M 21

Panasmaras · 28 Maja 2014

Nazwa obiektu: M21, NGC 6531

Rodzaj obiektu: gromada otwarta

Gwiazdozbiór: Strzelec

Jasność: 6,5^m

Rozmiary kątowe: 13'

Odległość od Słońca: 2200 - 4250 lś.

Rektascencja: 18h 04m 13,45s

Deklinacja: -22° 29' 24,2"

Okres najlepszej widoczności: maj - wrzesień

Tej samej nocy (5/6 czerwca 1764) ustaliłem pozycję dwóch gromad gwiazd [mowa również o M20 - przyp.MN], które leżą blisko siebie, nieco powyżej ekliptyki, pomiędzy łukiem Strzelca i prawą stopą Wężownika; najbliższą znaną gwiazdą do tychże gromad jest 11-ta konstelacji Strzelca, siódmej wielkości, za katalogiem Flamsteeda. Gwiazdy tych gromad są ósmej do dziewiątej wielkości, otoczone mgławicami. (...)

Charles Messier, AD1771

Gromada M21 należy do asocjacji Sagittarius OB1, w skład której wchodzą także M20 (Mgławica Trójlistna Koniczyna) i M8 (Mgławica Laguna). Najjaśniejsze gwiazdy współtworzące M21 mają typ widmowy B0, co pozwala szacować wiek całej gromady na 4-8 milionów lat (najczęściej podawana wartość to 4,6 mln lat). Różnie źródła podają odległość do M21 - szacunki wahają się między 2,2 a 4,25 tyś. lat świetlnych, co odpowiada zewnętrznej krawędzi Ramienia Strzelca, albo obszarowi umiejscowionemu bliżej środka tego ramienia (orientacyjne położenie gromady na grafice poniżej).

Grecki astronom, S. Swolopoulos w 1953 roku doliczył się 57 członków gromady (i taka wartość zwykle jest podawana), choć inne źródła mówią o około setce młodych słońc tworzących M21.

Wizualnie gromada wydaje się być skupiona wokół lucidy, niebieskiego giganta typu B0 o jasności absolutnej -5,0^m i obserwowanej 7,3^m. W zasięgu naszych sprzętów są kolejne trzy tuziny gwiazd o jasnościach 8-12^mag rozchodzące się dość regularnie i promieniście.

Ciekawostką jest, że wg skali Trumplera gromada klasyfikowana jest albo jako I3r albo I3p. Dwa pierwsze parametry są zgodne: "I", czyli silna koncentracja w kierunku centrum, "3" - czyli duże zróżnicowanie w jasności składników i... "r" jak rich (bogata) lub "p" jak poor (uboga).

Z naszych szerokości geograficznych gromada nie robi najwspanialszego wrażenia; wydaje się być małym przystankiem bądź wręcz punktem star-hoppingu do pobliskich mgławic - Trójlistnej i Laguny. Jednak Phil Harrington pisze o gromadzie jako o niezrównanym, wspaniałym klejnocie, dodatkowo usytuowanym na nieprzeciętnie pięknym kawałku nieba (okolice centralnego zgrubienia Galaktyki obfitują w gwiezdne obłoki i przesłaniające je kontrastowe ciemne mgławice, więc w szerokim polu dużo się dzieje). Cóż, Phil zapewne obserwował ją wysoko na niebie, może 30°, a może i jeszcze wyżej nad horyzontem - prawdopodobnie miał szansę widzieć gromadę i jej otoczenie nie przyćmione przez estynkcję atmosferyczną. Messier 21 na Pomorzu coś nie kwapi się wzejść powyżej marnych 13° ponad horyzont, do tego nigdy podczas nocy astronomicznej. Koledzy z południa Polski mają zapewne ciekawsze wrażenia z obserwacji tego obiektu.

W lornetce zwykle widuję samą lucidę, a zerkaniem wyłapuję blask słabszych składników. Jeśli trafiam na lepsze warunki, parę słabszych składników wychodzi w postaci "ziarna". Jeśli znajdę się gdzieś na południu Europy lub jeszcze "niżej", z pewnością na nią spojrzę - i nie wątpię, że wtedy przestanie być niemrawym pojaśnieniem wokół słabej gwiazdy.

Poniżej jeszcze dwa szkice Rony'ego de Laeta - jeden ukazujący gromadę widzianą przez 4-calowy teleskop Maksutowa-Cassegraina, drugi - z szerszym, lornetkowym polem widzenia. M21 znajduje się w okolicach górnej krawędzi pola widzenia, w centrum - M8 (Laguna).

A jakie są wasze wrażenia z obcowania z M21?

Zapraszam do dzielenia się wrażeniami!

=======================================

źródła:

Casual Sky Observer's Guide

Sky Vistas

Touring the Universe through Binoculars

http://messier.seds.org/m/m021.html

Wikipedia

źródła grafik i zdjęć:

http://www.astroimages.de/pics/gallery/full/M21-20100810.jpg

http://rodelaet.xtreemhost.com/index1.html