Efekt Motyla

[Damian P.]

Kiedy warunki są słabe a Droga Mleczna nijaka, musimy stanąć przed wyborem - brać co jest, albo czekać (tylko ile?) na kolejną dziurę. Kilka dni temu udało mi się choć częściowo ugasić głód obserwacyjny, chociaż nie jestem pewien czy aby...a gdzie tam! Jestem pewien, że nabrałem jeszcze większego apetytu! Bo owszem, coś widziałem ale świadomość, że gdyby warunki były dobre a niebo przejrzyste, kiedy widać wszystko lepiej i wyraźniej, ciągnie za sobą ogromny niedosyt. Obiekty pokazują wtedy maximum w sprzęcie X, adekwatnie do warunków miejscówki i nie ma zrzędzenia jak to miało miejsce tydzień temu. A potem jeszcze ten głupi dylemat..czy opisywać ochłapy, czy też czekać na lepsze niebo i wszystko powtórzyć. Powtórzyć i dokończyć bo przecież warunki nie pozwoliły zobaczyć wszystkiego co było planowane. Z przeciętnych, spadły na jeszcze gorsze. Sesję urwałem, krążąc gdzieś przy Trąbie Słonia. A reszta planów? Może kiedyś doczeka się osobnej sesji. Ba, na pewno. Na pewno się doczeka. Może za rok, a jak nie za rok to za dwa...

Kilka dni wcześniej..

Sobota 29/10/16. Okolice Krukowa ? kilkanaście km od Włodawy. Jestem spóźniony, niebo już się zaczęło - około 18.50 a jest 19.17.  I tak żadna strata jak na jedzenie, szukanie siedziska, pakowanie klamotów i nauka lokalizacji obiektów w biegu, do ostatniej minuty przed wyjazdem. Tak to jest jak do końca nie wierzysz w pogodę, aż nagle zaczynasz rozumieć, że to dziś i to już za chwilę. Całe szczęście, że była ze mną dziewczyna, która przyspieszyła wyjazd i pomagała ogarnąć się nieogarniętemu. I zgodnie razem stwierdziliśmy na miejscu, że niebo jest jakieś jasne i że jest syf. Drogę Mleczną widywałem lepszą ode mnie spod domu (2-3 km od Włodawy).
Głodny nie powinien gardzić, w końcu nie było aż tak źle. Dałem więc szansę sobie a także mojej nowej, małej lornetce ? Nikonowi 10/50 EX. Mam ją niespełna dwa miesiące i kilka razy udało mi się już spojrzeć nią w niebo.

Choć moje dość skromne plany zaczynały się właściwie od Liska, sesję rozpocząłem od dwóch gromad otwartych w innych rejonach. Najpierw odnalazłem NGC 6791 w Lutni. Zobaczyłem ją dopiero po małym usadowieniu się na okropnie nie wygodnym krześle (ileż klątw poleciało w ciągu nadchodzącej godziny..). Gromada była niewielkim, bladym, okrągłym plackiem, widocznym zerkaniem. Na pierwszy rzut oka, tuż obok świeciły lekko mylące gwiazdki ale po chwili uwagi, tuż przy nich widać było pojaśnienie lutniowej staruszki.
Przestawiłem żurawia zamocowanego wcześniej na stojaku od choinki (Boże odstąp mnie więcej od takich pomysłów) na gwiazdę Polarną a od niej, małym krokiem przeskoczyłem do NGC 188 w Cefeuszu. Ta gromada widoczna była w sumie z marszu, jako łatwiejsze i nieco większe pojaśnienie niż weteranka z Lutni.

