Obiekt tygodnia 16.10.2015 - NGC 6939 oraz NGC 6946

[Grzesiek]

Ależ się ostatnio namęczyłem ze ?Ślimakiem? (NGC 7293). W końcu jednak padł w lornetce 15x70, bez żadnych filtrów czy innych ?dopalaczy?, ale na swój sposób była to raczej masochistyczna przyjemność. Tak to już jest, gdy się nie chce, lub nie może, wyruszyć gdzieś dalej w poszukiwaniu wolnego od LP kawałka nieba nad południowym horyzontem. Na szczęście, im wyżej, tym znacznie lepiej i okolice zenitu to już zupełnie inna bajka? A niedawno przypomniał mi się jeden ? choć nie! ? bo w zasadzie, to dwa, bardzo ciekawe obiekty, które jesiennymi wieczorami znajdują się naprawdę wysoko. Jeśli więc, Drogi Czytelniku, masz ? tak jak ja, już dość niskich deklinacji i takiej samej jakości nieba na tych wysokościach ? głowa do góry! Proponuję Ci odwiedzić  pogranicze Cefeusza i Łabędzia aby odnaleźć obiekty tego tygodnia. Choć Cefeusz nie składa się z bardzo jasnych gwiazd, to odnalezienie kilku najjaśniejszych punktów tej konstelacji nie powinno sprawić problemu i zakładam, że ten krok możemy pominąć. Po zlokalizowaniu alfa Cep (Alderamin), powinniśmy odnaleźć dwie kolejne, dość jasne gwiazdy oznaczone jako eta Cep oraz theta Cep. Te dwa drogowskazy o jasnościach odpowiednio 3,4^mag oraz 4,2^mag tworzą wraz z naszymi obiektami trójkąt równoboczny (no prawie?) o bokach, których długość wynosi nieco ponad 2°.

Rys. 1 Mapka przedstawiająca mój sposób lokalizacji NGC 6939 oraz NGC 6946. (źródło: Stellarium)

Upewniwszy się, że jesteśmy we właściwym miejscu, można już przy użyciu lornetki próbować dostrzec dwie, raczej nie trudne w percepcji, ale też niekłujące jasnością w oczy mgiełki, oddalone od siebie o zaledwie 40?. Średniej wielkości dwururka, za jaką jeszcze uznaję obiektyw 70mm i która jest obecnie moim głównym astro-sprzętem, pokaże mnóstwo takich smug na całym niebie. W czymże tkwi, w takim razie urok i wyjątkowość naszej parki? Choćby w tym, że jeden z obiektów leży 5000 razy dalej od drugiego i jest galaktyką, natomiast ten drugi to gromada otwarta. A wszystko to w jednym polu widzenia. A wszystko dostępne już przez lornetkę?Jak podają źródła^{[1],[2],[3],[4]},NGC 6939 to gromada otwarta, odkryta przez F. W. Hershella w roku 1798, a jej jasność i rozmiar to: 7,8^mag oraz ok. 7?. Można ją znaleźć również pod nazwami: Cr 423, Mel 231, czy Lund 930. Gromada, według systemu Trumplera, jest sklasyfikowana jako typ II1r, co oznacza, że powinna się charakteryzować niewielką koncentracją, dość jednorodnych pod względem jasności, gwiazd ku centrum, oraz posiadać dające się łatwo wyznaczyć granice. Jest ona bogata w gwiazdy i zawiera ich ponad 300, jednak najjaśniejsze z nich osiągają tylko ok. 12^mag. Wiek tej gromady szacuje się na ponad miliard lat. Nasz drugi obiekt, który również został odkryty w tym samym czasie przez pana Hershella,  to Galaktyka Fajerwerk, czyli NGC 6946 (Caldwell 12, Arp 29). Galaktyka zawdzięcza swoją wybuchową nazwę, nadzwyczajnej wręcz, aktywności rozbłysków supernowych w jej strukturze i może być bardzo wdzięcznym obiektem do obserwacji a także, jak pokazuje poniższe zdjęcie, świetnie pozuje astro-fotografom. Ze swoją jasnością 8,8^mag i rozmiarem ok. 11?, mogłaby śmiało zająć kolejny numer w katalogu Messiera. ^{[1], [2], [5]} 

Fot. 1 Zdjęcie pary NGC6939 oraz NGC 6946. Autor: ?maciekja? ? Forum Astronomiczne. [6]

