Magia (przed)świątecznej nocy

[lukost]

   Prognozy na noc z soboty na niedzielę nie były jednoznaczne ? mogło być świetnie, ale równie prawdopodobny był wariant  z cirrusem, wilgocią i mgłą w rolach głównych. Wprawdzie Łysy zachodził późno ? bo dopiero około pierwszej ? ale grudniowe noce są przecież najdłuższe w roku, więc czasu na obserwacje i tak zostałoby sporo. No i kolejna, istotna sprawa ? rano nie trzeba zrywać się do pracy... 
   Około północy sprawdziłem sytuację ? najpierw wirtualnie (zaglądając na stronę Sat24), po czym zadziałałem empirycznie, znaczy wystawiłem łeb za okno. Wykonawszy obie te skomplikowane operacje  stwierdziłem z ukontentowaniem, że oto realizuje się pierwszy, optymistyczny scenariusz ? wysokie chmury zanikają jeszcze przed wkroczeniem nad Małopolskę, a mgła, choć przy samym gruncie gęsta jak wata cukrowa, jest rozpraszana delikatnymi podmuchami wiatru. Wyżej może być tylko lepiej, zatem - jedziemy. 
   Po przybyciu na Przełęcz wiedziałem już, że warunki pozwolą na eskapadę w kierunku nisko zawieszonych skarbów nieba południowego. Rozstawiłem szybko Taurusa i przez chwilę podziwiałem przepiękny zachód pomarańczowego Księżyca, podświetlającego snujące się niżej mgliste tumany. Czas jednak naglił, przeszedłem zatem do konkretów, namierzając parkę gromad otwartych, skatalogowanych przez Messiera pod pozycjami 46 i 47. Tę piękności nie były jednak moim głównym celem; emki numer 46 potrzebowałem do starhoppingu w kierunku mgławicy planetarnej Minkowski 1-18 (jasność ok. 14 mag, rozmiar 33"x28"). Przez chwilę przyjrzałem się innej planetarce (NGC 2438, świecącej na tle M46), po czym odbiłem nieco na północ. W wyciągu wylądował Pentax XW 7 mm, wspomagany filtrem OIII; chwila napięcia i... pokazała się, skubana, dokładnie tam, gdzie powinna. Jest obiektem dość trudnym, ale w granicach przyzwoitości (na poziomie tych łatwiejszych Abelli ;) ), widocznym zerkaniem jako niewielkie, blade kółeczko o jednolitej jasności. Intrygowała mnie od dawna, ale... a to warunki były słabe,  a to miałem ciekawsze cele do odhaczenia, a kilka razy zwyczajnie o niej zapomniałem. 
   Kolejne planetarne cele "zaliczone" podczas rekonesansu po pogranicznym rejonie Większego Kundla i Rufy to:
- Minkowski 1-13 ? malutka (ok. 10"), lecz dość jasna mgławica, położona tuż obok gwiazdki o jasności 11.2mag, przez co całość wyglądała jak układ podwójny; w rozstrzygnięciu, który z obiektów nie jest gwiazdą pomógł niezastąpiony w takich sytuacjach filtr OIII i pow. 214x, wygenerowane przez Pentaxa 7 mm,
- NGC 2440 ? jasna (9 mag z hakiem), niewielka (ok. 1,3'), zwarta i o dużej jasności powierzchniowej oraz nieco prostokątnym kształcie,
- Minkowski 3-4, czyli kolejne maleństwo (14"), na szczęście jasne i położne w łatwym miejscu ? ok. 2 stopnie na wschód od M93.

   Co tam dalej było? Aha, wyłapałem dwie efektowne mgławice z katalogu pana Sharplessa, a mianowicie:
- Sh 2-308, położoną w okolicy gromady Collinder 121, nieco na zachód od pięknej, pomarańczowej gwiazdy Menkelb Prior (?1 CMa); w niewielkim powiększeniu i z filtrem OIII prezentowała się przecudnie ? jako całkiem spory rogal, wyglądem przypominający nieco słynną mgławicę Crescent (będąc jednak nieco większą); ten bąbel "wydmuchany" przez gwiazdę Wolfa ? Rayeta (EZ CMa) znalazłem w niezastąpionym atlasie "Interstellarum",
- Sh 2-301 ? sporą (ok. 9'x8') plamę o nieregularnym kształcie; wbrew temu, co sugerował atlas, do jej obserwacji zdecydowanie bardziej nadaje się filtr typu UHC, z którym widać więcej obszaru mgławicowego; z filtrem OIII jest wyraźniej, ale mniej jeśli chodzi o powierzchnię.

