Obiekt tygodnia 15.08.2015 IC 5146 (Kokon)

[lukost]

Kilka tygodni temu temu Panasmaras opisał ciemne pasmo Barnarda 168, popełniając naprawdę dobry tekst - pozwalający zrozumieć (niezdrową) fascynację tym rodzajem obiektów. Jednej rzeczy nie był jednak w stanie przeskoczyć ? otóż jako ortodoksyjny lorneciarz miał problem z wieńczącą B168 mgławicą, skatalogowaną jako IC 5146. W tej sytuacji delikatnie zasugerował kolegom, u których kontakt z teleskopem nie wywołuje alergii, by zajęli się Kokonem.

Nie znaczy to oczywiście, że lornetą się nie da; decydujące znaczenie ma tu jednak rozmiar obiektywów. Marek dysponuje lornetą średnią, ale by mieć pewność, że widzisz to, co trzeba, konieczne jest przyssanie się do naprawdę dużej dwururki. Podczas sesji z użyciem TS Marine 28x110 (zaopatrzonej w parkę baaderowskich filtrów UHC-s) zanotowałem, że mgławica Barnard numer 168 nie miała jednorodnej struktury ? po jednej stronie była zdecydowanie wyraźniejsza, a całe pasmo jawiło się nieregularne i jakby poszarpane; na jej wschodnim końcu prawie natychmiast ukazała się rozległa, owalna mgiełka, wkomponowana pomiędzy dwie dość jasne (ok. 9-10 mag) gwiazdki. Problemów z IC-kiem 5146 nie miałem żadnych ? on po prostu tam był, nawet nie trzeba było uciekać się do metody zerkania. Zdziwiłem się nieco, bo to kapryśny obiekt - nawet w dużym lustrze i z użyciem filtra H-Beta nie jest obiektem oczywistym. Żadnej struktury oczywiście nie dostrzegłem, ale satysfakcja i tak była spora.

Opis starhoppingu pominę ? wystarczy odnaleźć gromadę otwartą M39, po czym dać się poprowadzić ciemnej stronie mocy...

IC 5146 (skatalogowana również przez Stewarta Sharplessa pod numerem 125) to obszar H II i mgławica emisyjna, znajdująca się w odległości około 3300 lat świetlnych od Ziemi. Rozciąga się na przestrzeni ok. 10 lat świetlnych, a z perspektywy Ziemianina ma rozmiar ok. 10'. Została odkryta na fotografii z 11 października 1893 roku przez Edwarda Barnarda, a później ? niezależnie - przez Maksa Wolfa (28 lipca 1894).

Za świecenie mgławicy odpowiada młoda gromada gwiazd Collinder 470 (typu III 2 p n), a w szczególności znajdująca się w centrum gromady jasna i gorąca gwiazda typu B0 (oznaczona jako BD +46° 3474), której promieniowanie jonizuje gaz. Gromada jest obiektem młodym ? jej wiek szacuje się na kilkaset tysięcy lat. Przypuszcza się, że gwiazdy mogły powstawać w kilku "rzutach"; niewykluczone, że i dziś rodzą się tam nowe słońca.

Jak już wspominał Marek w swoim poście, istnieją silne przesłanki, by traktować IC-ka i Barnarda 168 jako części tego samego obłoku gazowo ? pyłowego. To nie wszystko, bo nasz kompleks to też mgławica refleksyjna (van den Bergh 147). Cały ten kosmiczny bajzel uwiecznił na zdjęciu Jacek Bobowik:

źródło: http://www.astrofotki.pl/

Regiony niebieskie to refleksy promieniowania wyemitowanego w paśmie widzialnym i odbitego od ziaren pyłu, z kolei kolor różowy to wodór, zjonizowany promieniowaniem ultrafioletowym.

O obserwacjach w kontekście lornetek wspomniałem na wstępie, a jak rzecz ma się w przypadku teleskopów?

Pierwsza sprawa to filtry. Często wymienia się IC 5146 w listach obiektów, którym dobrze robi zastosowanie filtrów H-Beta. Mi jednak Kokon jakoś bardziej pasował w UltraBlocku ? podobnie zresztą jak IC 1318 i Trójlistna (M20). Może i H-Beta lepiej kontrastowała te mgławice, ale jak na mój gust w okularze było ciut za ciemno. Ważna rzecz - Kokon jest niesamowicie wrażliwy na zaświetlenie nieba, sztuczne czy naturalne. Podczas jednej z moich ostatnich sesji wzejście Łysego w III kwadrze skutkowało natychmiastowym zniknięciem mgławicy.

