Obiekt tygodnia 29.10.2014 NGC 253 (Galaktyka Rzeźbiarza, Srebrna Moneta, Caldwell 65)

[Janko]

Wyobraź sobie, że pomimo jesieni niebo wypogodziło się i masz przed sobą wieczór obserwacji. W dodatku dostępna miejscówka oferuje otwarty południowy horyzont a powietrze nad nim jest czyste jak łza. Na co najpierw skierujesz swój sprzęt? Ja bym się nie wahał. Mogę przecież  schwytać szczęście ? Srebrną Monetę czyli galaktykę NGC 253 w Gwiazdozbiorze Rzeźbiarza. Tylko nie marudź, że chłodno, ze teleskop w remoncie a ?kłaczka? galaktyki na wysokości kilku / kilkunastu stopni nad horyzontem nie da się zobaczyć przez lornetkę. Może to i prawda dla innych galaktyk, lecz nie dla  Galaktyki Rzeźbiarza. Przecież jej jasność widoma to aż 7,3 mag (podaję za SEDS) a jasność powierzchniowa 12,9 mag na minutę kwadratową. Przypomnijmy, że to o 1,1 mag na minutę kwadratową więcej niż dla Galaktyki Trójkąta (M33), widocznej niekiedy gołym okiem. 1,1 mag to aż 2,75 x więcej światła, bo przecież 1 mag odpowiada ok. 2,5 x większej jasności, choć oko i mózg odbierają to nieco inaczej. Wypatrujmy więc usilnie naszej bohaterki także gołym okiem, nuż uda się ją podpatrzeć także w ten sposób. Przecież jej rozmiary na nieboskłonie są całkiem pokaźne. Większość źródeł podaje około 27? na 7?, choć baza SEDS zwiększa długość do 29?. Odpowiada to średnicy dysku 81 000 lat świetlnych, niewiele mniejszej niż w przypadku naszej Drogi Mlecznej. Także jasność absolutna i wielkość centralnej supermasywnej czarnej dziury są zbliżone. Jednak aktywność gwiazdotwórcza w NGC 253 jest  bardziej nasilona, nie brakuje tam gazowo-pyłowego ?surowca? na nowe gwiazdy. Być może jest to wynikiem stosunkowo niedawnej kolizji z bogatą w gaz galaktyką karłowatą. Zdarzyć to się miało marne 200 milionów lat temu, w czasie, gdy po Ziemi zaczynały hasać pierwsze dinozaury.

Odległa od nas o 11,4 miliona l. ś. NGC 253 jest prawdopodobnie najbardziej masywną galaktyką w niewielkiej i luźnej Grupie Galaktyk Rzeźbiarza, sąsiadującej z Grupą Lokalną. Odkryta została w 1783 r. przez Karolinę Herschel, trochę niedocenianą siostrę i pomocnicę bardziej od niej sławnego Williama, szalonego astroamatora, muzyka i konstruktora teleskopów.

Nawigacja do galaktyki  jest prosta .

 

(mapka pochodzi z miesięcznika Astronomia, nr 20, luty 2014: udostępniona dzięki uprzejmości redakcji)

 

Trzy stopnie pod najjaśniejszą gwiazdą Wieloryba, pomarańczową beta Ceti (Deneb Kaitos lub Diphda) mamy asteryzm - trójkąt z gwiazd ok. 6 mag na powierzchni 1x1 stopień, zaś 2 stopnie pod nim drugi trójkąt podobnej wielkości. Stopień na południowy zachód (w dół i w prawo) świeci obiekt nie do przegapienia ? ukośna, podłużna plama poszerzona w górnej, północno-wschodniej części. Widoczna jest nieźle nawet w lornetce 8,5x44, świetnie w 15x56 i większych. W powiększeniu 15 razy daje się zauważyć różnica i jasności między górą a dołem obserwowanego obiektu. Pas pyłu wcina się w dolny, południowo-zachodni kraniec galaktyki, podkreślając ramię spiralne i nadając obrazowi lornetkowemu kształt  przypominający wielki drukowany przecinek.

 

 

Na załączonej fotografii (pochodzącej z The Night Sky Observer?s Guide, autor zdjęcia M. C. Germano) kształt jądra galaktyki jest właśnie taki, jak widać przez średnie lornetki. Przez większe  lornety i teleskopy widoczne jest także nieco słabsze ramię północno-wschodnie.

 

Obrazy z teleskopu ponad 10? mogą w dobrych warunkach, przy powiększeniach 75x i silniejszych ukazać także subtelną strukturę ramion, usianych cętkami obszarów pyłowych.

[Jacek E.]

Opis w Twoim wykonaniu jak zwykle bajka  8)  i powodujący refleksję - dlaczego teraz jest jasno lub pochmurwno, lub siedzę w domu przed monitorem >:(

Jest lepszy od porannej kawy :)

Dodam tylko, że gdyby ktoś chciał więcej argumentów aby spróbować wyłapać Srebrnego Dolarka i że da się to zrobić odsyłam do relacji Kolegi lukost http://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/5572-lornetka-na-monete-srebrna/?hl=moneta

[polaris]

Janko mnie ubiegł z publikacją :) Wrzucam swoje notatki z wczorajszej nocy specjalnie na okoliczność obiektu tygodnia. Niestety, zdolnym szkicerem nie jestem, a jeszcze gorzej z jakością skanu :(

 

Dodam, że NGC 253 była świetnie widoczna również w 12x50. Niestety, dwóch pozostałych nie byłem w stanie jednoznacznie uznać za dostrzeżone, jednak pod lepszym niebem jest to według mnie do zrobienia.