   Następnie odwiedziłem starych znajomych ? kompleks zwany Mewą (IC 2177 z przyległościami) i Hełm Thora (NGC 2359). Przypomniałem sobie też o efektownej gromadzie otwartej NGC 2362, czyli grupce słabszych gwiazdek skupionej wokół jasnej (4.4mag) tau CMa oraz przecudnej urody parze gwiazd, nazywanych zimowym czy też południowym Albireo; w atlasach znajdziecie je pod nazwą 145 CMa. Są piękne ? jedna błękitna, druga złota, wpadająca nieco w pomarańcz, blisko położone (choć to sąsiedztwo pozorne, bo układu podwójnego nie stanowią). 
   W tak zwanym międzyczasie przez Przełęcz zaczęły przewalać się kłęby mgły, na szczęście dość szybko rozganiane przez wiatr. Niemniej, był to znak, by wycelować teleskop wyżej, w bardziej przejrzyste rejony nieba. W planach na tą noc miałem dwie kolejne mgławice, zawieszone prawie w zenicie ? pozostałość po supernowej oznaczoną jako Simeis 147 (tudzież Sh 2-240) w Byku i planetarną PuWe 1 w Rysiu. Obie są ogromne i trza je skanować po kawałku, używając długoogniskowych okularów, koniecznie zaopatrzonych w filtr OIII. Simeis 147 bywa nazywany mgławicą "Spaghetti"; to określenie doskonale oddaje "konsystencję" obiektu, złożonego z szeregu mgławicowych "nitek". Udało mi się wyłuskać dwa włókna: jedno położone na wschód od gwiazdy SAO 77322, drugie ? również na wschód, lecz tym razem od gwiazdy SAO 77397. To trudny cel ? w okularze można złapać jedynie ledwo uchwytne, podłużne pojaśnienie tła; trzeba często poruszać teleskopem, by upewnić się, że to, co widzimy, nie jest złudzeniem.
PuWe 1 to również bardzo słaba (a jakże) poświata, łukowato wygięta i niełatwa do wyłapania; w jej przypadku także należy uciec się do sztuczki z poruszaniem tubusem.
Temat rozległych słabizn zamknąłem mgławicą IC 443 w Bliźniętach (Meduzą), która po PuWe 1 nie wydała mi się już przesadnie trudnym celem.  ;)
   Tym sposobem dobrnąłem do godziny 3.30, gdy kometa Catalina wzniosła się na tyle wysoko, by można było spróbować złapać ją za oba warkocze. W szukaczu była obiektem całkiem wyraźnym, podczas gdy w teleskopie prezentowała się dziwnie blado i niepozornie. Okazało się, że zaparowało lusterko wtórne, zatem ogrzałem je dłońmi i spróbowałem jeszcze raz. Co jest grane? Obraz nadal był fatalny; to mogło oznaczać tylko jedno ? lustro główne też poddało się naporowi wilgoci... To był niestety koniec obserwacji teleskopowych. Na szczęście miałem w zanadrzu lornetę 15x70. Po dłuższej chwili wpatrywania się byłem w stanie wyzerkać zaczątki dwóch warkoczy, przy czym jeden z nich (skierowany w kierunku północno ? zachodnim)  wydał mi się wyraźniejszy. Zanim odjechałem, przeskanowałem jeszcze niebo wzdłuż wstęgi zimowej Drogi Mlecznej (ot tak, bez sprecyzowanego celu) i złapałem kilka klasyków (Łańcuch Markariana i Lwie Triplety). 

I jak tu narzekać na tegoroczny grudzień? :)    

 

[Jacek E.]

