszego składnika układu (gwiazdy ciągu głównego 100 razy jaśniejszej od Słońca) przez słabszego towarzysza.

Jako ciekawostkę dodam, że Algol tak naprawdę jest układem potrójnym. Separacja pary zaćmieniowej wynosi 0,062 j.a., natomiast trzeci składnik obiega je w średniej odległości 2,69 j.a.

Algola najlepiej obserwować nieuzbrojonym okiem, oceniając co 10-15 minut jego jasność w czasie zaćmienia, przy czym nie musimy też obserwować przez całe 10 godzin zaćmienia. Najważniejsze jest aby wyznaczyć moment minimum, wystarczy więc jeśli do obserwacji przystąpimy np. 2 godziny przez minimum, a skończymy 2 godziny po minimum. Uzyskamy w tym czasie około 16-20 ocen.

Link do mapki z gwiazdami porównania:

http://www.aavso.org/charts/PER/BETA_PER/BETAPER-AA.GIF

Przewidywane momenty kontaktów na najbliższe dogodne do obserwacji zaćmienia (czas urzędowy):

03.11.2011

Początek zaćmienia: 03.11.2011 g. 15:16

Środek zaćmienia: 03.11.2011 g. 20:04

Koniec zaćmienia: 04.11.2011 g. 00:52

23.11.2011

Początek zaćmienia: 23.11.2011 g.16:59   

Środek zaćmienia: 23.11.2011 g.21:47   

Koniec zaćmienia: 24.11.2011 g. 02:35

[ignisdei]

Al-ghul gwiazda iście magiczna zawsze zwałem go Demonem. Arabowie wierzyli w  "ghule" czyli nieumarłych ... Ghule zwabiały, napadały i zabijały podróżnych, okradały i pożerały swoje ofiary. Coś jak nasze strzygi!

Zawsze miałem sentyment do tej gwiazdy i do jej zmiany barwy. Mi jednak zawsze kojarzy się z purpurą :)

[Gregohr]

Eeeee, a czy ghule nie żerowały na cmentarzach obgryzając świeżo pochowanych? (nie gardząc też tymi wcześniej pochowanymi...)

[polaris]

Chłopaki, jeszcze kilka takich wpisów, a wątek będzie się nadawał bardziej do nibimbru, a nie do działu obserwacyjnego ;)

[Gość wanderer]

Krzysiek w jakim programie generujesz efemerydy zaćmień Algola?

[Krzysztof_K]

Najczęściej biorę stąd:

http://www.as.up.krakow.pl/ephem/

albo stąd:

http://www.sswdob.republika.pl/fazyzac.htm

Jest jeszcze inny generator on-line, ale zauważyłem, że niektóre gwiazdy liczy błędnie, więc nie będę go tu linkował.

KK

PS. Na stronie głównej astronomica.pl pod rotatorem banerów masz odnośniki do efemeryd dla różnych typów gwiazd zmiennych.

[ignisdei]

Eeeee, a czy ghule nie żerowały na cmentarzach obgryzając świeżo pochowanych? (nie gardząc też tymi wcześniej pochowanymi...)

Oryginalne, arabskie utożsamiane były z krwawymi demonami pustyni. Stąd tak przemiana - z błękitu w purpurę ma wymiar symboliczny. Przedrostek "AL" działa tak jak by wskazywał tą konkretną osobę.. czyli demona dokonującego przemiany. Ludy pierwotne zresztą czciły przemiany na niebie.. Tak jak czerwony Księżyc budził trwogę...Sapkowski dopiero troszkę pofantazjował w Wiedźminie na ich temat :)

http://wiedzmin.wikia.com/wiki/Ghul

[Adam Derdzikowski]

Po takich opisach na pewno każdy obserwator wyjdzie w ciemną noc i będzie godzinami wpatrywał się w Algola... Raczej chyba wątpliwe  :)