W końcu wylądowałem przy Wieszaku, który był moim startem do innych celów. Pokusiłem się co prawda jeszcze chwilę by spróbować wypatrzeć NGC 6802, lecz warunki zdawały się mówić jasno ? nie tym razem. Zatem spróbuję kiedyś jak będzie idealnie czysto bo coś mi mówi, że w 10/50 ta sztuka jest możliwa, aczkolwiek może być to nie lada wyczyn.
Na Północ od Cr 399, wypatrywałem jaśniejszego pasa, prowadzącego z grubsza do miejsca, gdzie miał urzędować Diplodok a tuż za nim drugi zlepek LDN-ów, które znam ze zdjęć i forum bardziej jako Kosa. Pas dostrzegłem bez większego trudu, choć początkowo byłem trochę nieufny. Przypominał on nieco drogę, która była odcięta, szczególnie od zachodniej strony i wyścielona jaśniejszym światłem nierozdzielonych gwiazd Drogi Mlecznej. Zachodnia krawędź świadczyła o tym, że są tam jakieś ciemne pyły ale nie wiem niestety jakie mają oznaczenie. Dało się właściwie to zobaczyć bez większego trudu. Żałuję, że nie przyłożyłem się bardziej do tych i innych okolic ale z drugiej strony, bardziej detaliczne obserwacje wolę zdecydowanie na czystym niebie. Nieco dalej natknąłem się na dwie ciemne sylwetki, które z każdym kolejnym spojrzeniem, powoli wyjaśniały mi, że są parą, której szukam. Zapamiętałem pewne dwa układy gwiezdne w środku potencjalnego Diplodoka oraz w innym miejscu i zanotowałem co widzę. Zdjęcia w domu wszystko potwierdziły. Diplodok był poniekąd do siebie podobny, choć skojarzył mi się też chwilowo z ustami. Kosa nie była już do końca kosą a dodatkowo jej ostrze zdawało się być bardzo wydłużone i grube, co mogło sugerować zarówno o tym, że mogłem widzieć dodatkowo coś z LDN 786 jak i o tym, że warunki były dość przeciętne, co odebrało szczegół i kontrast.
Widziałem również inną ciemną i dość wyraźną plamę, którą prawdopodobnie był LDN 792, choć tego nie mogę być pewny. Za pewne przypadkowo widziałem również gromadę Stock 1.

 

Źródło - http://www.kost973.com/images/_2014/vulp.html

 

Znalazłem się potem w Łabędziu, gdzie pierwszym celem był Barnard 145. Powiem szczerze, że po krótkim starhoppingu, niemal od razu dostrzegłem ten ciemniejszy od tła cypel. Poświęciłem mu chwilę czasu i dało się zobaczyć jakby obiekt stawał się nieco bardziej dziobowaty i ostry. Zanotowałem, że wygląda jak na bardzo przyciemnionym zdjęciu, co zresztą bardzo mi się podobało.
Kolejny ciemny twór nieopodal, był już dość pokaźnych rozmiarów i w Nikonie albo mieścił się na styk albo po prostu się nie mieścił. Przeglądając zdjęcia, pewnego razu zauważyłem ciemniejszy kształt, który przypominał mi tylni sterownik samolotu. Czułem, że powinno udać się wypatrzeć go na żywo i nie myliłem się. Kontury Barnarda 144 były dość wyraźnie i precyzyjnie odcięte, zgodnie jak na fotkach. Odcięcie z lewej biegło przy gromadzie NGC 6871 a całe pociemnienie rozszerzało się ku dołowi aż za Eta Cygni. Dostrzegłem także bez trudu, wlewający się na mgławicę od lewej jaśniejszy język, który dzieli obiekt na osobne oznaczenia LDN 862 i LDN 857.
Notatki sugerują, że bełkotałem coś o jakimś ciemniejszym wżeru, nieco na południe od Ety Cygni, leżącym pod łukiem z pięciu jaśniejszych gwiazd. Zaznaczyłem mniej więcej to miejsce na zdjęciu poniżej ale sam już nie wiem czy tam coś było czy miałem złudzenie.

 

Źródło - http://www.astromarcin.pl/

 

