Obiekt tygodnia 17.06.2015 IC 4665

[Janko]

Nie ma szczęścia na tym świecie, ni sprawiedliwości,  pisała poetka.

Zgadzam się z tym. Gdy jedni nocą obserwują na Ćwilinie a w dzień łażą po Tatrach, inni siedzą w Warszawie i opisują kolejny Obiekt tygodnia.

Ale cóż, niech ryczy z bólu ranny łoś...

 

Dłuższy czas zastanawiałem się, jaki obiekt głębokiego nieba zalecić na okres tuż przed letnim przesileniem. Jak to często bywa, sprawa rozwiązała się sama, gdy nocą na leśnej polanie niemal automatycznie skierowałem lornetkę  na IC 4665 ? gromade otwartą w gwiazdozbiorze Wężownika.

 

 

Okolice IC 4665; mapę wytworzył  kol. Rokita w oparciu o katalog SAC 8.1.

 

Odnaleźć ją łatwo. Około północy, gdy już wreszcie nieco się ściemni, zobaczymy na południowym niebie intrygującą parę jasnych gwiazd w odległości 4? od siebie. Przypominają Kastora i Polluksa (? i  ? Bliźniąt), jednak są odwrócone ? gwiazda po lewo (od wschodu) i poniżej jest jaśniejsza i biała, zaś ta z prawej, wyższa, jest nieco słabsza i ma barwę pomarańczową. Są to najjaśniejsze gwiazdy dwóch wielkich gwiazdozbiorów. Ta pomarańczowa to Rasalgethi ? ? Herkulesa, stanowiąca jego dolny, południowy kraniec czy jak kto woli ? lewą stopę. Biała gwiazda z lewej, wschodniej strony to Rasalhague ? ? Oph, północny kraniec lub ?głowa? Wężownika, czyli mitycznego lekarza ? Eskulapa, niosącego Węża:  głowę po zachodniej stronie i ogon po wschodniej. Lewe, wschodnie ramię Wężownika stanowi także pomarańczowa, choć słabsza gwiazda ? Oph (2,7 mag, typ widmowy K2 III), inaczej Kalbalrai lub Cebalrai  Taka nazwa coś mówi wtajemniczonym ? to z arabskiego Pies Pasterski. Domyślimy się, skąd pochodzi, gdy spojrzymy stopień powyżej.

 

 

IC 4665 w lornetce 15x70

Źródło: http://binocularsky.com/binoc_object_file.php?object_id=IC4665&aperture=50

 

I cóż tam widać? Trzódkę zaganianą przez rudego owczarka - bliską i jasną gromadę gwiazd. Dobrze wygląda w lornetkach o małym powiększeniu, przez które łatwo ją wyodrębnić z gwiezdnego tła. Jednak dobrze jej robi także wzrost powiększenia przy zachowaniu sporego pola widzenia, co pozwala dostrzec znacznie więcej gwiazd, w tym kilka niespodzianek.

 

Autor: Robert Franke

Źródło: http://bf-astro.com/ic4665/ic4665.htm

 

Gromada bywa nazywana Żłóbkiem Letnim (Summer Beehive). Odkrył ją szwajcarski astronom Philippe Loys Cheseaux w 1745 roku (Messier miał wtedy 15 lat). Na niebie zajmuje obszar niemal 1 stopnia a jej jasność wynosi 4,2 mag, więc widać ją przez lornetkę praktycznie w każdych warunkach, a przy warunkach bardzo dobrych nawet gołym okiem. Naprawdę trudno się domyślić, czemu pomijali ją w swych katalogach najpierw Messier a później kolejno sławny William Hershel (Catalogue of Nebulae and Clusters of Stars), jego syn John (General Catalogue of Nebulae and Clusters of Stars) i John L. E. Dreyer (New General Catalogue - NGC). Gromada weszła dopiero do uzupełniającego Index Catalogue - IC i to, sądząc po numerze, do jego drugiej części wydanej w 1908 r. Einstein tworzył już wtedy Ogólną teorię względności  a tu taka zaszłość astronomiczna z I połowy XVIII wieku!

