Star Ligt i obiekty głębokiego nieba.

[p.wojtek]

Witam wszystkich, nie często się tu udzielam i jest to moja pierwsza relacja z obserwacji na tym forum.  Wczoraj miałem bardzo udany wypad pod gwiazdki z moją lornetką Delta Optical Star Light 15x70 i to skłoniło mnie do napisania relacji z tej obserwacji . Relacja ta będzie również taką recenzją możliwości tejże lornetki skupiając się głownie na jej walorach optycznych - bo po ponad roku, odkąd jestem jej właścicielem i doświadczeniu z innymi binokularami  - wyrobiłem już sobie myślę całkiem poważne zdanie na jej temat.  Tyle tytułem wstępu.

Obserwacje:  29.01.2016 19:00 ? 21:45 Miejsce:  Sady Górne, niedaleko Wałbrzycha.

 

                Dość spontanicznie, po zerknięciu przez okna z jednej i z drugiej strony mojego mieszkania, stwierdziłem, że jest szansa na obserwacje . Szybko się ubrałem, zabrałem sprzęt i wskoczyłem do auta kierując się na miejsce obserwacji.  Warunki były bardzo niepewne,  ICM nie dawał gwarancji. Dość mocno wiało i niebo było zanieczyszczone chmurami które dość szybko przemieszczały się po niebie. Jeszcze w czasie jazdy, niepewnie zerkałem co chwila w niebo czy widać jakieś gwiazdki. Po 20 paru minutach dotarłem na miejsce i przeczekałem z 10 minut w samochodzie aby się wzrok zaadoptował i ocenić warunki.  Chmur było sporo, około 1/2 nieba cały czas zachmurzona  ale w miejscach gdzie niebo było czyste gwiazdki świeciły bardzo wyraźnie . Mocno wiało, starym sposobem ustawiłem auto bokiem pod wiatr, wyciągnąłem sprzęt i przystąpiłem do obserwacji.

                Na pierwszy ogień poszła jak zwykle M42 żeby dostroić lornetkę i ocenić warunki. Niczym mityczny stwór mgławica przepięknie i wyraźnie rozpościerała swe skrzydła. Kurczę, naprawdę nieźle. Dzień wcześniej obserwowałem ją z mojego balkonu moim lusterkiem 150/750, bawiąc się w rozdzielanie trapezu różnymi okularami. W lornetce, trapez wygląda jak jasna gwiazdka z przyklejonymi do niej dwoma ciemniejszymi ? coś jak Myszka Miki z uszami J Wybaczcie mi te porównanie ale to mi właśnie zawsze przychodzi do głowy gdy widzę ten obiekt w lornetce. Trapezu nie da się przy tym powerze jednoznacznie rozdzielić, ale wolę widok wyraźnej jasnej mgławicy na ciemnym tle w raz z mieczem Oriona niż dużą ale bladą plamę z balkonu.  I tu przychodzi jak bumerang stara prawda, że szuflada najlepszych okularów nie zastąpi dobrych warunków obserwacyjnych.

                Po tej refleksji skierowałem swoją uwagę na kolejny klasyk który był wysoko położony ? M31. Wąski dysk z jasnym jądrem rozpościerał się z góry na dół pod kątem niemal przez całe pole w lornetce. Z boku dość wyraźnie majaczyła jej sąsiadka M110. Bardzo ładny wdzięczny widok, idealny dla tej lornetki.

Po chwili poświęconej naszej sąsiadującej galaktyce, postanowiłem sprawdzić inną, trochę trudniejszą do wychwycenia M33. Ławo do niej trafić od Andromedy kierując się w lewo prowadzeni przez trzy jasne gwiazdy jak po sznurku szybko można ją odnaleźć. Zazwyczaj na jej podstawie oceniam warunki ponieważ wymaga ona już ciemniejszego nieba.  Moim oczom ukazała się wyraźna duża plama, po dłuższym zerkaniu nawet miałem wrażenie, że rozpoznaję jej charakterystyczny kształt ale nie jestem pewien, czy to moja wyobraźnia nie płatała mi figla . Reasumując, warunki naprawdę dobre.