Aśka już dawno grzała się w samochodzie a ja błąkałem się między pojaśnieniami a pociemnieniami, gdzieś w okolicy Gammy Łabędzia. Chciałem tu wypatrzeć choć jakikolwiek skrawek kompleksu Motyla, na który czekam w zasadzie od roku. W najgorszym wypadku liczyłem mocno na IC 1318 A. W bardzo dobrym, na B, C - dwa charakterystyczne płaty formujące samego Motyla. W idealnym przypadku na inne fragmenty mgławicy.
Część oznaczona jako IC 1318 A, okazała się być banalnie łatwa i dość wyraźna. Spore pojaśnienie było skłębione dokładnie tam gdzie powinno i nie mogło być blaskiem gwiazd. Co ciekawe kilka dni wcześniej, chyba widziałem ten fragment spod domu, przy naprawdę słabych warunkach, kiedy jeszcze do końca się nie robiło ciemno a już miał wstawać spory Księżyc. DM wtedy była bardzo słaba a jednak i wtedy odnosiłem małe wrażenie jakiegoś lekkiego pojaśnienia w odpowiednim miejscu. Teraz przekonałem się, że to co wtedy podejrzewałem za mgławicę teraz świeci tak, że raczej nie w sposób tego przeoczyć.
Odbiłem w kierunku Sadru by zaczaić się w końcu na danie główne. Znam wystarczające układy gwiazd, gdzie płaty powinny świecić najjaśniej. Właściwie to wystarczyła chwila by stwierdzić, że coś widać. Dokładnie tam gdzie trzeba, widoczne były lekkie pojaśnienia. Pomiędzy tymi pojaśnieniami przebiegał pusty rów, który zaraz skręcał pod odpowiednim kątem w kierunku - nieco poniżej Gammy Cygni. Rów ten to ciemna mgławica LDN 889. Pojaśnienia Łabędzich płuc raczej nie mogły być światłem gwiazd wspomaganych dodatkowo pobliskim Sadrem. Co prawda spoglądałem powierzchownie w ten rejon wcześniej SM 15/70 ale Motyl nie dawał o sobie nigdy żadnego znaku. Tym bardziej nic nie wskazywało, że obłaskawi się w mniejszej dwururce, choć ślad samego LDN 889 miałem jakby na widelcu w 15/70. A niech tam, wierzę w efekt motylego kurzu i pyłu!
Nieco na południe widać było spore, prostokątne pojaśnienie. Nie wiem na ile częściowo to mógłby być jakiś inny fragment kompleksu IC 1318 a na ile zwykłe zagęszczenie gwiazd ale wiem, że obok widać było całkiem wyraźne pociemnienie o przybliżonym kształcie rombu.

Przeskoczyłem potem do Pętli Łabędzia. Muszę przyznać, że wschodnia część Veila zadziwia mnie swą wyrazistością w Nikonie. Dodatkowo nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że przy 52 Cygni, widać strugę rozszerzającego się światła, tylko w jednym (na dodatek odpowiednim) kierunku. To musiała być Miotła Wiedźmy. Raz odniosłem wrażenie, że po przeciwnej stronie gwiazdy mignął mi cienki, lejowaty fragment zachodniego Welonu ale mogło mi się wydawać. Trójkąt Pickeringa z kolei wydaje się być mało realny lub bardzo trudny do wyłapania w małej lornetce ale może się mylę i może nie jeden z was go dorwał w 10/50?
Miłą niespodzianką w bliskim sąsiedztwie Pętli bez wątpienia była wielka, ciemna mgławica LDN 864 (patrz zdjęcie wyżej). Nigdy wcześniej jej nie widziałem (przynajmniej świadomie) a przecież jest tak wyraźna. Jej krawędź biegła dokładnie tak jak na zdjęciach, przy 52 Cygni,  skręcając  później prosto na gwiazdę 49 Cygni.

 

Źródło - http://www.astromarcin.pl/

 

Zmierzałem coraz bardziej w kierunku północnym, po drodze zatrzymując się przy Ameryce i pobliskich celach. Prawie zawsze gdy na nią patrze, po chwili sprawdzam jak się ma Pelikan i czy widać jego ślad. Też tak macie? Był widoczny ale jakoś nigdy nie grzeszy jasnością i tym razem nie było inaczej. Podobnie również ciekawi mnie jak będzie odcinać się LDN 935, którego osobiście nazywam krzyżem, choć może lepiej brzmiałoby ? czarnym krzyżem.
I tak oto kolejno robiłem małe skoki, zaliczając co wyraźniejsze dziury i starając się powierzchownie zapamiętać i zanotować co widzę. Jak zwykle najpierw rzuca mi się w oczy B 352. Tym razem, niechcący dostrzegłem tuż przy niej, także malutki, podłużny i ciemniejszy cypelek, noszący oznaczenie B353. Był widoczny zerkaniem bez większego trudu. Kolejno padła B356, potem B361 a także inna ciemnotka, leżąca w kierunku Le Gentil 3. Leży tam odnoga wielkiej LG3 ale na pierwszy rzut oka widziałem tam jakąś odrębną, niewielką dziurę.
Po lewej stronie Ameryki, także jest podłużna spora wyrwa, przylegająca do NGC 7000 i domniemam, że może to być część LDN 906. Za B361, widać było sporą i nieregularną ciemnię, która nosi oznaczenie LDN 989.
Była godzina 20 a ja znalazłem się przy gromadzie M39. Krążąc po okolicy, nie chcący wpadłem na bardzo wyraźnego i rozbudowanego Barnarda 168 oraz na inne pociemnienia zarówno przy Ameryce jak i M39, których nie jestem już chyba w stanie zidentyfikować. Warunki jak i brak wygody nie pozwalały się zbytnio skupić na dokładniejszych obserwacjach.