W skład gromady wchodzi około 30 gwiazd. IC 4665 jest gromadą bardzo młodą ? wiek szacuje się na 36 milionów lat. Nic dziwnego, że jej składowe są białe a nawet niebieskawe ? to młode gwiazdy typu widmowego B. Powstawały całkiem niedawno, gdy na Ziemi zaczynały już hasać pierwsze małpy. Dla porównania, Plejady określane jako młoda gromada mają 100 milionów lat i są rówieśniczkami rozwiniętych dinozaurów oraz początkowych ssaków z okresu kredy. Hiady i Żłóbek mają po ok. 700 milionów lat i powstawały w okresie ziemskiego prekambru, gdy u nas dopiero zaczynały się tworzyć prymitywne organizmy wielokomórkowe. Gromada znajduje się w niewielkiej jak na skalę galaktyczną odległości od Słońca ? ok. 1400 lat świetlnych. Jednak jest to 3 razy dalej niż Plejady i ponad 2 razy dalej niż  Żłóbek.

Jeśli dobrze przyjrzymy się zamieszczonej fotografii, zauważymy, że kryją się w niej także kąski dla amatorów gwiazd podwójnych. Zapewne napiszą nam o tym ich zapaleni obserwatorzy.

Tak więc nie masz wyjścia. Białe noce to żaden wykręt dla prawdziwego astroamatora. Łap lornetkę, wystawiaj teleskop i obserwuj Letni Żłóbek a potem koniecznie napisz, jak poszło.

[polaris]

Dziękuję za ten post. Oczywiście, w nocy 15/16 czerwca odwiedziłem również i tę gromadę, ale o niej nie napisałem. Stwierdziłem, że... za mało atrakcyjna. A przecież z Cr 350 i Mel 186 jest ona dla mnie żelaznym punktem obserwacji lornetkowych! Biję się w wątłą klatę i obiecuję poprawę.

 

PS. Jako zadośćuczynienie, link: http://www.astronoce.pl/artykuly.php?id=101

[Gość Paweł Trybus]

   Z ciekawości zerknąłem do dziennika obserwacyjnego i okazało się, że po raz pierwszy świadomie obserwowałem IC 4665 9 maja 1997 roku, podczas sesji nr 20. Była to dopiero moja druga noc z lornetką BPC 20x60, a ta IC-tka była moim pierwszym obserwowanym obiektem DS spoza katalogu Messiera. W ciągu kolejnych osiemnastu lat spoglądałem na nią wielokrotnie, za każdym razem z dużą przyjemnością.  

 

Świetny wybór, Janko!

 

PS. Jako ciekawostka - podczas wspomnianej sesji nr 20 byłem zachwycony odkrytymi właśnie możliwościami tandemu SkyAtlas 2000.0 --- BPC 20x60 (do wyposażenia należał jeszcze prosty statyw foto i latarka "od Ruskich" z bazaru z włożonym za szybkę kawałkiem czerwonej szmaty ;D  ) i upolowałem jeszcze M44, M67, M13, M92, M53, M64, M85, M56 (poległem na M57, sic!), M29, M39, M4, M9, M10, M12, M14, i podwójne: Albireo i 61 Cygni (poległem na eta Cas).

Ech, miło powspominać...  

[Janko]

Gdyby w 1997 r. ktoś mi powiedział, że będę się zajmował astronomią, roześmiałbym mu się w nos :D

[Grzesiek]

Dałbym od razu 2 "lajki"; za Osiecką i za obiekt, który jest na pewno bardzo wdzięczny w lornetce 20x80. Ostatnio na niego spoglądałem.

[Janko]

Dałbym od razu 2 "lajki"; za Osiecką i za obiekt, który jest na pewno bardzo wdzięczny w lornetce 20x80. ...

