Renowacja teleskopu Uniwersał 270/1500

[Mikołaj]

Teleskop Uniwersał 270/1500

Dzięki pewnemu Miłośnikowi astronomii z Wrocławia tworzący się właśnie kielecki oddział Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii pozyskał niedawno 10" teleskop Newtona wykonany przez polskiego producenta z Żywca - firmę Uniwersał. Teleskop ma już swoje lata (pochodzi z roku 2000) i w związku z tym wymaga renowacji, którą przez najbliższe miesiące postaramy się przeprowadzić wspólnie z astromiłośnikami z woj. świętokrzyskiego.

Na początek dane techniczne teleskopu:
Tubus
- średnica zwierciadła - 270mm
- ogniskowa - 1500mm
- światłosiła 1:5,5
- dokładność 1/8? (dla ?=550nm)
- kształt zwierciadła : paraboloida obrotowa
- zasięg obserwacyjny - 14m
- zdolność rozdzielcza - 0,5?
- wymiary tubusa: 1500mm x 315mm
- masa tubusa: 15kg
Montaż
- wysokość słupa: 900mm
- masa statywu: 40kg

Dzisiaj odbyło się spotkanie inaugurujące rozpoczęcie prac nad modernizacją tego sprzętu. W trakcie spotkania ustaliliśmy dalsze plany działań nad teleskopem, które przedstawiam poniżej.
1. Lustra
- napylenie nowej warstwy aluminium na lustro główne
- wymiana skorodowanego lustra wtórnego na nowe eliptyczne
2. Wyciąg okularowy
Obecnie zamontowany wyciąg okularowy to oryginalny 1,25" produkcji Uniwersała, planujemy jego wymianę na dobrej jakości wyciąg Crayforda o wejściu 2", więc prawdopodobnie będzie konieczne powiększenie otworu na wyciąg w tubie.
3. Szukacz
W zestawie dodawana była lunetka celownicza 4x20, którą planujemy wymienić na szukacz 9x50
4. Montaż
Z racji swojego wieku oryginalny żywiecki montaż paralaktyczny wyposażony w napędy dla obu osi wymaga kilku działań usprawniających:
- kasacja luzów (przede wszystkim w osi RA)
- zamocowanie silnika do osi Dec., przy którym brakuje przejściówki
- rozwiązanie problemu celownika biegunowego - przy tym modelu zamiast klasycznej lunetki biegunowej zastosowany został laserowy celownik biegunowy, który ostatnio doposażyłem w nowe baterie, lecz są pewne trudności ze zjustowaniem celownika z tubą, dlatego być może poszukamy innego rozwiązania tej kwestii
- konserwacja elementów ruchomych
5. Ogólny wygląd teleskopu
Planujemy nieco poprawić zewnętrzny wygląd tuby, lecz na pewno nie zamierzamy zmieniać podstawy wizualnej teleskopu Uniwersała - żółtego koloru tuby.

Docelowo teleskop ma służyć astroamatorom z okolic Kielc zaangażowanych w działalność powstającego oddziału PTMA w Kielcach. Zostanie on umieszczony na stałym miejscu w Baran Observatory - obserwatorium astronomicznym będącym naszą siedzibą, położonym ok. 30 km na północny-zachód od Kielc. Planujemy wykorzystywać go w trakcie naszych spotkań/pokazów nieba, a więc i w celach popularyzatorskich. Teleskop stanowi wspólną własność Członków i Przyjaciół tworzącego się PTMA Kielce, więc prosimy wszystkich zarówno o pomoc merytoryczną - chętnie wysłuchamy każdej porady od osoby, dla której temat odnawiania wiekowego sprzętu nie jest obcy, jak również liczymy na wsparcie w postaci np. propozycji odstąpienia/odsprzedaży potrzebnych nam akcesoriów, o których wspomniałem powyżej.

Liczę na Waszą pomoc w każdym tego słowa znaczeniu i postaram się uzupełniać ten temat w miarę postępów w naszych pracach renowacyjnych na bieżąco.