27 minut temu, lukost napisał:

 .... I jak tu narzekać na tegoroczny grudzień? :)    

No nie masz prawa - czytając Twoje relacje i statusy... Nie ma tego złego coby na dobre nie wyszło - poczytać mozna, ale... to do końca nie tak.. za co ? Przecież to już niemal 2 miesiace chmurwia nad morzem :(
Pogratulować :)

[lukost]

Na jednym ze zdjęć, które wykorzystałem swego czasu do zilustrowania odcinka  Obiektu tygodnia poświęconego mgławicy NGC 2438 załapał się Minkowski 1-18. Zadanie dla uważnych i cierpliwych: widzicie go? ;) 

źródło: http://www.pampaskies.com/gallery3/Deep-Space-Objects/M46

 

[FunkyKoval35]

Jesli to ta plamka po prawej stronie wzgledem gromady, to widac :)

[lukost]

Dokładnie tam. Fota świetnie oddaje różnicę jasności obu planetarek. :) 

[Karol_C]

  Masakra. Widziałem ta NGC 2348, jasna, ładna ale ten Minkowski to słabizna. Ledwo na zdjęciu widać. Jak już zagadka odgadnięta to mam nadzieje że mogę dać to zdjęcie

 

(https://www.google.pl/imgres?imgurl=http://www.astrophoto.net/images/m46_crop.jpg&imgrefurl=http://www.astrophoto.net/nebula_page.php?photo_id%3D53&h=900&w=900&tbnid=cuNvNHul69SMpM:&docid=wuvgvl3mQvM8QM&ei=2vN3VpmiD4HXywPEwYmYBQ&tbm=isch&ved=0ahUKEwiZ95Ol_ezJAhWB63IKHcRgAlMQMwgeKAIwAg)

 

Jak kiedyś będę miał 16" to spróbuje :D

[lukost]

Nie jest tak źle. Dobry filtr OIII jest jednak nieocenioną pomocą - ładnie gasi to gwiezdne mrowie w tle, pozwalając przebić się słabym mgławiczkom.

Z natury jestem raczej leniwy i nie lubię komplikować sobie życia (dlatego nigdy nie zajmę się astrofoceniem, a moimi ulubionymi przyrządami obserwacyjnymi pozostaną niutek na dobsonie i refraktor na azymucie ;) ). Całe to zamiłowanie do planetarnych słabizn wzięło się poniekąd z faktu, że znacznie łatwiej łupnąć takiego Minkowskiego niż galaktyczkę o porównywalnej jasności i rozmiarze. ;)

[Karol_C]

Ja też raczej zostanę przy Newtonach. Patrzę trochę lornetką na galaktyki, przez jakiś czas patrzyłem refraktorem 102 mm i to nie dla mnie, jakoś tak nie mogę. Siadam przy dobsie i jakbym umiał od urodzenia nim patrzeć. Tak mam. Dziwne ale taki fakt. Tak samo mam z ulubionymi obiektami, galaktykami - łowie je stosunkowo łatwo, o ile kontrast jest dobry i mam wenę  Wczoraj jakoś tak siadłem i nawet mimo dość słabych warunków jakoś szła jedna za drugą. Ale czemu akurat je ? Nie wiem. Planetarki lepsze bo dużo pomagają filtry a tu nie da rady. Tylko ciemne niebo. Po za tym, z mgławicami mam problem tzn. nie umiem ich widzieć. Płomień widziałem 2 razy w 8", po ciężkich bojach NGC 7000 w 10x50 okazała się świecić jak żarówka (nie byłem świadom, że to co tam jest to jest to), Veil też da radę. Teraz musze jak już wiem co chce bardziej rygorystyczny być dla siebie.

[Panasmaras]

Zaintrygowała mnie ta NGC 2440. Jak tylko niebiosa się otworzą, chętnie na nią zapoluję. 
 

21 godzin temu, lukost napisał:

I jak tu narzekać na tegoroczny grudzień? :)

Na północy Polski - siarczyście i soczyście 
Oby styczeń był bardziej łaskawy.

[lukost]

Spokojnie będzie w zasięgu lornety 70 mm, a pewno i w 10x50 da się wyłapać, ale od gwiazdki jej nie odróżnisz.

[Panasmaras]

Ja nie odróżnię?
Potrzymaj mi piwo...

W 16x70 powinna pokazać nietypowy kolorek i tarczkę, w 10x50 pewnie będzie bardzo gwiazdowa - choć z drugiej strony rozmiary kątowe ma spore (jak na obiekt w swojej klasie). Minuta kątowa to już kawał deesa . A nuż uda się ją odróżnić od gwiazd już w 10x50? Dla sportu, zapoluję mniejszą lornetką w pierwszej kolejności 
A jeśli przypadkiem będę miał parkę o-trójek, NGC-ka zapewne stanie się banalna.