Odpowiada mi to.  Mam wtyczki wśród modów i spróbuję załatwić ;)

[Gość Paweł Trybus]

Gdyby w 1997 r. ktoś mi powiedział, że będę się zajmował astronomią, roześmiałbym mu się w nos :D

 

Późno złapałeś bakcyla?  8)

[Janko]

Późno złapałeś bakcyla?  8)

O tak. To trwa  raptem około 10 lat. Jednak astrohobby wyrosło u mnie na gruncie znacznie starszych zainteresowań fizyczno-kosmologiczno-filozoficznych (w wymiarze popularnonaukowym, niestety ;) )

[Damian P.]

To jedna z moich ulubionych gromad. I nie tyle ze względu na widowiskowość ale bardziej dlatego, że znalazłem ją przypadkiem, skacząc beztrosko po niebie moją Tento 12/40. Pamiętam ten zachwyt i radość gdy zobaczyłem małe stadko wyróżniających się z okolicy gwiazd. Byłem niemal pewien, że to gromada i mój nowy obiekt, jeden z kilku pierwszych DS. Potem potwierdziłem zdobycz w domu jako IC 4665. Ten widok nie był zbyt pokazny dla początkującego (zwłaszcza w tym sprzęcie) ale bardzo mnie ucieszył.
Lornetka 15/70 pokazała mi tą gromadę zupełnie inaczej niż wtedy, jako sporą i dość luzną grupę jasnych gwiazd o pewnym kształcie, który przypomina mi czasem bok kuferka z dziurką na klucz z czymś jeszcze obok. Myślę, że mimo dość ładnego widoku w 15/70, gromada ta bardziej jednak woli mniejsze lornetki :)

[adam_bie]

Spoglądałem na nią ostatnio nie wiedząc że to obiekt tygodnia, przyciągnęła mnie nazwa: Letni Żłóbek.

Pamiętam jak duże wrażenie zrobił na mnie Żłóbek 'właściwy' gdy przypadkiem skierowałem na niego lornetkę na początku mojej astro przygody, więc musiałem zobaczyć i letnią wersję.

Miałem do dyspozycji lornetki 10x50 i 25x100, ta wielka od razu odpada, gromada traci cały urok. Kurcze... coraz częściej powtarzam to stwierdzenie. Jeszcze troche i okaże się że 10x50 w zupełności mi wystarcza.

[lukost]

Zróżnicowanie autorów i - siłą rzeczy - propozycji obserwacyjnych przez nich serwowanych to świetna sprawa.

Wczoraj miałem w planach kilka mgławiczek z karalogu R. Minkowskiego. Niestety, chmurwy nie odpuściły na czas (mimo zachęcających prognoz) i byłem zmuszony do obserwacji lornetą 15x70 na zasadzie: o, tam jest dziura, zerknij szybko! Tym sposobem zahaczyłem między innymi o obiekty tygodnia, które jakiś czas temu zwyczajnie bym zignorował:  "Letni Złóbek" i parkę NGC 6633/IC 4756. Są piękne! 

Do tego kilka kulistych emek, trochę ciemnotek w rejonie pomiędzy Denebem a Cefeuszem (zaskakujaco wyraźnych, bo przejrzystość powietrza była naprawde niezła), nisko zawieszona, lecz mimo to efektowna Kaskada Kemble'a i NGC 1502...

Te "obserwacje"  trwały (w sumie) kilkanaście minut, ale i tak sprawiły, że wyjazdu nie uznałem za zmarnowany...

[pmochocki]

Obserwowałem ją dziś w dużej 100mm lornecie ze swojej miejscówki kilka kilometrów od Gdyni. Letni Żłóbek to bardzo trafne określenie. Bardzo fajnya gromada. Typowo lornetkowy obiekt do szerokiego pola. Dopisany do listy na sierpień jak wrócą noce astronomiczne.