Załączniki:

 

 

Ogólny wygląd teleskopu

 

Oryginalny wyciąg okularowy 1,25"

 

Skorodowane lustro wtórne

[lidka500]

Mikołaj: zdobądźcie jakąkolwiek nową tubę, doróbcie Dobsona - teleskop będzie 2x lżejszy i użyteczniejszy. Żałuję, ale tak dużego LW nie mam, chętnie pomógłbym.

[piotrkusiu]

A jakie duże te LW macie?

[Mikołaj]

Jeśli chodzi o zmianę tuby na jakąś nową, to myślę, że to zbytnio się nie opłaca. Tuba jest ładnie wyczerniona, a i aspekt wizualny nie pozostawia wiele do życzenia. Natomiast pomysł z wykonaniem montażu Dobsona jest dosyć ciekawy i mimo, że na pewno postaramy się o renowację uniwersałowego paralaktyka, to kiedyś nad taką ciekawą alternatywą można się zastanowić. Byłbym jak najbardziej za :)

 

 

Zmierzyłem dzisiaj lusterko wtórne i wyszło mi ok. 73x55 mm. Wygląda więc na to, że jest ono niewymiarowe, choć możliwy jest też błąd w pomiarze, bo niestety jeszcze nie udało mi się go zdemontować, ale okazało się, że z lustrem głównym łatwiej poszło  :D

 

Po ponad 30 min w końcu udało mi się wyjąć celę z lustrem głównym. Niestety, wyjmowanie nie polegało tylko na odkręceniu kilku śrubek imbusowych, bo niezbyt przyjemną niespodzianką okazał się silikon, którym cela była dodatkowo przymocowana do tubusa. Musiałem więc najpierw usunąć silikon i następnie siłować się z wyciągnięciem lustra zamontowanego na styk z tubą - w tym pomogła mi trochę siła grawitacji  ;)

 

 

Po wyjęciu lustro przetarłem trochę z kurzu szmatką z mikrofazy i wydaje mi się, że mimo 13 lat użytkowania, zachowało się ono w bardzo dobrym stanie. Niedługo zabiorę się też za przeczyszczenie LG na mokro i raczej wróci ono bez konieczności napylania do tubusa.

 

 

Po zmierzeniu okazało się, że średnica LG to nie 250mm, lecz... 270 mm. Tak też wnioskowałem "na oko" i taką informację podał mi Producent.

 

W takim razie teraz sprawą najbardziej pilną wydaje się nabycie prawdziwego, eliptycznego LW i wytoczenie przejściówki do zamontowania silniczka w osi Dec. montażu. 

[Pablito]

Przyda się co najmniej wyczernić te śrubki mocujące LG

[Alien]

Nie wiem czy pomoże ale masz tu link do 3 czesci z tuningu teleskopu Cassegraina Uniwersał 200/3500

http://astronomiaamatorska.blogspot.com/2012/09/modernizacja-cassegraina-2003500-cz1.html

Jedyne co w zasadzie pozostało to zregenerowanie luster. ;) i wymiana w przyszłości mocowania LW.

[piotrkusiu]

Jeśli chodzi o LW to spokojnie powinno pasować to: http://deltaoptical.pl/blizej_nieba/zwierciadlo-wtorne-sky-watcher-2501200,d1289.html

Albo napylajcie oryginalne, to że ma dziwny kształt to nie szkodzi :)

[szdom1]

Powodzenia w działaniu. A liczyłeś ile ta renowacja będzie Cię kosztować?