[Damian P.]

A więc ustrzeliłeś Minkowskiego 1-18. Ja póki nie mam filtra raczej nie spróbuję, podobnie jak i z Simeis 147.  W planach jest od dawna ale raczej na kiedyś z OIII. Do "Spaghetti" podobna, choć nazywam ją po swojemu też "mózgiem Byka" :)

[robert_sz]

Dnia 20.12.2015 at 22:36, lukost napisał:

- NGC 2440 ? jasna (9 mag z hakiem), niewielka (ok. 1,3'), zwarta i o dużej jasności powierzchniowej oraz nieco prostokątnym kształcie,

Skąd masz te dane dotyczące rozmiaru? CdC podaje 54.0" x 20.0" czyli 0.9' x 0.3' 

Ale jeśli ma te 1.3' to jest praktycznie tak duża jak M57 :) więc jest szansa w 10x50 na jakąś mikro tarczkę dla osób obdarzonych bardzo ostrym wzrokiem.

[Panasmaras]

Strona NGC/IC Project podaje 74"x42".
A co do M57, to podczas uważnych oględzin widywałem jej tarczkę w 10x50 . Nie była ona oczywista, ale jednak była widoczna. Dlatego też i tutaj robię sobie nadzieję, że w 10x50, NGC 2440 da się odróżnić od okolicznych gwiazd. Pewną rozciągłość obiektu powinno dać się wyłapać.

[lukost]

2 godziny temu, robert_sz napisał:

Skąd masz te dane dotyczące rozmiaru?

Z Wiki. ;) 

Ale biję się w pierś - wartość 1.3' może wprowadzać w błąd. Na zdjęciach widać, że mgławica jest jaśniejsza w centrum, natomiast partie peryferyjne są znacznie słabsze. Wraz ze wzrostem apertury instrumentu można oczywiście wyzerkać więcej (fajnie opisano to w NSOG-u), ale dla mniejszych instrumentów wizualnie dostępna jest tylko ta centralna cześć  (zdecydowanie mniejsza niż 1.3'). 

[lukost]

Tytułem małej zachęty - koniecznie zerknijcie na te obiekty, przeca są piękne...

Sh 2-308 (źródło: http://apod.nasa.gov/apod/ap090423.html)

 

145 CMa (źródło: http://www.baskies.com.ar/PHOTOS/145%20CMa%20LRGB.htm)

NGC 2362 (źródło: http://www.astrophoton.com/NGC2362.htm)

PS Swoją droga, ciężko znaleźć w sieci fajne zdjęcie NGC 2362. Może ktoś z naszych fociarzy się za nią weźmie??? 

[Panasmaras]

NGC 2440 upolowana.
W sobotnią noc, mimo klarownego początku, niebo siadło w okolicach 23:00. Miałem już powoli się zwijać, lecz na szczęście Krzysiek, który ze mną przyjechał, poprosił o dodatkowe pół godziny (ostatecznie siedzieliśmy do 1:00) i trzeba było jakoś zapełnić czas. Przypomniałem sobie o owej planetarce.
Posadziłem Fuji 16x70, doskoczyłem po gwiazdach od M46 w dół, i w momencie, gdy wycelowałem we właściwy kadr, przypomniałem sobie o słowie, które dałem - i nie wypadało odstępować od planu.

Dnia 21 December 2015 at 22:00, Panasmaras napisał:

A nuż uda się ją odróżnić od gwiazd już w 10x50? Dla sportu, zapoluję mniejszą lornetką w pierwszej kolejności 

Tak więc chwilę potem na statywie siedział Fujinon 10x50. Po kilkudziecsięciu sekundach oswajania kadru, wyłapałem trójkąt słabych gwiazd bezpośrednio okalających planetarkę. Przy najjaśniejszym ze słońc najpierw "zapaliła się" wizualna towarzyszka na godzinie siódmej, a chwilę potem - tuż obok, na godzinie trzeciej, zaczęło się pojawiać blade, nieco rozciągnięte kółeczko, kompletnie znikające przy patrzeniu na wprost, a przy zerkaniu wyraźniejsze z każdą chwilą. Pobliska lorneta 22x85 potwierdziła znalezisko - w tym kalibrze obiekt był naprawdę łatwy. Niewiele trudniejszy okazał się w 16x70.