Obserwowałem ostatnio nasze bohaterki lornetką 15x70 i na pewno nie był to wyczyn ekstremalny, a również w lornetce 10x50, pod naprawdę ciemnym niebem, widać je całkiem wyraźnie. Zatem, w zależności od warunków, są one do wyłuskania już w naprawdę niewielkich instrumentach. Z drugiej strony, ich widok przypomina mi nieco parę M81/M82 (tak, wiem, że to obiekty w 50% o innej naturze). Nie omieszkałem porównać obu tych duetów podczas bezpośredniej konfrontacji. Pomimo zdecydowanie niższego położenia Wielkiej Niedźwiedzicy tamtej nocy, to jednak ?eMki? były wyraźniejsze.  A co dokładnie widziałem w lornetce patrząc na 6939/6946? Na pierwszy rzut oka, dwie rozmyte plamki, które są prawie takie same pod względem jasności oraz rozciągłości. Po kilku chwilach, można dojść do wniosku, że jednak NGC 6939 jest trochę jaśniejsza, ale różnica nie jest rzucająca się w oczy i trochę się zdziwiłem, że galaktyka tak dobrze dotrzymuje kroku swojej towarzyszce pod tym względem. Po jeszcze wnikliwszym wpatrywaniu się w okulary, galaktyka ukazała pewien gradient jasności i można było zauważyć, że maleje ona z centrum ku brzegowi, który nie dał się już jednoznacznie oddzielić od tła nieba. Pamiętam, też kilka słabych gwiazdek ?przeszkadzajek? bo nie należy ich łączyć z żadnym z naszych obiektów. Powodują one, że oko doszukuje się tam czegoś jeszcze. Widok z lornetki jest, moim skromnym zdaniem, bardzo wiernie przedstawiony na z szkicu Rony?ego De Laet?a i świetnie oddaje głębię kosmosu w szerokim - 4,4 stopniowym polu. Przy okazji warto się zastanowić, na co tak naprawdę patrzymy. Pojedyncze gwiazdy ze szkicu są oddalone o około 100-1000 lat świetlnych od nas. Gromada NGC 6939, znajdująca się na zewnętrznej krawędzi Ramienia Oriona i zarazem w odległości ok. 4000 lat świetlnych od Ziemi, to drugi plan. A najdalej wzrok sięga do świata galaktyki NGC 6946, której światło potrzebowało 20 000 000 lat aby trafić do ludzkiego oka.

Rys. 2 Szkic ołówkiem: NGC 6939 oraz NGC 6946 widziane przez lornetkę 15x70 o polu 4,4^o[7]

Jak widać, nasza urocza parka może być już propozycją dla posiadaczy lornetek, a właściciele większych apertur, tym bardziej nie powinni być rozczarowani. No właśnie? A jakie są Twoje wrażenia obserwacji z tych odległych światów? Spróbuj i daj znać, jak poszło!

 

 

[1] Rony De Laet, ?The Casual Sky Observer?s Guide. Stargazing with Binoculars and Small teleskopes?, Springer-Verlaq New York Inc. 2012.

[2] http://www.ngcicproject.org

[3] Marek Substyk, ?Atlas Nieba 2000.0? Astro CD, Sylwia Substyk, Chorzów 2012.

[4] https://pl.wikipedia.org/wiki/NGC_6939

[5] https://pl.wikipedia.org/wiki/NGC_6946

[6] http://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/8743-ngc-6946-oraz-ngc-6939/#comment-117605

[7] http://rodelaet.xtreemhost.com/Sketch_ngc6939_6946_bino.html

[adam_bie]

Obserwowałem tą parkę w sierpniu odhaczając obiekty H400 pod ciemnym Kaszubskim niebem. W użyciu była lorneta SM 25x100, zanotowałem:

NGC 6939, gromada otwarta, 7.8mag, 8'
Są tu 2 obiekty, gromada na wysokości trójkącika z gwiazd a nieco obok galaktyka.
Gromada dość ciemna, rozm ok 0,2 stopnia (tak naprawdę 8' ale to sprawdziłem później) zerkaniem wyskakują gwiazdki, więcej ich widać w lewej górnej części.