 

PS. Też mam tublkę takiego koloru. Troszkę mniejszą. :))

[Mikołaj]

Jeśli chodzi o LW to spokojnie powinno pasować to: http://deltaoptical.pl/blizej_nieba/zwierciadlo-wtorne-sky-watcher-2501200,d1289.html

Albo napylajcie oryginalne, to że ma dziwny kształt to nie szkodzi :)

Sam się nieco zdziwiłem, że LW w teleskopie prawie 11-calowym z długą ogniskową jest mniejsze nawet od normalnego eliptycznego używanego w zwykłych 254/1200. Jeśli sądzisz, że trochę większe lusterko nie zaszkodzi, to pewnie pozostaniemy przy pomyśle całkowitej jego wymiany, bo napylanie już się nie opłaca z uwagi na brak poważnej konieczności renowacji LG. Sama wysyłka praktycznie przekroczyłaby 2, czy nawet 3 - krotnie cenę napylania małego lusterka u Pana Jerzego Gomuły. Ostateczna decyzja zależy też od moich Kolegów z protoplasty PTMA Kielce, ale na moje oko lustro główne może jeszcze pożyć sobie bez ingerencji od czasów fabrycznych przez parę kolejnych lat. Większość mankamentów lustra głównego, które widzieliśmy przed jego demontażem to po prostu brud. Jak na razie doliczyłem się tylko 2 rysek - dosyć sporych, ale chyba nie aż tak poważnych żeby nakładać nową warstwę aluminium ;)

 

Powodzenia w działaniu. A liczyłeś ile ta renowacja będzie Cię kosztować?

 

PS. Też mam tublkę takiego koloru. Troszkę mniejszą. :))

Staramy się przeprowadzać jakieś składki na renowację teleskopu, bo wiadomo, że niektórych rzeczy nie jesteśmy w stanie wykonać sami i trzeba wesprzeć się chińską technologią. Lista rzeczy do wymiany jest trochę długa jak na zwykły lifting starego sprzętu, ale już podjęliśmy decyzję. Teraz jeśli wstrzymamy się z napylaniem LG, będzie nieco więcej luzu przy pracach, tym bardziej, że na możliwość nałożenia nowej warstwy aluminium musielibyśmy czekać aż do października. Z uwagi ograniczonych (mimo wszystko) funduszy, preferujemy też zakup używanych komponentów.

Teraz próbuję sam nieco popchnąć prace do przodu żeby móc zaprezentować ten mocarny sprzęt na planowanym pokazie nieba w czasie wrześniowego nowiu. Jeśli do tego czasu uda mi się pozyskać nowe LW, to być może nawet pokusimy się o first light w połowie drogi renowacyjnej ;)

 

Alien, czytałem wszystkie 3 części Twoich prac nad Cassegrainem i to, co u nas dwóch na pewno się pokryje to wymiana wyciągu. My oczywiście nie będziemy przystosowywać teleskopu do astrofoto, bo ten montaż nie da rady :) Jednak wygodna podczas obserwacji wizualnych zawsze jest ważna :)

[Alien]

Nie no wiadomo o co chodzi, zawsze z kilku projektów można coś dla siebie interesującego wyciągnąć.

[lidka500]

Co do tuby: jest za ciężka i ma tendencje do gięcia się. Przecież już po LW i ... w ogóle widac jakie materiay były używane do ich produkcji. Zaoszczędzając na ciężarze tuby, zredukujecie do minimum koszty potrzebne na wykonanie Dobsona, bo z tą tuba trzeba naprawdę wielkiego i ciężkiego bydlaka.

A z kolei zostawienie autentycznego montażu U... dramat w obsłudze. Przecież qrcze mam taki, tylko mniejszy  ;)

[Mikołaj]

Lustro wtórne już zdemontowane. Na załączonym zdjęciu widać w jak fatalnym jest ono stanie. Najbliższe spotkanie robocze planowane na weekend, więc pilnie poszukujemy nowego (używanego ) eliptycznego LW.

http://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/2948-k-lustro-wt%C3%B3rne-do-10-newtona/#entry41900

[szdom1]

Eee, nie jest takie złe. :blink:

[Mikołaj]

Pierwsza seria prac renowacyjnych przy telekopie zakończona. Poczyniliśmy więc już pierwszy krok - teleskop został doprowadzony do stanu użyteczności. W ostatnim czasie kupiłem eliptyczne lustro wtórne, które zamontowaliśmy w miejscu starego. Lustro główne zostało umyte wodą destylowaną z odrobiną płynu do mycia naczyń. Bardzo ładnie to zniosło i teraz wygląda praktycznie jak nowe, więc już ostatecznie wiemy, że nie potrzebuje napylania. Na swoje miejsce wrócił także szukacz - na razie nie jesteśmy gotowi na kolejne zakupy, więc przez jakiś czas jeszcze będzie nam służył.