Dnia 21 December 2015 at 21:04, lukost napisał:

Spokojnie będzie w zasięgu lornety 70 mm, a pewno i w 10x50 da się wyłapać, ale od gwiazdki jej nie odróżnisz.

Słowem, pesymizm miłośników większych powerów okazał się na szczęście nieuzasadniony . Dwie z trzech cech pomagających poprawnie zidentyfikować mgławicę planetarną pośród gwiazd było do wyłapania - charakterystyczne mruganie obiektu oraz rozciągłość (w 10x - raczej rozmycie). Do pełni szczęścia zabrakło tylko seledynowego kolorku obiektu - ale nie było na to warunków (słaba przejrzystość nad horyzontem, obiekt nisko wiszący).

[lukost]

Okazuje się, że można sfocić Sh 2-308 z terenu Polski i to z niezłym skutkiem!

[lukost]

Wczorajszego wieczoru dokończyłem stare porachunki w nisko położonych rejonach Rufy. Przy dobrej przejrzystości atmosfery udało się wyłapać:

- NGC 2467 - mgławica powiązana z gromadą otwartą, rozmiar ok. 15', jasność 7.1mag; mgiełka jest spora, nieregularna, z przebijającymi się w tle gwiazdkami, świetnie reaguje na filtr OIII. Gdyby nie deklinacja (-26 stopni), byłaby zapewne jedną z perełek nieba zimowego,

- NGC 2482 - gromada otwarta, rozmiar 10', 7.3mag; ładna, zwarta, wyraźnie wyodrębniona z bogatego w gwiazdy tła, układająca się w wyraźny kształt strzały lub litery "Y".

Niestety, nie dorwałem parki NGC 2452/2453 (mgławica planetarna i położona po sąsiedzku gromadka otwarta), bo zasłoniły je drzewa.  

Z ciekawszych rzeczy namierzyłem jeszcze galaktykę NGC 2537 w Rysiu, nazywaną Łapą Niedźwiedzia. Faktycznie, przy dużym powiększeniu (ok. 300x) zaczęły wyłazić pociemnienia wewnątrz, mogące kojarzyć się z odciskiem łapy miśka. O ile jednak NGC 2357 widziałem już kilkakrotnie, o tyle pobliska IC 2233 była dla mnie nowością. Pewnie nie wiedziałbym o jej istnieniu (bo nie została zaznaczona w atlasie "Interstellarum"), gdyby nie Piotrek Guzik i jego cykl "Ciekawe obiekty mgławicowe", publikowany w "Astronomii". IC-ek to przepiękna galaktyczna igiełka (rozmiar ok. 4'x0.5'), doklejona to gwiazdki o jasności ok. 10mag. W jej przypadku najlepiej sprawdziło się pow. ok. 200x. Warto!

Przed wschodem Łysego udało się wyłuskać sporo innych obiektów - głównie wiosennych galaktyczek, przeplatanych gęsto mgławicami planetarnymi (Duch Jowisza przy pow. 300x - bajka!, Abell 31, Jones - Emberson 1, Sowa....).

Pod sam koniec sesji na Przełęczy zatrzymało się auto. Ze środka wytoczyło się dwóch dżentelmenów; jeden natychmiast zaczął wymiotować, drugi usiłował się wysikać, ale mu nie szło i ostatecznie zarył nosem w pobocze. W międzyczasie pan od wymiotów zniknął gdzieś w krzakach, a z samochodu wybiegło zdesperowane dziewczę, próbując opanować sytuację. Ot, Wielkanoc po polsku...           

PS Po czasie uświadomiłem sobie, że opis tej scenki rodzajowej nijak nie pasuje do tytułu wątku...

[lukost]

Porachunki definitywnie zakończone. Parka NGC 2452/53 zaliczona - najlepszy widok w Taurusie 300/1500 zapewnił Nagler 12 mm, a przy obserwacji mgławicy znacząco pomógł filtr OIII (gasząc jednak gromadę). To dość niepozorny duet (fota poniżej, wygenerowana z użyciem strony www.sky-map.org), ale sympatyczny - gromadka jest zwarta i ładnie wybija się z tła, a planetarka - choć mała - to stosunkowo jasna, okrągła, o jednolitej jasności plamka.