A jak wyglądają kwestie aperturowe? Z własnego doświadczenia wiem, że obiekt jest doskonale widoczny w refraktorze 150 mm. Czy mniejszy sprzęt da radę? Nie weryfikowałem tego (prócz wspomnianej lornety 28x110), ale wydaje mi się, że 10-12 centymetrów soczewy w dobrych warunkach powinno wystarczyć.

W kilkunastocalowym newtonie to całkiem spora mgiełka, widoczna początkowo zerkaniem; z biegiem czasu pojawia się jej coraz więcej i więcej. W jej wnętrzu zatpionych jest kilka (coś koło pięciu) słabszych gwiazdek oraz dwie dość jasne (ok. 9,5mag). Granice wydają się nieco rozmyte, choć po kilku minutach obserwacji można dość łatwo określić, dokąd rozciąga się obszar mgławicowy. Ciemnych pasm widocznych na zdjęciu nie wypatrzyłem, choć nie mówię, że się nie da. Dostęp do naprawdę dobrego nieba jest jednak dobrem wysoce deficytowym... Spróbuję jeszcze we wrześniu w Bieszczadach.

Na zdjęciach Kokon przypomina nieco M20 (Koniczynkę), ale w wizualu to jednak dwa różne obiekty. No, ale w końcu jeden z nich znalazł się w katalogu Messiera, a drugi został uwzględniony dopiero przez pana Dreyera w Index Cataloque...

Wyłapałeś ciemne pasmo Barnarda 168? Jeśli tak, to idź za ciosem, spróbuj i daj znać, jak poszło!

[Karol_C]

Ja niestety póki co poległem. Powiem tak, Barnarda widzę w lornetce a w szukaczu nie ??? co nie ułatwia sprawy z Kokonem.

[lukost]

Powiem tak, Barnarda widzę w lornetce a w szukaczu nie ??? co nie ułatwia sprawy z Kokonem.

Też mam czasem problem z widocznością B168 w szukaczu, ale nawigując po gwiazdach również można trafić.

[Gość bajastro]

W lornetce ciemną mgławicę widać całkiem całkiem.

W LB10" Kokon wyglądał jak jednorodna plamka z dwiema gwiazdkami (jedna w środku a druga jakby doczepiona do krawędzi). Nie był zbyt jasny, bez filtru UHC nie udało mi się zobaczyć tej mgławicy. Próbowałem w lornetce 15x70 (której już nie mam) i też bez powodzenia.

[lukost]

Dla mnie 15x70 też okazała się niewystarczająca, by wyłuskać IC-ka. Ale poczekajmy, być może ujawnią się ci, co widzieli. ;)

[Gość Paweł Trybus]

W lornecie 141mm (45x141) Kokon jest obiektem dość łatwym. Jak pisałeś, Łukasz - ładnie skontrastowana mgiełka otacza dwie gwiazdki o zbliżonej jasności.

Jakiś czas temu spoglądałem na Kokona również lornetą 100mm (37x100) pod lekko przymglonym (choć wciąż przyzwoitym) niebem i poniosłem porażkę. 

A skierowawszy ku IC 5146 Taurusa 13" z Ethosem 17mm i filtrem H-beta zanotowałem: [...] świeciła wyraźnie, przypominając kształtem gruszkę, z jednej strony delikatnie zwężającą się w kierunku ciemniej mgławicy Barnard 168

 

Zacny Obiekt Tygodnia!

[MaPa]

Brakuje mi bardzo dobrych warunków aby potwierdzić obserwacje z ubiegłego roku kiedy wraz z ciemnymi majaczyła mi jednak i mgławica w 10x50. Na razie to tylko poszlaki, zbieram wciąż dowody ;) Zobaczymy.

[wessel]

W szerszym kadrze wygląda to tak :

 

 

[lukost]

Brakuje mi bardzo dobrych warunków aby potwierdzić obserwacje z ubiegłego roku kiedy wraz z ciemnymi majaczyła mi jednak i mgławica w 10x50. Na razie to tylko poszlaki, zbieram wciąż dowody ;) Zobaczymy.

Nie uwierzę, póki sam nie zobaczę. ;)

[adam_bie]

Wczoraj upolowałem Kokona lornetką 25x100, nie było łatwo mimo świetnego nieba jakie mam na Kaszubach gdzie wakacjuję. Z filtrami UHC zerkaniem mgławica wyskakiwała dokładnie tam gdzie powinna być. Na wprost nie widziałem jej.