Przy montażu działo się równie dużo ;) Staraliśmy się skorygować luzy, ale w jednej osi wciąż są odczuwalne - w najbliższym czasie jeszcze postaram się za to zabrać. Ponadto wytoczyliśmy brakujące sprzęgło do silnika z osi dec i przymocowaliśmy go. Po pierwszych próbach muszę przyznać, że elektronika działa bezbłędnie.

 

 

Poniżej lista planów, na której zaznaczyłem to, co już za nami.

Coraz poważniej myślę o możliwości wykonania alternatywnego montażu dla tego teleskopu. Po głowie chodzi mi Dobson, bo paralaktyk takich rozmiarów jest bardzo kłopotliwy i samo wyważanie teleskopu to rzecz czaso- i praco- chłonna. W moim odczuciu do codziennych zastosowań, na szybko, najlepszym rozwiązaniem byłby montaż Dobsona i wstępnie ten pomysł oznaczam jako punkt do wykonania.

 

1. Lustra

- napylenie nowej warstwy aluminium na lustro główne
- wymiana skorodowanego lustra wtórnego na nowe eliptyczne
2. Wyciąg okularowy
Obecnie zamontowany wyciąg okularowy to oryginalny 1,25" produkcji Uniwersała, planujemy jego wymianę na dobrej jakości wyciąg Crayforda o wejściu 2", więc prawdopodobnie będzie konieczne powiększenie otworu na wyciąg w tubie.
3. Szukacz
W zestawie dodawana była lunetka celownicza 4x20, którą planujemy wymienić na szukacz 9x50
4. Montaż
Z racji swojego wieku oryginalny żywiecki montaż paralaktyczny wyposażony w napędy dla obu osi wymaga kilku działań usprawniających:
- kasacja luzów (przede wszystkim w osi RA)
- zamocowanie silnika do osi Dec., przy którym brakuje przejściówki
- rozwiązanie problemu celownika biegunowego - przy tym modelu zamiast klasycznej lunetki biegunowej zastosowany został laserowy celownik biegunowy, który ostatnio doposażyłem w nowe baterie, lecz są pewne trudności ze zjustowaniem celownika z tubą, dlatego być może poszukamy innego rozwiązania tej kwestii
- konserwacja elementów ruchomych
5. Ogólny wygląd teleskopu
Planujemy nieco poprawić zewnętrzny wygląd tuby, lecz na pewno nie zamierzamy zmieniać podstawy wizualnej teleskopu Uniwersała - żółtego koloru tuby.

6. Wykonanie alternatywnego montażu Dobsona dla teleskopu. 

 

Wyczyszczone i zamontowane lustro główne

 

Eliptyczne lustro wtórne już wisi na pająku

 

Widok sprzed pająka

 

Teleskop z szukaczem

 

Silniczki już na swoich miejscach

 

Jeden z przymocowanych silników. Widoczne wytłoczone sprzęgiełko.

 

Przed nami jeszcze sporo pracy, jednak najważniejsze zadanie już wykonaliśmy - teleskop z historią wrócił do czynnej służby !

 

[Mikołaj]

Wracam do tego wątku z niemałym sentymentem. W czasie prawie 3 lat zmieniło się bardzo dużo w postępie prac nad tym teleskopem. Zmieniła się także cała koncepcja i pomysł na jego wykorzystanie, co chciałbym pokrótce teraz przedstawić.

