Walentynki z UMą

[ewa]

Takie mieszczuchy jak ja szaleją ze szczęścia, gdy mogą w ciszy, na odludziu popatrzeć na zachodzące słońce. Wtedy właśnie najlepiej zacząć obserwacje. Jakieś dwadzieścia, może trzydzieści minut później pojawia się podążająca za słońcem Wenus. Cudowna, oślepiające niemalże. Jest bezdyskusyjną królową nieba. Chwilę później widzimy Jowisza, który jest chyba najwdzięczniejszym obiektem teleskopowych obserwacji. Następnie przychodzi czas na gwiazdy. Pierwszego dostrzegłam Procjona. Po półtoramiesięcznej przerwie obserwacyjnej podskakuję ze szczęścia czekając na Marsa. Nagle widzę punkt poruszający się po niebie z zachodu na wschód. Niesamowicie jasny. Kieruję na niego teleskop i nie wierzę, no po prostu nie wierzę własnym oczkom i sprzętowi. Toż to ISS we własnej osobie! Oświetlona przez słońce pędzi sobie po orbicie. Macie czasem ochotę paść na kolana przed kosmosem? To był właśnie taki moment.

 

Pisać jednak będę o UMie, czyli konstelacji Ursa Maior, zwanej również Wielką Niedźwiedzicą. To ją postanowiłam podglądać tej nocy. Widoczność nie była zachwycająca ? Droga Mleczna ledwo dostrzegalna. Zaczęłam od gwiazd podwójnych. Najpierw Alula Borealis, czyli pazurek tylnej łapki niedźwiedzicy (przynajmniej według niektórych interpretacji). Jako układ wielokrotny odkryta przez Herschela w 1790 roku. Po raz kolejny przekonałam się, że w XVIII wieku sprzęt był lepszy ? przynajmniej ten Herschela, gdyż gwiazdy nie rozdzieliłam. Był to po prostu punkcik nie mający żadnych znamion kreseczki nawet. Kieruję się na Mizara, znajdującego się w ogonku misi. Mizara trudno jest nie rozdzielić na dwa elementy, przy czym źródła mówią o układzie czterokrotnym. Niższy element układu (dwukrotnego, który udało mi się dostrzec) jest zdecydowanie większy.

 

W UMie oprócz asteryzmu, jakim niewątpliwie jest ona sama, oraz innego, będącego przedmiotem dowcipu z brodą zaczynającego się od: ?leży dwóch pijaków w rowie?, a kończącego się słowem ?radiowóz?, mamy również Złamany Pierścionek Zaręczynowy (obiekt jakże adekwatny do wieczoru). Znalazłam coś, co przypominało niepełny okrąg, taki niedomknięty. Po raz kolejny doceniłam wyobraźnię niektórych obserwatorów nieba.

 

Zanim przejdę do momentu, na który wszyscy czekają, czyli do galaktyk oraz mgławicy, muszę zameldować, że skierowałam teleskop również na tajemniczy M40, w moim atlasie określony jako inny obiekt. Inny obiekt znajduje się przy Megrezie, czyli pupie naszej misi. Ja osobiście nazwałabym go gorszym dniem Messiera. Ale wybaczmy mu, w końcu chłopak fajny katalog zrobił.

 

Kolejny punkt programu: M51, pod ogonkiem niedźwiedzicy. To jest chyba moja ulubiona galaktyka, ze względu na swój fantastyczny kształt oraz fakt, że zawsze mi się ją udaje znaleźć (no tak, Andromedę też, ale Wir widoczna jest niejako ?z góry? i w związku z tym pięknie widać jej spiralne ramiona). Następnie przesuwam się troszkę na północ, nad ogonek, w kierunku M101. Tę galaktykę też lubię, chociaż jeszcze jej nie widziałam J Lubię ją, bo odkąd pamiętam, próbuję ją odnaleźć podczas każdej sesji obserwacyjnej. Jest to o tyle absurdalne, że znajduje się ona w oczywistym miejscu i wydaje się, że bez problemu można do niej dotrzeć star-hoppingiem. A ja nie daję rady. Przynajmniej na razie.