Spoglądnąłem też 10x50 która ten rejon pokazuje najpiękniej i sam nie wiem co myśleć, czy widziałem ślad mgławicy? Już kilka razy 10x50 mnie zaskakiwała pokazując obiekty nie tak łatwe w 25x100, to chyba efekt małego powiększenia i dobrego kontrastu które ono daje.

[MaPa]

Wczorajsze niebo nie dało sobie nic zarzucić. Uporczywie 4x podchodziłem do mgławicy. Efekt ?

Dwa razy wydawało mi się że zerkaniem mi majaczy. Dwa razy nic. Myślę że jednak 50mm będzie nie do przeskoczenia tak aby nie było wątpliwości.

Ciemne mgławice - piękne i szczegółowe :) więc przy nich pozostanę

[Grzesiek]

Wczorajsze niebo nie dało sobie nic zarzucić. Uporczywie 4x podchodziłem do mgławicy. Efekt ?

Dwa razy wydawało mi się że zerkaniem mi majaczy. Dwa razy nic. Myślę że jednak 50mm będzie nie do przeskoczenia tak aby nie było wątpliwości.

Ciemne mgławice - piękne i szczegółowe :) więc przy nich pozostanę

Ostatnio miałem okazję wycelowac 15x70 w "Kokon" pod naprawde niezłym niebem. Rezultat - nic. Myślę, że 10x50 to jednak stanowczo za mało. Czasem człowiek tak bardzo chce, że gwiazdki cudownie się rozmywają tworząc niby "mgiełkę". Miałem tak z "Crescentem"  ;) .

[lukost]

"Habeta" od Lumicona jest świetna. Miałem do dyspozycji tylko jedną sztukę, ale to wystarczyło, by lorneta 15x70 była w stanie ukazać mi wyraźny Kokonik. Filtr mocno zgasił gwiezdne tło, pozwalając mgławicy wybić się na pierwszy plan. Nie była ona obiektem oczywistym, ale po chwili wpatrywania się wylazła całkiem spora, owalna mgiełka - i to bez jakichś specjalnych kombinacyj z zerkaniem. Bawiłem się przez chwilę w ten sposób, że obserwowałem na zmianę - prawym okiem IC-ka, a lewym Barnarda 168. Coś pięknego. 

Później przerzuciłem się na Kalifornię, która w tej konfiguracji sprzętowej okazała się po prostu banalna. Ponad czterostopniowe pole lornety pozwoliło podziwiać ją w całości; zdecydowanie najwyraźniej zarysowana była jej północno - wschodnia krawędź, ale filtr świetnie wydobył też z tła całą resztę.

Wniosek? Obiektów pod habetkę nie ma wiele, ale dla tych kilku(nastu) warto w  nią zainwestować. Zaczynam też chyba dojrzewać do skompletowania parek lumiconowskich habet i o - trójek...         

[polaris]

Jestem na etapie wyboru: UHC czy OIII. I jestem "gupi".

[lukost]

Chyba jednak dobre UHC będą bardziej uniwersalne...

[polaris]

Tak myślę, ale na dobre UHC mnie nie stać i wybór jest: UHC(S) czy OIII.

[Panasmaras]

Jeśli szukasz dobrego, uniwersalnego filtra, to idź w UltraBloki (swoją drogą, czyżby zniknęły z oferty sklepów? Nie mogę ich znaleźć w polskich sklepach astro).
Jeśli szukasz w niższej półce cenowej, szedłbym w to:
https://www.astrozakupy.pl/filtr-mglawicowy-125-uhc-explore-scientific/1912/ 

Wydaje mi się, że to będzie dużo trafniejszy zakup niż (jakikolwiek) UHC-s, a z drugiej - o znacznie szerszym zastosowaniu niż OIII.

[lukost]

Mi z kolei wydaje się ;), że filtry podlinkowane przez Marka to będzie to samo co to:  http://teleskopy.pl/product_info.php?cPath=32_47_109&products_id=610&lunety=Filtr_mg%B3awicowy_UHC_1,25%27%27

[polaris]

Ultrablocka znam doskonale, ale jest niestety dość drogi. UHC od ES to najprawdopodobniej to samo co UHC od TPL. Miałem kiedyś filtr UHC GSO Nebula i był całkiem dobry. OIII zachwycił mnie w Zatomiu, ale jest strasznie wąski.