 

Źródło - http://www.astromarcin.pl/

Odkręciłem więc lornetkę i obserwowałem później jeszcze trochę z samochodu, skąd dotarłem do Cefeusza, gwiazdy Granat oraz IC 1396.
Jakiś czas temu odnalazłem całkiem przypadkiem, nieco na Wschód od gwiazdy Granat, bardzo wyraźną i nieregularną ciemną mgławicę. Jest ona podzielona na osobne części w katalogu Barnarda o numerach 169, 170, 171 oraz 173 i 174. Jak dla mnie, obiekt jest naprawdę wyraźny, choć i tym razem nie mogłem dobrze się mu przyjrzeć. Wiem tylko, że widziałem stosunkowo dobrze ciemny okrąg, który miał w sobie chyba dość mocno podkreśloną którąś część, oraz odnogę wychodzącą w kierunku wschodnim.
Wróciłem do IC 1396 i odnalazłem bez trudu ślad Barnarda 160 a także zanotowałem jakiś mniejszy brak czegoś, zaraz przy gromadzie Trumpler 37, idąc w stronę mi Cephei. Miejsce wskazuje jednoznacznie na B161, chociaż ta obserwacja zdecydowanie wymaga powtórki. I tak oto niestety musiałem przerwać w końcu wędrówkę, krążąc gdzieś przy Trąbie Słonia.

 

[lukost]

4 godziny temu, Damian P. napisał:

 (...) Przestawiłem żurawia zamocowanego wcześniej na stojaku od choinki (Boże odstąp mnie więcej od takich pomysłów) na gwiazdę Polarną a od niej, małym krokiem przeskoczyłem do NGC 166 w Cefeuszu. Ta gromada widoczna była w sumie z marszu, jako łatwiejsze i nieco większe pojaśnienie niż weteranka z Lutni.

(...)Trójkąt Pickeringa z kolei wydaje się być mało realny lub bardzo trudny do wyłapania w małej lornetce ale może się mylę i może nie jeden z was go dorwał w 10/50?

 

Raczej NGC 188.

A co do Pickeringa -  w 10/50 raczej niewykonalne. W 15x70 też nie widziałem, natomiast majaczy mi (chyba) w 25x100. Sprawę znacząco ułatwiłyby pewnie filtry mgławicowe. 

[Damian P.]

Oczywiście, że NGC 188, dzięki za czujność, już babol poprawiony

[Panasmaras]

Gratuluję udanych łowów! Widzę, że łapałeś ciemnotki pełnymi garściami  
Też się zasadzałem na ciemnotki w okolicach Wieszaka, ale poległem dwukrotnie w tym roku - zabrakło jakości nieba. Co do NGC 6802 - wydaje mi się, że kiedyś ją dorwałem w 10x50. Gromadka ma 8,8^mag, więc zadanie wydaje się być zupełnie wykonalne.

Co do szerokich okolic Sadra - zabawna sprawa z tym LDN 889. Jest oczywisty, a jednak IC 1318 B i C umykają. Odnoszę wrażenie, że jest tam za dużo gwiazd, które jakby maskują blask mgławicy. Z tego, co kojarzę, tylko raz widziałem skrzydła Motyla - w 15x70, z filtrami UHC.
Fajnie też, że odkryłes B 144 i B 145 - dla mnie to jedne z ciekawszych obiektów w tym rejonie. Ciekawy również jest LDN 864 - w tak opatrzonym miejscu, a jednak umyka w wąskich kadrach  
Przy okazji, czy B 145 nie kojarzy Ci się z czarnymi figami?  