Spoza H400 ale jak już widziałem obiekt to nie wypada nie opisać:
NGC 6946, spoza h400, 8.8mag, 13.8 jasność powierzchniowa, rozm 11.2'
Galaktyczka tuz obok poprzedniej gromady, dość rozległa, nawet w lornetce nie jest malutka.
Obiekt z listy Cadwella: C12

Chętnie powrócę do tej parki i porównam widoki w innych sprzętach ale niech wreszcie rozejdą się te chmurzyska!

ps. świetna fotka, lubię kadry pokazujące takie różnorodności

Edytowane 16 Października 2015 przez adam_bie

[polaris]

W miniony weekend skierowałem na nie lornetę 15x85. Parka wyraźna, gromada nieco jaśniejsza z oznakami niejednorodnej struktury, a galaktyka słabsza i bardziej jednorodna. Warto korzystać z możliwości obserwacji, bo czas na nie powoli się kończy.

[lukost]

Bledziuśkie jakieś takie wydają się być na tym szkicu... Obserwowałem je ostatnio kilkakrotnie pod dobrym niebem przez lornetę 15x70 i słowo daję - wyraźniejsze były.
A na Fireworks Galaxy (a co, napiszę po ichniemu - wyjdzie, jaki jezdem światowy i że literaturę tamtejszom czytuję ;) ) warto zerknąć z pomocą dużego lustra - mamy wówczas szansę dostrzec dość wyraźny zarys ramion spiralnych. W 12/13 calach są łatwe, ale tak coś kojarzę, że i 10 cali też dało radę.   

[Panasmaras]

Parka wyraźna, gromada nieco jaśniejsza z oznakami niejednorodnej struktury, a galaktyka słabsza i bardziej jednorodna.

Otóż to - ostatnio zahaczając o nie lornetką (żeby nie było, zatrzymałem się na chwilę przed dorwaniem B150), miałem wrażenie nieśmiało przebijającej się ziarnistości w NGC 6939. Podczas kolejnej sesji zatrzymam się przy tym duecie na dłużej :)

[Gość Paweł Trybus]

Jeden z moich ulubionych widoków w lornetce 37x100mm. Obserwowałem je tym sprzętem mniej więcej rok temu, pod przyzwoitym niebem (SQM-L 21.18 mag/s2) i zanotowałem:
"[...] widok, który absolutnie mnie oczarował: galaktyka NGC 6946 (8.8 mag; SB 13.8 mag; 11.5' x 9.8') i gromada otwarta NGC 6939 (7.8 mag; 10'), również w jednym polu 37x. Cudownie razem się prezentowały. Ta pierwsza to kółko o dość równomiernej jasności, a druga wyraźnie rozbita na mnóstwo pojedynczych gwiazd"
 

PS. Marek, też zatrzymałem się na tej parce po drodze do B150 :-)

Edytowane 16 Października 2015 przez Paweł Trybus

[Grzesiek]

Bledziuśkie jakieś takie wydają się być na tym szkicu... Obserwowałem je ostatnio kilkakrotnie pod dobrym niebem przez lornetę 15x70 i słowo daję - wyraźniejsze były.
  

Pokręć trochę moniterem (albo jego ustawieniami) i nie odstraszaj ;-). Są naprawdę jasne :)

[lukost]

Ależ ja nie odstraszam, wręcz przeciwnie - zwyczajnie zachęcam czytających do obejrzenia tej parki pod naprawdę ciemnym niebem, gdzie zdecydowanie zyskuje na wyrazistości i urodzie. 
W poprzednim poście pisałem o obserwacjach w kontekście nastocalowców, ale warto też wykorzystać mniejsze sprzęty; obserwując jesienią 2013 r. przez achromat 80/400 zanotowałem, że zerknąłem na dwa klasyki letniego nieba, mianowicie gromadę NGC 6939 i galaktykę 6946. Oba obiekty pięknie zaprezentowały się w szerokim polu Naglera 12 mm. Mimo niskiego powiększenia nie było wątpliwości, który z nich to gromadka, a który galaktyka.
Podczas wrześniowej sesji w Czytogarbie (z wykorzystaniem refraktora 150/750) też poświęciliśmy chwilkę na prawdziwą ozdobę późnoletniego i jesiennego nieba ? wspaniałą parkę składającą się z galaktyki Fajerwerk (NGC 6946) i gromady otwartej NGC 6939, zlokalizowaną na cefeuszowo ? łabędzim pograniczu. Dla takich właśnie obiektów stworzono krótkie achromaty ? szerokie pole Maxvisiona i Naglera 12 mm pozwoliło cieszyć się oboma obiektami jednocześnie. Szczególnie Nagler świetnie się spisał ? przy powiększeniu 62x nie było najmniejszych wątpliwości, która plamka jest galaktyką, a z której wybijają się skrzące jak diamentowy pył gwiazdki.

