Obiekt tygodnia 1.05.2015 NGC 4236

[lukost]

Niniejszy odcinek "Obieku tygodnia" stanowi niejako kontynuację poprzedniego ? na warsztat trafia bowiem kolejna rozległa (i o niskiej jasności powierzchniowej) galaktyka z grupy M81. Usatysfakcjonowani powinni być zarówno obserwatorzy posiadający średnie i duże teleskopy, jak i lorneciarze, dla których obiekt może okazać się nie lada wyzwaniem.
NGC 4236 ? bo o niej mowa ? to galaktyka spiralna z poprzeczką, znajdująca się w gwiazdozbiorze Smoka, w odległości 11,7 miliona lat świetlnych od Ziemi. Została odkryta 6 kwietnia 1793 roku przez (a jakże!) Williama Herschela. Liczbę zawartych w niej gwiazd oszacowano na ponad 100 miliardów. Galaktyka ta (o czym już wspomniałem) należy do grupy M81 - jednej z najbliższych względem naszej Grupy Lokalnej; grupa ta składa się z co najmniej 34 galaktyk - w tym 7 dużych i wchodzi w skład Supergromady w Pannie.
Najlepsze miesiące na upolowanie NGC 4236 to marzec, kwiecień i maj, choć w naszych szerokościach geograficznych jest widoczna przez cały rok. Odnajdziemy ją w gwiazdozbiorze Smoka, około 15 stopni na północ Wielkiego Wozu. Do jej namierzenia przydatne są dwie gwiazdy - ? (lambda) Dra o jasności 3,8mag i ? (kappa) Dra, świecąca zbliżonym blaskiem (ok. 3,9mag). Pomiędzy nimi (bliżej ? Dra) odnajdziemy gwiazdkę HD 106574 (5,7mag); mając ją w szukaczu, jesteśmy już prawie w domu ? nasz cel znajduje się bowiem ok. 1 stopień na południe od niej.


mapa wygenerowana z użyciem CdC by Rokita

Czego wypatrywać? Ano, podłużnej, świetlistej smugi, nader subtelnie zarysowanej. Choć jasność NGC 4236 to aż 10,7mag, to jej duże rozmiary kątowe (21,9' × 7,2') przekładają się na niską jasność powierzchniową.


źródło: http://www.nightsky.at/Photo/Gal/NGC4236_Newton.html

W dużym teleskopie (12-16 cali) galaktyka wygląda jak gruba krecha przecinająca czerń nieba. Uroku dodaje jej fakt położenia w rejonie bogatym w dość jasne gwiazdki.
Tak prezentuje się na szkicu wykonanym przez Uwe Glahna:


źródło: http://www.deepsky-visuell.de

Znany hamerykański astroamator Tom Polakis swe wrażenia z obserwacji "engieca" opisuje tymi słowy: "Mostly uniform, except for a tiny faint spot on the S end and a brighter glow, 1' across, on the N end. The center has a very subtle slight brightening, broadly concentrated. The glow on the S end "blinks" with an OIII filter. A 14.5mag star is embedded in the center."
W moim dwunastocalowcu nie dopatrzyłem się niestety tych nieregularności ? dla mnie obiekt był raczej "uniform" ;) , jedynie w centrum delikatnie jaśniejszy. Przyznam jednak, że nie próbowałem użyć filtra mgławicowego - a to może być ciekawym pomysłem (podobnie zresztą jak w przypadku IC 2574). Podczas najbliższego nowiu postaram się to nadrobić. W obu galaktykach jest trochę rejonów HII...


obraz wygenerowany z użyciem CdC by Rokita

Przez jak małe instrumenty optyczne można dostrzec naszą bohaterkę? W sieci odnalazłem informację, iż wystarczy teleskop o średnicy 80 mm; taki sprzęt ukazał obserwatorowi cienką, zamgloną "igłę", widoczną zerkaniem.

W refraktorze 150 mm nie sprawiła mi najmniejszych problemów, pojawiając się w okularze "z marszu" - oczywiście po odpowiednio długiej adaptacji oka do ciemności; w wypadku tego typu obiektów unikanie jakichkolwiek źródeł światła to zresztą konieczność. 
No dobrze, a jak wygląda kwestia wyłapania galaktyki w lornetkach? Tą delikatną kwestię naświetli Wam rozmowa przeprowadzona na PW pomiędzy dwoma użytkownikami pewnego popularnego forum astro; nazwijmy ich ? na potrzeby tego opracowania ? panami P. i L.  ;)

P: Właśnie zobaczyłem, że kolejnym obiektem będzie następna słabizna z Grupy M81. Fajnie, sam myślałem o tym obiekcie.