Przemaglowałem Aladina w poszukiwaniu oznaczeń ciemnotek w okolicach NGC 7000 - i wychodzi na to, że zarówno pasmo wycinające Amerykę od wschodu, jak i ciemnotka powyżej B 356 nie mają oznaczeń. Oba przypadki są pod tym względem dziwne - bo pierwsza z mgławic jest przewyraźna (choć zdjęcia w dalekiej podczerwieni pokazują, że to dość rozrzedzony farfocel), a druga - ładnie skupiona (Aladin/AKARI pokazuje, że być może jakieś "zawiązki"  się tam powoli robią).
Przy okazji - nie mogłeś nie widzieć lewego płucka vel nurka przy Kałamarnicy - czyli LDN 963 - takiego wyraźnego, podłużnego pociemnienia blisko B361 (na zdjęciu w Twojej relacji jest widoczne ciut poniżej B361, po prawej, jako pozioma, dwuczłonowa krecha).

Co do zbiorów w Cefeuszu - jeśli widziałeś B 160, to B 161 musiała również paść - obie są całkiem wyraźne (a kto nie widział, ten trąba).
Obstawiam jednak, że nie widziałeś Barnarda 173. O ile B 174 jest łatwy, o tyle oznaczenie B 173 dotyczy małej, nieco odseparowanej kropy. Walczyłem z nią parę razy i poległem. Gdyby udało Ci się powtórzyć obserwację, będę wdzięczny za raport  

 

[Damian P.]

Motyl faktycznie jest dziwny. Przejrzałem sporo jego zdjęć, często wygaszanych w programie i obiekt ogólnie wydaje się być dość jasny i tylko nieznacznie jakby słabszy od fragmentu C. Nie wydaje się być też trudniejszy od Pelikana (Fragment C jest o wiele łatwiejszym celem moim zdaniem). Oczywiście przy skrzydłach pojawia nam się dodatkowo Sadr ale trudno uwierzyć by aż tak utrudniał dostrzeżenie tego obiektu (zresztą fragment C sam w sobie był dla mnie sporym zaskoczeniem jeśli chodzi o widoczność). Ja również rozmyślałem czy to co widzę nie jest przypadkiem blaskiem gwiazd, które okalają części przy Sadrze ale znowusz pojaśnienia były tam gdzie powinny, mimo, że były dosyć słabe.
Warunki były zmienne, właściwie na samym początku sesji widać było dziwną wielką łunę, która musiała być jakąś chmurą. Nie było zbyt ciemno i widoczność mogła być raz lepsza raz gorsza. Droga Mleczna także zmieniała swoją wyrazistość. Na pewno IC 1318 to cel do którego muszę wrócić w lepszych warunkach. Poniżej zaznaczyłem zielonym kółkiem miejsca gdzie moim zdaniem skrzydła powinny świecić najjaśniej ( i gdzie też widziałem owe pojaśnienia). Kremowe linie pokazują moje asteryzmy pomagające w lokalizacji.

 

Źródło - http://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/2942-pojedyncze-ujęcia/&page=14

 

Co do B145, faktycznie kształt bardzo zbliżony do figi. Akurat ostatnio moja mama przywiozła dość sporo tych owoców z wycieczki i dobrze pasują do tej ciemnotki

Odnośnie LDN 963 (nurka) to pewnie jest jak piszesz. Widziałem jakieś dodatkowe pociemnienia nie daleko Ameryki i też blisko M39 ale przyznaje, że już wtedy warunki jak i skupienie nie szły w parze z notowaniem. Wygoda to jedna z podstaw, której tym razem mi zabrakło.

Co do B161 to moje notatki mówią, że pociemnienie biegło trochę w dół (w stronę gwiazdy Granat) i skręcało zaraz w prawo. Na zdjęciach sam B161 dobrze zgadza się z tym co widziałem zaraz pod Tr 37 ale odnoga w prawo już nie za bardzo. Myślę, że mogła być ona już po prostu zwykłym brakiem gwiazd (w zasięgu sprzętu) w tym miejscu, co przy chwiejnych warunkach dokleiło ją podstępnie do B161. Widać to na poniższym zestawieniu:

 

Źródło - http://www.astromarcin.pl/

Z pewnością tam wrócę, jeśli nie w tym roku to za rok, bo IC 1396 to mój cel, który dopiero ledwo napocząłem.