 

M108 i M 109 (przy brzuszku misi) odnalazłam bez problemu. Bardzo delikatne, właściwie na granicy dostrzegalności. Pod brzuszkiem znajduje się również mgławica Sowa, czyli M97. Obiekt jaśniejszy od dwóch wcześniejszych galaktyk, okrągły (jak przystało na mgławicę planetarną) i bardzo wdzięczny. Następnie skierowałam się nad szyjkę misi, w poszukiwaniu galaktyki Boodego (M81) oraz galaktyki Cygaro (M82). Znalazłam tylko tę pierwszą (sądząc po zaokrąglonym kształcie), chociaż w okolicy tej dwójki jest jeszcze kilka galaktyk i niewykluczone, że dotarłam na przykład do NGC 3077 lub NGC 2976. Powracając jednak do rozmyślań o sprzęcie Herschela możliwe jest, że tych galaktyk moja Synta w ogóle nie dostrzega. Przynajmniej w kiepskich warunkach.

 

Do UMy planuję powrócić przy lepszej widoczności. Koniecznie na odludziu, słuchając wycia psów i pohukiwania sów.

 

[Jacek E.]

Super 8)  I na konkurs Miła Pani :)  http://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/6399-konkurs-na-najlepsza-relacje-z-obserwacji-wizualnych-i-kwartal-2015-r/#entry91223

[Panasmaras]

Fajnie piszesz.

Mam dużą słabość do relacji, które oddają klimat obserwacji, przenoszą mnie na miejsce i wyrównują oddech :)

[Acidtea]

Gdzie obserwujesz? 

[piotr.grudniewski]

Świetna relacja oddająca rewelacyjnie klimat tego co opisujesz:)

[rafalt73]

Ja też z ogromną przyjemnością czytam takie wpisy. Zaczynam tęsknić za latem gdzie faktycznie bez szczękania zębami można oddać się przyjemności obserwacji. Ostatnio odbiło mi trochę na punkcie fotografii (pewnie dla tego że dopiero zaczynam), ale jak czytam takie historie to zaraz się pozytywnie nakręcam. Super, czekam na więcej.

 

pozdrawiam

[TomekG]

Dołączę do kolegów i powiem, że czytając Twoją relację, czułem się jakbym był obok i obserwował te obiekty razem z Tobą. Dziękuję.

[ewa]

Dzięki za miłe słowa :) Obserwuję na północ od Poznania, za Murowaną Gośliną.

[Gość]

Twoja relacja przypomniała mi o mojej chyba pierwszej poważniejszej nocy sprzed jakichś siedmiu lat - na balkonie w Poznaniu byłem uzbrojony w achromat 5" f/5 oraz zestawowe okulary i szukałem galaktyk w Wielkiej Niedźwiedzicy i później w Psach Gończych. Nie pamiętam z jakiego atlasu korzystałem, możliwe, że był to już SkyAtlas 2000.0.

Zacząłem chyba od M81 i M82, długo ich szukałem, miałem kłopoty z orientacją i star-hoppingiem, ale w końcu się udało. Widok sprawił mi wielką przyjemność chociaż oczywiście był ograniczony przez LP i braki w technikach obserwacyjnych. Później spróbowałem M 108 i 109 (obie bez rezultatu), za to przy M106 i innych eMkach w Psach było skuteczniej, chyba też nawet jakąś NGC lub dwie udało mi się wypatrzeć. Kończyłem na M51, niestety nie udało mi się jej dojrzeć (moje przekleństwo ciągnące się na przestrzeni kilku kolejnych lat). W pewnym momencie zaczęła się drastycznie pogarszać widoczność - dopiero po kilkunastu minutach dotarło do mnie, że to Słońce zaczyna wschodzić. Pakując się zdałem sobie sprawę, że przez całą noc korzystałem tylko z jednego okularu - Plössla 25mm (źrenica 5mm, powiększenie 25x, TFoV 2°) - nawet mi przez myśl nie przeszło żeby użyć innego powiększenia - to był oczywisty błąd "świeżego", ale i w pewien sposób dowód na to, że te widoki bardzo mnie zaabsorbowały. Chyba to właśnie po tej nocy postanowiłem, że wizual a nie astrofoto jest tym czego chcę i zacząłem myśleć o moim przyszłym pierwszym Naglerze. :)

 

Zainteresowało mnie Twoje zderzenie z Alulą Borealis (STF 1524), sprawdziłem więc, co mogło nie zagrać (sam jeszcze nie mam jej w trofeach).