A tak na serio. Algola bardzo przyjemnie się obserwuje, gdyż amplituda zmian jasności jest całkiem duża. Problemem jest fakt, że są teraz chlodne noce i można nie wytrzymać. A drugi problem to długość trwania minimum. Tak jak pisał Krzysztof, najważniejsze to złapać sam dołek zaćmienia. Resztę wykresu można sobie zrobić oceniając beta Perseusza raz na dobę. Gdyby ktoś oceniając miał problem z zauważeniem większej różnicy zmian jasności, wówczas można robić oceny nie co 15, a co 20 minut. I powinno być łatwiej. Gdyby ocenianie szło gładko i pewnie, a róznica jasności zauważalna i z wyraźną tendencją spadkową lub rosnącą co 15 minut, to lepiej zachowac taki właśnie interwał. Im więcej bowiem ocen zgromadzimy, tym dokładniej wyznaczymy potem moment minimum.

[Adam Derdzikowski]

Próbowałem w nocy z 3 na 4 listopada obserwować minimum Algola. Niestety, bardzo późno wróciłem do domu, gdy zacząłem obserwować gwiazda była już blisko dna minimum. Warunki do obserwacji były tragiczne - mgła, trochę chmur, wszędzie rozproszone światła samochodów i latarni i dymy z pobliskich kominów. Efekt był taki, że skończyło się na jednej ocenie... Ale cóż, sezon na Diabła dopiero się zaczął  ;)

[Gość MaciekM]

To ja znowu wyjadę z pytaniem. ;) Skoro Algol wizualnie zmienia również i barwę to co z gwiazdami porównania?

[Adam Derdzikowski]

W przypadku Algola nie mamy do czynienia na szczęście z takim kolorkiem, jakim dysponują gwiazdy węglowe, a to one są szczególnie problematyczne w ocenie. No i ciężko dla nich znaleźć standardy do mierzenia. W przypadku Algola nie przejmowałbym się aż tak doborem gwiazd, bo to tylko zaćmieniówka, tu nie jest aż tak ważna jasność, tylko uchwycenie dna minimum. Ja używam do obserwacji beta Perseusza - gammy Andromedy (2.1), a to czerwona gwiazda, delta Perseusza jest niebieskawa, a kappa Perseusza (3.8) znów czerwona. Oczywiście nawet w przypadku gwiazd zaćmieniowych staramy się używać gwiazd porównania o podobnym kolorze, ale jeśli nie mamy w okolicy jakichś lepszych to z braku laku dobre cokolwiek. Zresztą, gdy mamy dużą różnicę między zmienną a standardem to pamiętamy, żeby za długo się nie wpatrywać w czerwony obiekt, bo to z pewnością spowoduje, że wyda nam się jaśniejszy niż jest rzeczywiście. Do tego rzecz jasna przydaje się doświadczenie. Jeśli chcesz poznać skalę problemu z czerwonym kolorem to spróbuj ocenić jasność U Cygni, albo WZ Cas  :) to są dopiero czerwone obiekty i z nimi będziesz mieć problem. A z Algolem na pewno nie. Poza tym mi aż ta zmiana barwy nie rzuca się w oczy, choć na pewno w jakiejś mierze występuje.

[Krzysztof_K]

Miałem podobnie fatalne warunki ale udało mi się wykonać około 12 ocen. Wykres wyszedł nieco poszarpany, mimo to dało się wyliczyć moment minimum na godzinę 20:01 (19:01 UT).

KK.

[Adam Derdzikowski]

No to świetnie. Ja się odkuję na Algolu innym razem. Właśnie wróciłem z obserwacji. W ciągu 155 minut zrobiłem 71 ocen. Jeśli pogoda się nie zepsuje to być może później znów wyjdę. Oceniłem już Zeta Aur, ale chyba tą ocenę muszę poprawić, gdy ta gwiazda będzie wyżej na niebie. Poza tym korcą mnie też inne zmienne w Woźnicy.