Po kasacji luzów w montażu i zamocowaniu nowego lustra wtórnego, teleskop ponownie wrócił do Obserwatorium w Baranie. Tam był używany podczas spotkań miłośników astronomii z regionu świętokrzyskiego. W czasie przerwy w działaniach obserwatorium w drugiej połowie 2014 r. Uniwersał przeleżał bezczynnie. Kiedy wróciliśmy do cyklicznych spotkań w Baranie, okazało się, że luzy ponownie dają o sobie znać, a jednocześnie zadecydowaliśmy, że obserwatorium nie jest odpowiednim miejscem docelowym tego sprzętu. Zaprzestane prace renowacyjne odżyły wraz z utworzeniem Kieleckiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. Już na spotkaniu założycielskim 16 maja 2015 r. w Baranie jednym głosem stwierdziliśmy konieczność doprowadzenia prac renowacyjnych do końca. Miały one objąć znacznie większy zakres niż wcześniej, dlatego temu wątkowi poświęciliśmy większość czasu na pierwszym zebraniu zarządu oddziału dwa miesiące później. Tam zapadły decyzje, co dalej czeka teleskop należący do PTMA Kielce. Postanowiliśmy zrezygnować z pomysłu stałego rezydowania teleskopu w Baranie. Od teraz każdy chętny miłośnik astronomii będzie mógł wypożyczyć Uniwersała na własny użytek. Nie byłoby to jednak łatwe pozostając przy starym montażu paralaktycznym, ważącym 40 kg. Zadecydowaliśmy więc o zbudowaniu montażu Dobsona, który powinien ułatwić zarówno obserwacje, jak i transport sprzętu. Projekt powstawał latem 2015 r., głównie za sprawą Grześka.

Montaż miał składać się z płyt sklejkowych. Za ruch w osi poziomej odpowiadać miała obrotnica meblowa położona na dwóch krążkach ze stali nierdzewnej, a w osi pionowej tuba miała się płynnie kołysać na stalowych uchwytach z teflonem. Za regulację swobody poruszania się teleskopu i możliwość blokady miał działać z kolei zamocowany z boku hamulec. W czasie gdy zamówione przez nas elementy sklejkowe były wycinane w warsztacie, my kompletowaliśmy pozostałe materiały. I tak jeszcze we wrześniu nabyliśmy obrotnicę, a tydzień później gotowe były już krążki, po których miała się poruszać. Pod koniec października dotarła wycięta według projektu sklejka, po czym od razu zmieniła warsztat w celu jej pomalowania na żółto.

Po pierwszych spotkaniach warsztatowych pojawił się pierwszy poważny problem ? według pierwotnego projektu tuba miała zostać zamocowana na montażu poprzez uchwyty wykonane metodą druku 3d. Jednak nie przewidzieliśmy tego, że podawana w danych technicznych średnica tuby wynosząca 300 mm, w rzeczywistości liczy 315. Zwiększenie tuby wymagało uszczuplenia mocowań o 7 mm z każdej strony. Niestety jednak, nie mogliśmy sobie na to pozwolić z uwagi na wytrzymałość kompozytów, z jakich ta część zostałaby wydrukowana. Pozostawało więc albo wycięcie nowej, szerszej płyty na środku montażu, albo wykonanie ciaśniejszych mocowań z innego materiału. Od początku zależało mi na tym, aby zachować jak najwięcej z projektu wykonanego przez Grześka, dlatego decyzja nie wydawała się trudna. Jeszcze bardziej ułatwiły ją koszta związane z wykonaniem tej części na drukarkach 3d i wysyłka ? nasz potencjalny wykonawca znajdował się bowiem w Irlandii. Jak się później okazało, znacznie lepszym pomysłem było rozejrzenie się wśród rodzimych warsztatów. I tak pewien kielecki tokarz wykonał uszczuplone o 7 mm mocowania ze stali. Przykręciliśmy je do tuby w listopadzie, przy okazji wyczerniając śrubki mocujące celę lustra głównego i czyszcząc samo lustro. Na skręcanie montażu przyszedł czas na początku grudnia. Wtedy na jaw wyszedł kolejny problem ? pomimo dokładnego wykonania płyt i wymierzenia miejsca, w którym przykręcone zostały uchwyty, tuba zawieszona na montażu była lekko przechylona. Nie stanowiłoby to może tak dużego problemu gdyby nie to, że wcześniej przez inny błąd pomiarów straciliśmy kilkanaście milimetrów marginesów pomiędzy bocznymi ścianami montażu a tubą. Przez to z lewej strony teleskop lekko zawadzał śrubami podtrzymującymi celę lustra głównego o bok montażu. Sprawę rozwiązał Jacek, wykonując dodatkowy dystansownik na miejscu mocowania uchwytu teleskopu. Dzięki temu tuba była już zamocowana prosto i pozostawiony niewielki dystans pomiędzy tubą a płytami montażu okazał się w zupełności wystarczający. Przy okazji, aby usztywnić oś poziomą, pomiędzy okrągłymi płytami na dole przyklejone zostały plastikowe odboje, również spełniające funkcję dystansującą, pozostawiając jedynie po ok. 1 mm przestrzeni pomiędzy ruchomymi płytami. Dzięki temu uniknęliśmy niebezpieczeństwa zachwiania się teleskopu przy nierównomiernym rozłożeniu ciężaru.