[Panasmaras]

W powiększeniu 15 razy daje się zauważyć różnica i jasności między górą a dołem obserwowanego obiektu. Pas pyłu wcina się w dolny, południowo-zachodni kraniec galaktyki, podkreślając ramię spiralne i nadając obrazowi lornetkowemu kształt  przypominający wielki drukowany przecinek.

(...)

Na załączonej fotografii (pochodzącej z The Night Sky Observer?s Guide, autor zdjęcia M. C. Germano) kształt jądra galaktyki jest właśnie taki, jak widać przez średnie lornetki. Przez większe  lornety i teleskopy widoczne jest także nieco słabsze ramię północno-wschodnie.

Zawstydziłeś mnie.

Nigdy nie próbowałem szukać czegokolwiek, poza wielką jasną elipsą. Przy najbliższej okazji będę wypatrywał przecinka :)

[wessel]

Pozwalam sobie przypomnieć mój temat z tegorocznych wakacji :D

 

http://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/5293-ngc-253-silver-dollar-galaxy-w-rzezbiarzu/

[Jacek E.]

Pozwalam sobie przypomnieć mój temat z tegorocznych wakacji :D

Pisałem o tym w linku, który dałem do relacji Lukosta :) Byłeś tegorocznym prekursorem na FA tylko miałeś południowy komfort :D

[ignisdei]

I ja pozwolę sobie przypomnieć: ?Srebrna Jednodolarówka? zaobserwowana przeze mnie w moim dawnym C11 11.08.2010 r w Koloni Polskiej (Podkarpacie). Gdyby ten obiekt wisiał w naszym kraju  nieco wyżej byłby królem nieba południowego! To duża i piękna galaktyka! Z moich notatek wynika że seeing był wspaniały, zasięg 7 mag  a struktura spiralna była dostrzegalna zerkaniem w 11 calach SCT

 

[polaris]

Fragment mojej relacji z Zatomia 2012 (lornetka 16x80):

 

Z nieba zimowego wróciłem jeszcze na jesienne. Korzystając z ciemnego południowo-wschodniego widnokręgu postanowiłem zapolować na mało popularne u nas trio: galaktykę NGC247 w Wielorybie oraz galaktykę NGC253 i gromadę kulistą NGC288 w Rzeźbiarzu. Z tego co pamiętam, NGC253 (Galaktyka Rzeźbiarza) oraz mętne przebłyski kulistej NGC288 widziałem już w Zwoli, ale chciałem wyłuskać całe trio pod naprawdę ciemnym niebem. I udało się. Wyraźne mgiełki NGC253 i NGC288 w jednym polu, z charakterystycznymi pobliskimi układami gwiazd wraz z widocznymi też w lornetce wierzchołkami drzew nad którymi wschodziła ta parka to widok jak z obrazka. Niezapomniane połączenie widoku pobliskich drzew z odległymi obiektami głębokiego nieba - gromady kulistej leżącej 30 tysięcy lat świetlnych i galaktyki leżącej ponad 11 milionów lat świetlnych od nas. Udało mi się też w końcu wyłuskać z tła podłużną smugę galaktyki NGC247, która "rosła" przy zerkaniu o jakieś 30%. Leży ona w charakterystycznym miejscu, jedynie 3° pod gwiazdą Beta Cet, nad północno-wschodnim wierzchołkiem trójkąta prostokątnego z dość jasnych gwiazd. Jej południowy koniec dotyka gwiazdki 9,5mag.

 

Źródło: Astronoce

 

Inne linki:

Binocular Universe

Small Wonders 1

Small Wonders 2

[lukost]

W szesnastocalowym lustrze spiralna struktura i detal (cętkowanie) okazały się łatwe do wyłapania. Faktem jest jednak, że trafiłem na wyjątkowo dobre warunki (w sensie przejrzystości atmosfery niewysoko nad horyzontem). Użyte powiększenie to 128x, źrenica 3,1 mm (okular ES 14 mm). W trakcie tej samej (niedzielnej) sesji obserwacyjnej zahaczyłem o pobliską gromadę kulistą NGC 288 i galaktykę NGC 247. Tutaj żadnych szczegółów nie widziałem (poza subtelnymi śladami rozbicia zewnętrznych części kulki). Wszystkie trzy obiekty okazały się bezproblemowo widoczne również w lornetce 12x50.  

[Janko]

Zawstydziłeś mnie.

Nigdy nie próbowałem szukać czegokolwiek, poza wielką jasną elipsą. Przy najbliższej okazji będę wypatrywał przecinka :)

Trzeba naprawdę dobrej przejrzystości powietrza, by to dostrzec. W zeszłym sezonie widziałem "przecinek" całkiem wyraźnie. Tej jesieni, 24 października widzieliśmy z kolegą tylko elipsę. Jednak kulkę NGC 288 też wypatrzyliśmy, oczywiście przez lornetki ::)

[Panasmaras]

Uff, mam rozgrzeszenie... ;)

[Janko]

Uff, mam rozgrzeszenie... ;)

U mnie zawsze:

[Gość Paweł Trybus]

Miałem okazję spojrzeć na NGC 253 świecącą 20 stopni wyżej, niż w Polsce - podczas służbowego pobytu w Houston przed niemal dwoma laty. Widok w teleskopie 18" pamiętam do dzisiaj.  

[lukost]

NGC 253 obserwujemy praktycznie co noc. Grzechem byłoby nie skorzystać z okazji, skoro przechodzi przez zenit. Kapitalnie wygląda w lustrze 300 mm i Ethosie 8 mm - na jej tle pojawia się sporo słabych gwiazdek, a ciemniejsze struktury wokół jądra są oczywiste. Efekt potęguje użycie nasadki bino.