[polaris]

Dawno, dawno temu (równe 4 lata temu), w 10x50:

(...) spróbowałem dorwać parkę NGC 6939 (gromada otwarta) i NGC 6946 (galaktyka). Nie miałem większych nadziei, a jednak się udało! Wycelowałem w gwiazdę eta Cephei i lekko przesunąłem się na południowy zachód. Gromada była widoczna praktycznie od razu, jako spora mgiełka, natomiast słabszą poświatę galaktyki dostrzegłem posiłkując się jej pozycją w atlasie, ale była tam i ona, widoczna dość wyraźnie.

Dodam też źródło: SMALL WONDERS - CEFEUSZ

Oraz chyba nieco zapomniany szkic Ignisa z 12":

Edytowane 16 Października 2015 przez polaris

[Panasmaras]

Wczoraj w Blizinach poświęciłem parę minut na ów duet. W 16x70 gromada była wyraźnie większa i jaśniejsza, a przy bardziej intensywnym zerkaniu, momentami zdawała się być ziarnista. Galaktyka, choć była bardzo dobrze widoczna, wyglądała na znacznie mniej okazałą.

[adam_bie]

Też wczoraj spoglądałem w ten rejon, pozwolę sobie skopiować notatkę z mojego wątku obserwacyjnego:

Na koniec sesji poświęciłem chwilę na piękną parkę NGC 6946 (Galaktyka Fajerwerk) i gromada otwarta 6939 w Cefeuszu.
Szybko ją znalazłem, ale potem już było gorzej... gromada bez kłopotu daje się ją rozbić na liczne gwiazdki wpisane w trójkąt stworzony z jaśniejszych gwiazd. Galaktyka była trudniejsza, w żaden sposób nie chce pokazać detali, widoczna jako jednolita rozległa owalna mgiełka. Widok zbliżony do M101.

Opis dotyczy widoku w refraktorze 102mm i okularze 12mm (power 60x).

Piękny ten szkic Ignisa powyżej, wczoraj nawet zabrałem przybornik rysunkowy licząc że w końcu wezmę się za jakiś szkic ale wilgoć uniemożliwiła działalność artystyczną.

[Grzesiek]

1 godzinę temu, Panasmaras napisał:

Wczoraj w Blizinach poświęciłem parę minut na ów duet. W 16x70 gromada była wyraźnie większa i jaśniejsza, a przy bardziej intensywnym zerkaniu, momentami zdawała się być ziarnista. Galaktyka, choć była bardzo dobrze widoczna, wyglądała na znacznie mniej okazałą.

Dobre masz tam niebo? W 15x70 gromada jest rzeczywiście bardziej wyrazista od galaktyki, ale ja nigdy nie widziałem w niej żadnej ziarnistości. Swoją drogą byłem wczoraj całkiem blisko, bo wieczorem zjeżdzałem na węźle Swarożyn  w kierunku Malborka.

[Panasmaras]

Wczoraj było dość przyzwoicie, bo mocny wiatr przewiał wszelkie syfy. Nie sprawdzałem zasięgu, ale raczej więcej niż 6,2-6,3^mag bym stamtąd nie wycisnał.

[Damian P.]

Dnia 16.10.2015 at 08:37, Grzesiek napisał:

A co dokładnie widziałem w lornetce patrząc na 6939/6946? Na pierwszy rzut oka, dwie rozmyte plamki, które są prawie takie same pod względem jasności oraz rozciągłości. Po kilku chwilach, można dojść do wniosku, że jednak NGC 6939 jest trochę jaśniejsza

Odwiedziłem dziś tę parę w 10/50 i miałem bardzo podobne odczucia do Twoich. Po chwili widać jednak, że gromada jest ciut jaśniejsza i wyraźniejsza.

 

Pierwszy raz widziałem tę parę kiedyś w 15/70 ale nie pamiętam zbyt dobrze tamtego widoku bym mógł o tym napisać. Znalazłem za to moje zdanie z relacji z teleskopu 12".

"Przyjrzałem się potem ciekawej parce na pograniczu Cefeusza i Łabędzia. Gromada otwarta NGC 6939 oraz galaktyka spiralna NGC 6946. Gromada jest dość ładna i przyjemna w odbiorze, szczególnie w 107 razy zaś w galaktyce było widać dużą nieregularność, tworzącą chyba zarysy ramion. Lubię tę parkę odkąd spojrzałem na nią lornetką 15/70."