Składniki A i B dzieli 7.4", czyli są dość blisko, ale nie przesadnie (na swój użytek taką separację nazywam "bardzo atrakcyjną"), za to ich różnica jasności to aż 6.62 mag: A=3.48, B=10.1 (jeżeli dobrze liczę to różnica w jasności jest około 430-krotna). Jeżeli się nie wie czego się tutaj spodziewać, to ryzyko niepowodzenia jest bardzo duże. Ale jak już się wie... :)

STF 1524 w stelledoppie.goaction.it/

 

Pozdrawiam,

Wojtek

[ewa]

Nie spodziewałabym się, że z Poznania można dojrzeć M81 i 82! Choć nigdy nawet nie próbowałam w Poznaniu obserwować. A jeśli chodzi o Alulę to przyznaję, że ją zaniedbałam. Obiecuję wrócić do niej w najbliższym czasie. W końcu to gwiazdki "bardzo atrakcyjne" :)

[ewa]

Coś mi się z tą Alulą nie zgadza. Obserwowałam ją przedwczoraj. Nie rozdzieliłam jej, choć nie była idealnym punktem. Przy czym separacja 7.4'' to sporo. Udało mi się na przykład rozdzielić w mojej Syncie z okularem 10mm 70 Oph, który ma separację 2.8'' czy Rasalgethi (alfa Herkulesa) z separacją 4.7''. Co więcej z tego linku, który podesłałeś wynika, że jedna ma mag 3.5, a druga 10.1. To jest przecież ogromna różnica. Nie wykluczam oczywiście błędu z mojej strony, związanego z patrzeniem na nie tą gwiazdę co trzeba (taka, rozumiesz, amatorszczyzna). Jeszcze będę próbować. A Tobie się udało?

 

I jeszcze tylko dodam, że separacja "bardzo atrakcyjna" to dla mnie okolice 3''. Na przykład taki 70 Oph jest absolutnie cudnym układem. Pozdrawiam:)

[ewa]

Kurcze. Na tej stronce 70 Oph ma separację 5.9". Czy ja to w ogóle dobrze czytam?

http://stelledoppie.goaction.it/index2.php?iddoppia=72911

[Gość]

Coś mi się z tą Alulą nie zgadza. Obserwowałam ją przedwczoraj. Nie rozdzieliłam jej, choć nie była idealnym punktem. Przy czym separacja 7.4'' to sporo. Udało mi się na przykład rozdzielić w mojej Syncie z okularem 10mm 70 Oph, który ma separację 2.8'' czy Rasalgethi (alfa Herkulesa) z separacją 4.7''. Co więcej z tego linku, który podesłałeś wynika, że jedna ma mag 3.5, a druga 10.1. To jest przecież ogromna różnica. Nie wykluczam oczywiście błędu z mojej strony, związanego z patrzeniem na nie tą gwiazdę co trzeba (taka, rozumiesz, amatorszczyzna). Jeszcze będę próbować. A Tobie się udało?

 

I jeszcze tylko dodam, że separacja "bardzo atrakcyjna" to dla mnie okolice 3''. Na przykład taki 70 Oph jest absolutnie cudnym układem. Pozdrawiam:)

 

STF 1524 (Alula Borealis) przypomina nieco STF 93 AB (Polaris, mag A=2.04, B=9.1), w obu różnica jasności jest bardzo duża, tylko, że separacja STF 93 to 18.1" przez co jest jednocześnie efektowna i łatwa - składnik B bez najmniejszych problemów widziałem w 80 ED f/6 korzystając z małych powiększeń.

Im mniejsza separacja, tym większe problemy zaczyna sprawiać różnica jasności i tak naprawdę zwiększają się wymagania względem zdolności rozdzielczej teleskopu. Miałem wielkie problemy z STF 1212 w Raku (mag 8.63+10.1; rho: 5.5") w 80 ED - separacja solidna, ale różnica jasności już około 1.5 mag sprawiała poważne trudności.

 

Chyba, że faktycznie patrzysz przez przypadek na inną gwiazdę, jeżeli tak, to taka "amatorszczyzna" zdarza się każdemu - mi też i nawet nie wspomnę o jednym baaardzo wstydliwym przykładzie. :)

Może też trochę dodatkowych trudności masz w związku z użyciem teleskopu Newtona - nigdy z takiego nie korzystałem, więc nie potrafię ocenić.