No i B173 co do którego oczywiście się zgadzam, że go nie widziałem:) Tak mały cypelek, wymaga z pewnością znajomości dość precyzyjnej lokalizacji a ja przed obserwacjami nawet nie wiedziałem o jego osobnym oznaczeniu. Warunki bardzo mnie frustrowały i coraz mocniej utwierdzałem się w tym, że nie ma sensu dalej obserwować.

Bardzo dziękuję za obszerną odpowiedź

[Panasmaras]

4 minuty temu, Damian P. napisał:

Akurat ostatnio moja mama przywiozła dość sporo tych owoców z wycieczki

Nie o takie figi chodziło, tylko o takie:

[Damian P.]

O masz nie zaczaiłem ale faktycznie te przypomina o wiele bardziej

[Janko]

10 godzin temu, Panasmaras napisał:

Nie o takie figi chodziło, tylko o takie:

Oj, Maras, Maras! Ojciec dzieciom, moderator globalny, a figi na niebie widzi

[Panasmaras]

Psze pana, to Barnard zaczął!

[Hagen]

Niektórzy widać za mało albo za dużo w niebo zerkali, ale chyba to pierwsze zważywszy na psią pogodę! Relacja Damiana, no cóż, pozazdrościć warunków, słowem super! Pozdrawiam wszystkich!!!

[Hagen]

Janko! Doszedłem do wniosku że na bezgwiezdziu i figi na niebie dobre!!! 

[Panasmaras]

Dnia 8 November 2016 at 07:51, Janko napisał:

a figi na niebie widzi

A tak naprawdę, to wiesz, kto zaczął?  

[Damian P.]

Wczorajszego wieczoru wróciłem Nikonem do okolic Ameryki. Faktycznie nurek czyli LDN 963 jest przewyraźny, widoczny właściwie jako dwie wyraźne plamy. Przyjrzałem się również Kałamarnicy czyli B361 z której wybiegała macka, sięgająca zerkaniem niemal pomarańczowej gwiazdy 63 Cygni. Nieco poniżej wychodziła inna odnoga ukośnie w dół w kierunku parki gwiazd ale dalsza jej część sprawiała mi mały kłopot. Widziałem jakby skręcała nad gwiazdkami i biegła równolegle do tej powyżej a na zdjęciach nie jest to zbyt wyraźne, za to jakaś jej część biegnie jakby dalej na ukos w dół. Zaznaczyłem kolorem pomarańczowym część tej odnogi której nie jestem pewien.
Na samej Ameryce także nie obyło się bez nowości. No cóż, tak jak myślałem, widać bez problemu spore pociemnienie, choć nie jest aż tak nieprzezroczyste jak B361 czy też pociemnienie przylegające od Wschodu do Ameryki.
Mało tego dostrzegłem na tle NGC 7000 dodatkowe dwa ogonki podobne do Barnarda 353 i wyraźnie od niego słabsze. Miałem ze sobą również SM 15/70, który pokazał to nieco bardziej oczywisto. Ich położenie na zdjęciach idealnie zgadza się z moimi obserwacjami. Moją uwagę zwróciły także inne pociemnienia za M39. Oznaczenia kolorem kremowym dotyczą nowych celów.

 

Źródło - http://www.astromarcin.pl/

Odnośnie Motyla (IC 1318 B,C)..cóż w 10/50 zgłupiałem. SM15/70 znowuż uparcie tym razem przekonywał mnie, że pojaśnienia są tym czym powinny. Gwiazdki które używam do lokalizacji jednak trochę gubią trop i jestem w kropce.

[Karol_C]

Ehhh a 150 km dalej ledwo co majaczyła mi NGC 188 w 10x50.  Może w poniedziałek będzie lepiej

[Damian P.]

W moich stronach też szału nie było. Ciągle czekam na tę noc z super przejrzystością. Ostatnio widziałem niebo które wyrywało w butów jakoś pod koniec Września, kiedy to akurat pracowałem do późna a potem padłem ze zmęczenia.