L: E tam, od razu słabizna - w lornetce wyskoczyła. :) 

P: U mnie w lornetce ledwo się pojawia. Nie wyskakuje nigdy.

L: No dobrze - wyskoczyła nieśmiało po nadzwyczaj długiej chwili intensywnego wpatrywania się.

P: Zerkaniem. >:D 

L: Owszem, zerkaniem i to tylko w 15x70; w 10.5x70 za cholerę nie chciała wyjść - ale to kwestia jakości nieba (w Bieszczadach pewnie wyskoczyłaby). Zadowolony?

P: Teraz tak. Swoją drogą, próbowałem do niej podejść w 10x50, ale czułem lekką presję czasu i przez tę jedną minutę nie wyskoczyła - ale mam wrażenie, że wiele nie zabrakło...

W tym kontekście uznać trzeba, że zamieszczony w "The Night Sky Observer's Guide" pod zdjęciem obiektu opis, z którego wynika, iż do dostrzeżenia galaktyki wymagane jest użycie techniki zerkania i dużych intrumentów optycznych, wprowadza czytelnika w błąd...
Aha, zapomniałbym ? nasz obiekt jest uwzględniony na liście Caldwella pod pozycją 3.
Majowe noce są cudowne ? słowicze trele, kwitnący bez, rechot żab i takie tam... Podczas jednej z nich (nocy, nie żab) wyceluj swój teleskop lub dwururkę w kierunku NGC 4236, spróbuj i daj znać, jak poszło!

[Gość Paweł Trybus]

Sympatyczna galaktyka, którą obserwowałem Taurusem 13" jakiś czas temu. Z przyjemnością namierzę ją refraktorem i lornetą przy najbliższej okazji.

[robert_sz]

Tylko raz do niej podchodziłem, dodatkowo przy zachodzącym Księżycu. Używałem DO 20x80, próbowałem przez minutę ale "nie wyskoczyła"  >:D  i sobie odpuściłem

[lukost]

No właśnie - Łysy; o ile przy jego blasku można próbować podejścia do małych, zwartych obiektów mgławicowych o stosunkowo dużej jasności powierzchniowej, to do tego typu "duchów" już niekoniecznie...

[lukost]

Dzisiejszego wieczoru, mimo obecności na niebie młodego Księżyca i średnich warunków (bliskość miasta, wysoki, delikatny cirrus), wróciłem do NGC 4236 z lornetą 25x100. Obiekt poddał się praktycznie bez walki - w polu widzenia niemal natychmiast pojawiła się zaskakująco rozległa, podłużna smuga, coś jakby ślad subtelnej, rozmytej smugi kondensacyjnej po przelocie samolotu. Widok bajeczny, Teeska po raz kolejny pokazała, na co ją stać. Gdybym chciał ją kiedyś sprzedać, wybijcie mi ten pomysł z głowy, ok?

[Janko]

A nie mówiłem?

[Hagen]

Powoli u mnie zaczyna dojrzewać przekonanie,ale to narazie powoli, że 15x to trochę ciut mało. Tak jak u lukosta 25x to już coś i można nieźle "zamiatać" na niebie. Pozdrawiam!!! 

[Damian P.]

15 godzin temu, lukost napisał:

Gdybym chciał ją kiedyś sprzedać, wybijcie mi ten pomysł z głowy, ok?

Jako że miałeś wcześniej 28/110, to mam takie pytanko: Jeśli wygoda i użytkowanie z żurawiem 28/110 stałyby się podobne do 25/100, to czy wróciłbyś do większej? Chodzi mi o sam obraz, wrażenia i pociechę z widoków; co jest lepsze - przyjemniejsze - pomijając kwestię statywu, gabarytów, obserwacji w zenicie itp?

[lukost]

Chętnie wróciłbym do 28x110, powiem więcej - zaczynam dojrzewać do tej decyzji. Myślę tylko, na czym by ją powiesić. 110 mm serii BA8 mogłaby mi w zasadzie zastąpić nawet teleskop (co też ja wypisuję, jeszcze z rok temu nie przeszłoby mi to przez gardło, tfu, znaczy klawiaturę...)