 

 

Jeszcze nie podchodziłem do tego układu. Od prawie sześciu miesięcy nie patrzyłem przez teleskop, odwykłem i ciężko mi się za to zabrać. Chyba aktualnie ta gwiazda jest w zasięgu mojego balkonu, więc o ile pogoda pozwoli, to spróbuję do niej podejść w przyszły weekend "maluchem" 80 ED (właśnie szyję dla niego odrośnik) i liczę się tutaj ze sromotną porażką. W późniejszym terminie użyję większego teleskopu.

 

Kurcze. Na tej stronce 70 Oph ma separację 5.9". Czy ja to w ogóle dobrze czytam?

http://stelledoppie.goaction.it/index2.php?iddoppia=72911

Tak, dobrze czytasz i warto dodać, że jest to wartość zmierzona w 2013 roku (to istotna informacja i dlatego zawsze umieszczam ją przy szkicach, Jest dużo materiałów w których podane separacje są mocno nieaktualne i po prostu wprowadzają w błąd).

 

 

Pozdrawiam,

Wojtek

[Saitaver]

Zauroczony twoimi obserwacjami dzisiejszej nocy wyszedłem na polowanie galaktyk w UMie. Zacząłem od parki M81/82, która najlepiej prezentuje się w jednym polu widzenia. Też mam Syntę 8 i w kitowej 20 jest to bardzo ładny widok. Zrobiłem nawet szkic, ale myśle, że nie jest warty wstawiania go tutaj.  M51 upolowałem po raz pierwszy. Widok mnie nie rozczarował, bo wiedziałem czego się spodziewać. Dwie mgiełki z pojaśnieniami. Zerkaniem wydawało mi się, że widzę spirale, a może to autosugestia? Teraz pora na zawód wieczoru, bo nie udało mi się znaleźć M108, M109 oraz mgławicy M97. Znajdują się w takim miejscu, że nie powinno być problemu, a jednak. Niebo było całkiem dobre, bo na 5.5mag. Trudno. Spróbuje następnym razem. 

[ewa]

Saitaver! Koniecznie wrzuć swój szkic! Nie przejmuj się, że czegoś nie znalazłeś - jak widać w moim pierszym poście w tym wątku - M101 nie udało mi się wówczas zobaczyć, ale teraz już dotarłam do niej kilka razy. Koniecznie musisz zobaczyć Sowę M97, jest piękna. Jeśli chodzi o M51 to ciężko dokładnie opisać, co się widzi (a jest na tyle charakterystyczna, że gdybym potrafiła szkicować to bym próbowała). Nie wiem co rozumiesz przez spirale. Ramiona? W 8" nie widziałam nigdy ramion, ale niebo mam chyba troszkę gorsze od Ciebie, choć nadal ciężko mi ocenić, co dokładnie widzę gołym okiem. Ramiona widziałam za to na zlocie w 12" - bajka. Pozdrawiam.

[Saitaver]

Te moje słownictwo :) Oczywiści chodziło o ramiona, a szkicu nie ma co wrzucać. Można powiedzieć, że to taka wersja robocza.  

[Gość]

Udało się, STF 1524 B dostrzeżona. :) Co prawda nie w ED 80mm, ale w ED 120mm. Podejrzewam, że w maluchu to zadanie graniczyłoby z niemożliwością.

Dostrzegłem ją niemal od razu w powiększeniu 112x - bardzo mała ale wyraźna kropeczka, widoczna była cały czas nieco poza pierścieniami dyfrakcyjnymi większej siostry. Większe powiększenia przeszkadzały i dopiero 300x z powrotem przywróciło ją do życia. Na koniec udało mi się ją wyłuskać w powiększeniu 82x (minimalnie poza blaskiem głównej gwiazdy).

Na pewno pomógł mi bardzo dobry seeing jaki był przez całą noc. Przy przeciętnym gwiazda najpewniej będzie poza zasięgiem.

 

Widok wspaniały, coś jak poniższe zdjęcie Ziemi i Księżyca z orbity Saturna :) (tylko oczami wyobraźni trzeba dodać pierścienie dyfrakcyjne i odrobinę zmniejszyć Księżyc).

Zdjęcie: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute

 

 

Pozdrawiam,

Wojtek

Edytowane 3 Czerwca 2015 przez JacekE