 

Na tym chwilowo zakończyły się prace przy montażu. Podczas pierwszego w nowym roku spotkania PTMA Kielce podjęliśmy decyzję o zakupie nowego wyciągu okularowego ? 2? Cryforda oraz nowego szukacza, który na rzecz Uniwersała postanowił przekazać jeden z członków naszego oddziału ? Krzysztof. W lutym po raz kolejny na warsztat poszła tuba. Wycięliśmy większy otwór pod nowy wyciąg okularowy i go zamocowaliśmy. Od tego momentu do zrobienia pozostawał tak naprawdę tylko hamulec w osi pionowej. Udało się go wykonać w jednym z kieleckich warsztatów dopiero na początku lipca. Składa się ze stalowego kręgu i mocowania ze śrubą, przełożonego z obu stron arkuszem korkowym. Stworzony przez nas patent działał poprawnie, dlatego na tym poprzestaliśmy prace warsztatowe.

Do oficjalnej inauguracji teleskopu doszło w ostatnią sobotę, 23 lipca. Wcześniej przyklejone zostały dwie tabliczki: tabliczka znamionowa na tubie teleskopu (dotychczas takiej nie było) oraz tablica z podziękowaniami za trudy włożone w prace nad montażem Dobsona, na której imiennie wymieniono osoby najbardziej aktywne podczas niemal 3-letniej renowacji teleskopu. W sobotę doszło także do oficjalnego przekazania szukacza 9x50, który dzień później został przykręcony na miejscu dotychczasowego szukacza Uniwersała. Skorygowaliśmy również wysokość odbojów pomiędzy płytami, ponieważ już podczas pierwszych obserwacji okazało się, że warto pozostawić większą przestrzeń między płytami. Po wyczernieniu ostatnich śrubek, teleskop przybrał stan obecny.

 

[ignisdei]

Zdecydowanie oklej ten miodny kolorek czarną folią Carbon. Będzie wyglądać wtedy bardziej "militarnie" I zrób coś z ta klapką do drewnianego  "wychodka" oklej ją może

[Dariusz Nelle]

Wiedzę Mikołaj znajomy sprzęt , też go miałem i modyfikowałem :Wyciąg z AK szukacze oraz dodałem lunetę biegunowa własnej konstrukcji

po obróbce osłony osi rektastencji.

Ja bym na twoim miejscu zmniejszył wagę przez wymianę tubusu,oraz dodał fabryczne szukacze 7X50 ze stopkami .

Sam montaż ni był taki zły nawet nieźle trzymał . Sprzęt braci Uniwersał był jedynym ogólnodostępnym w kraju.

Teraz możemy  mieć co zapragniemy , tylko kasa ewentualnie nas ogranicza,choć nie wszystkich.

gratuluje pomysłu i wytrwałości