Księżyc jest już dokuczliwie jasny i mocno przeszkadza. Oby tylko podobna pogoda była podczas nowiu  >:(

Tak na marginesie, wątek dotyczy w końcu legendarnej zmiennej zaćmieniowej, ja akurat zerknąłem dość okazyjnie, bez planowania, na inną legendarną zaćmieniówkę - KU Cyg. Akurat w segregatorze trafiłem na mapę. I cóż zobaczyłem? Jest idealnie w środku zaćmienia. Ma 12.4 magnitudo. Muszę się teraz zorientować, jak długo może to zaćmienie potrwać... W każdym razie - przy okresie 38 dni, trafić w centrum zaćmienia to duuuży fart  :D chyba zacznę ją częściej oceniać, bo połozona jest w bardzo pięknym miejscu na Mlecznej Drodze.

[Adam Derdzikowski]

Jeśli chodzi o KU Cyg, to minimum trwa 72 godziny, a płaskie dno zaćmienia trwa 44 godziny. Tak więc jutro na pewno spróbuję powalczyć i zrobić więcej ocen. A gwiazda wchodzi chyba na stałe do programu. Jest tak banalnie łatwa do znalezienia, że grzechem byłoby nie oceniać.

[Krzysztof_K]

Zainteresowanym przypominam, że dziś mamy dogodne do obserwacji zaćmienie Algola. Efemeryda podana jest na początku tematu.

Pozdrawiam

KK

[Adam Derdzikowski]

Owszem, oglądałem, do momentu, gdy Algol osiągnął ok. 3.0, a potem chmury i mgła uniemożliwiły mi obserwację. Trochę szkoda, bo warunki były niezłe. Minimum wypadło o dobrej porze (wieczorem) do tego nie przeszkadza Księżyc. Szkoda.

[Krzysztof_K]

Miałem bardzo podobnie. Przed godz. 21 obserwacje stały się niemożliwe. Szkoda.

KK

[astrodamian27]

Gwiazda Beta Per co kilka dni przechodzi niesamowitą metamorfozę. Z jasnej niebiesko-białej gwiazdy zmienia się w wyraźnie słabszą i czerwonawą.

Krzysztofie jak to jest,podczas zaćmienia dwóch składników tych gwiazd,z jednej z tych gwiazd zmieniającego się z koloru niebiesko-białej będzie się zmieniał na kolor czerwony ? Czyli takie można zjawisko zaobserwować przez Teleskop :) Powiem szczerze,że jeszcze nie obserwowałem Algola  ;)

[Krzysztof_K]

Mamy tam dwa główne składniki układu: A i B. Składnik A to gorąca gwiazda ciągu głównego o jasności 100-krotnie przewyższającej nasze Słońce. Składnik B to czerwony olbrzym jedynie 3,5 raza jaśniejszy od Słońca. Po prostu gdy czerwony olbrzym (B) przysłania swojego towarzysza, będącego gorącą gwiazdą ciągu głównego (A) to cały układ dla obserwatora z Ziemi ciemnieje i wydaje się czerwieńszy :)

KK

[astrodamian27]

To tak jak na tym filmiku. Filmik przedstawia Algola  8)

http://www.youtube.com/embed/N98Y16q4Dnc

[Adam Derdzikowski]

Dziś znów mamy zaćmienie Algola. Tylko że pogoda płata figle. W tej chwili Algol pewnie już wychodzi z zaćmienia. Mam tylko jedną ocenę... Znów obserwację zaćmienia trzeba odlożyć na lepszą okazję.

[astrodamian27]

Jako ciekawostkę dodam, że Algol tak naprawdę jest układem potrójnym. Separacja pary zaćmieniowej wynosi 0,062 j.a., natomiast trzeci składnik obiega je w średniej odległości 2,69 j.a.

Ja dodam ciekawostkę Krzysztofie,że prawo podobnie Gwiazda Algol (Beta Persei) jest układem Poczwórnym Może brak dowodów na istnienie układów czterech Gwiazd ale możesz to skomentować jak można  ;)

[Krzysztof_K]

No to podaj źródło tej informacji, chętnie poczytam.

Algol C został odkryty ponad 100 lat temu, jednak jego odległość od głównej pary i położenie względem Ziemi sprawiają, że nie uczestniczy on w spektaklach zaćmień. Uważa się więc, że Algol jest gwiazdą co najmniej potrójną. Zwróć uwagę na zwrot "co najmniej".... bo nie wyklucza się, że w układzie jest więcej składników, ale nic nowego nie zostało tam odkryte, a przynajmniej ja na ten temat nic nie słyszałem.