Sezon zimowy uważam za zamknięty!

[Panasmaras]

To był jakiś sezon zimowy? 

[lukost]

A w Odernem nie obserwowałeś, stojąc na śniegu? 

[Panasmaras]

Niestety, zlotowe obserwacje zwykle nie dają ani potrzebnego wygaszenia świateł, ani skupienia. Czasem się udaje w drugiej połowie nocy, jak większość ludzi idzie spać - mnie tamtym razem się nie udało.
Swoją drogą, towarzystwo było zbyt dobre - być może potrzebowałem go bardziej  

[gryf188]

Tak , ważniejsza była zabawka do testowania na jednym z uczestników

[lukost]

Odgrzebuję "zimowy" wątek by donieść, że Sharpless 2-308 jest doskonale widoczny w... refraktorze 120/600, z Maxvisionem 24mm i Astronomikiem OIII na pokładzie. W tej konfiguracji sprzętowej to niedomknięty pierścień ( brakuje mu ćwierci obwodu), jasny, nieźle skontrastowany i dość spory. PS Po zapadnięciu zmroku Syriusz wisiał sobie jeszcze 20 stopni nad zachodnim horyzontem. Jakoś tak nie mogłem uwierzyć, że mamy początek czerwca... PPS rzeczonym refraktorem dostrzegliśmy też mgławicę  "Ołówek", czyli jedną z jaśniejszych części kompleksu - pozostałości po wybuchu supernowej w Żaglu. Z góry zastrzegam, że byłem całkiem trzeźwy, tudzież nie miałem zwidów z przemęczenia.

[lukost]

Dnia 4.01.2016 at 09:45, Panasmaras napisał:

NGC 2440 upolowana.
W sobotnią noc, mimo klarownego początku, niebo siadło w okolicach 23:00. Miałem już powoli się zwijać, lecz na szczęście Krzysiek, który ze mną przyjechał, poprosił o dodatkowe pół godziny (ostatecznie siedzieliśmy do 1:00) i trzeba było jakoś zapełnić czas. Przypomniałem sobie o owej planetarce.
Posadziłem Fuji 16x70, doskoczyłem po gwiazdach od M46 w dół, i w momencie, gdy wycelowałem we właściwy kadr, przypomniałem sobie o słowie, które dałem - i nie wypadało odstępować od planu.

Tak więc chwilę potem na statywie siedział Fujinon 10x50. Po kilkudziecsięciu sekundach oswajania kadru, wyłapałem trójkąt słabych gwiazd bezpośrednio okalających planetarkę. Przy najjaśniejszym ze słońc najpierw "zapaliła się" wizualna towarzyszka na godzinie siódmej, a chwilę potem - tuż obok, na godzinie trzeciej, zaczęło się pojawiać blade, nieco rozciągnięte kółeczko, kompletnie znikające przy patrzeniu na wprost, a przy zerkaniu wyraźniejsze z każdą chwilą. Pobliska lorneta 22x85 potwierdziła znalezisko - w tym kalibrze obiekt był naprawdę łatwy. Niewiele trudniejszy okazał się w 16x70.

Słowem, pesymizm miłośników większych powerów okazał się na szczęście nieuzasadniony . Dwie z trzech cech pomagających poprawnie zidentyfikować mgławicę planetarną pośród gwiazd było do wyłapania - charakterystyczne mruganie obiektu oraz rozciągłość (w 10x - raczej rozmycie). Do pełni szczęścia zabrakło tylko seledynowego kolorku obiektu - ale nie było na to warunków (słaba przejrzystość nad horyzontem, obiekt nisko wiszący).

Wróciłem dziś do NGC 2440 - w lornecie 25x100 jest i malutka tarczka, i charakterystyczny, podejrzany kolorek.  W tej aperturze całkiem fajny jest też Eskimos (NGC 2392) i Oko Kleopatry (NGC 1535) - w obu przypadkach nie trzeba domyślać się, jaki rodzaj obiektu obserwujemy. "Setka" daje radę!

[adam_bie]

10 godzin temu, lukost napisał:

"Setka" daje radę!

Oł jes! A gdy jeszcze można manipulować powiększeniem to na prawdę nic więcej nie potrzeba.