KK

[astrodamian27]

Wyczytałem to  wydawnictwa:  ''NIEBO-Przewodnik po Wszechświecie Przemysław Rudź'' a to jego fragment: Wykazano,że Algol jest w rzeczywistości gwiazdą poczwórną,jednak w zaćmieniach obserwowanych z naszej Planety nie biorą udziału pozostałe składniki.  8)

[astrodamian27]

[Krzysztof_K]

Nie potwierdzam ani nie zaprzeczam ;) ale chętnie bym się dowiedział kto wykazał. Może Adam wie więcej na ten temat.

KK

[Adam Derdzikowski]

Święcie byłem zawsze przekonany, że Algol to układ potrójny... Hm, sam nie wiem, trzeba by zapytać autora wspomnianej książki, jakim materiałem się posiłkował w tej kwestii :)

[Krzysztof_K]

W najbliższych dniach przewidywane są zaćmienia Algola w dogodnym czasie obserwacyjnym:

13.12.2011

Początek zaćmienia: 13.12.2011 g. 18:42

Środek zaćmienia: 13.12.2011 g. 23:30

Koniec zaćmienia: 14.12.2011 g. 4:18

16.12.2011

Początek zaćmienia: 16.12.2011 g. 15:31   

Środek zaćmienia: 16.12.2011 g. 20:19   

Koniec zaćmienia: 17.12.2011 g. 01:07

19.12.2011

Początek zaćmienia: 19.12.2011 g. 12:20   

Środek zaćmienia: 19.12.2011 g. 17:08   

Koniec zaćmienia: 19.12.2011 g. 21:56

[momenty w czasie urzędowym]

KK

[kisiel]

19stego grudnia udało mi się wyrwać z domu po dziewiątej i zdążyłem zrobić 2 obserwacje na koniec. Mniejsza o efekt, jeżeli chodzi o sam proces w porównaniu do Zeta Aur ? Ameryka. Nie musiałem robić zeza, żeby zobaczyć zmienną i gwiazdy porównania, mróz też robił swoje.

[rybi]

Miałem trochę szczęścia 13 grudnia 2011r. ponieważ po północy chmury rozeszły się i przez dwie godziny zrobiłem trochę fotometrii bet per, gdy gwiazda wychodziła z minimum. Te dane wrzuciłem do bazy AAVSO. Dla ciekawości podaję  również poniżej - gwiazda  po prostu jaśniała w oczach (0,1 magnitudo w 10 minut):

-) 2011-12-13 23:21 - V=3,049, sigma=0,013,

-) 2011-12-14 00:09 - V=2,783, sigma=0,022,

-) 2011-12-14 00:19 - V=2,704, sigma=0,023,

-) 2011-12-14 00:34 - V=2,635, sigma=0,037,

-) 2011-12-14 00:45 - V=2,554, sigma=0,063,

Jest to czas UT (tzn.1godz.wcześniej niż u nas), V oznacza jasność w standardowej barwie V wg Johnsona, a "sigma" to odchylenia standardowe. Po godz. 2 było widać gwiazdy, ale ok.2magnitudo słabsze. Dokładnośc fotometrii spadła do >0,1magnitudo. Dlatego dałem sobie spokój z obserwacjami  :(

Oczywiście gwiazdy takie jak Algol obserwuje się przede wszystkim w celu wyznaczenia minimów ich zaćmienia! Czyli zamiast iluś tam obserwacji jasności gwiazdy ważna jest ta jedna cyfra - moment minimum zaćmienia!!!

Powyższe "pomiary" zrobiłem za pomocą Cannona 400D z obiektywem analogowym Jupiter9 85mm postawionym na statywie z napisem PZO oraz znakiem 1 w trójkąciku. Czy ktoś rozumie/pamięta o czym piszę?  :) 

W ciągu dwóch godzin znośnej pogody zrobiłem około 70 zdjęć Algola (+zdjęcia kalibracyjne), z których części wyciągnąłem powyższe cyferki (jasności) metodą  fotometrii  DSLR.