Skok do góry na NGC 752. Ładna, szeroka gromada otwarta, jakieś kilkanaście jasnych gwiazd.

Zachęcony, skierowałem swoją uwagę na mój ulubiony skrawek zimowego nieba czyli Wielki Pies.  Niestety był jeszcze nisko i ten obszar wciąż w większości był zakryty chmurami. Może za jakiś czas chmury przejdą? Zatem skierowałem lornetkę tam gdzie nie było chmur.

M78 ? bez większego problemu. Charakterystyczna plamka, trochę taka łezka.

M1 ? to samo, podobny owalny obiekt.

M35 ? Piękna gromada której nikomu chyba nie trzeba przedstawiać.  Nieopodal NGC 2158 całkiem wyraźnie widoczna. W koło mrowie gwiazd. Pamiętam swoje pierwsze doświadczenia z lornetką 15x70 i wrażenie jakie na mnie zrobiła porównując ją z 10x50 którą wcześniej oglądałem przez lata. 10x50 mimo swoich niewątpliwych zalet, szerszego pola nie jest w stanie skupić się całkiem na obiekcie. Jest to widok jak z obrazu, czyli mniejszy obiekt i jego większe otoczenie. Ma to swoich zwolenników, szerokie kadry drogi mlecznej potrafią zapierać dech w piersi, nie zaprzeczam. Jednak jeżeli chcemy skupić się bardziej na obiekcie, dostrzegać detale, liczyć gwiazdy i cieszyć się obiektem wypełniającym w większym stopniu  pole naszej lornetki to 15x70 będzie lepszym wyborem. Z resztą porównywanie aperatur w kontekście co jest lepsze 10x50 czy 15x70 co często można spotkać na forach jest trochę mylące i błędne.  Każda aperatura ma swoją własną grupę docelową, nie ma uniwersalnego sprzętu. Reasumując. Najlepiej mieć jedno i drugie, tak moja dygresja sprzętowa .

Wracając do obserwacji, następny cel  M81 i M82. Oczywiście bez problemu , wyraźna parka galaktyk o charakterystycznych kształtach.  Jednak bez detalu. W tamtym roku miałem okazję podziwiać tą parkę w SkyMasterze 25x100 Adama_bie(pozdro Adam ) i pamiętam, że ledwo mieściły się obie w jednym polu ale prezentowały się lepiej i nawet można było pokusić się o dostrzeżenie jakiegoś detalu.

Tym czasem moje obserwacje zostały przerwane przez samochód który jechał do gospodarstw niedaleko. Nie jest to ruchliwa droga, jest to  koniec miejscowości gdzie kończy się asfalt. Jednak sama droga się nie kończy a zamienia się w szutrową gdzie można dojechać do dwóch gospodarstw. Usadowiłem się zbyt blisko drogi na polu a właściwie łące i samochód skręcając ściągnął mnie światłami.  Zatrzymał się równolegle do mnie i usłyszałem głos.

- Nic się nie stało?

- Nie, jestem astronomem, oglądam gwiazdy.  Szybko odpowiedziałem niepewnie..

- Jak? Nie słyszę. (Wciąż wiało, wiatr dudnił)

- Jestem astronomem, oglądam gwiazdy. Powtórzyłem głośniej.

- Acha rozumiem.  Samochód odjechał.

Tak, wiem  Do astronoma to mi bardzo daleko, (trochę się zacząłem śmiać w duchu) ale jak tu szybko wytłumaczyć komuś kto widzi gościa późnym wieczorem na zadupiu, skulonego przy samochodzie na polu obok drogi, że jestem tylko astroamatorem który lubi od czasu do czasu oderwać się od spraw przyziemnych i wyskoczyć pod gwiazdki łowiąc obiekty ciemnego nieba? Trochę odbiegam od tematu, ale większość  z nas pewnie miała podobne sytuacje .

Po tym przerywniku rzuciłem znowu okiem na okolice Wielkiego Psa, jednak wciąż tam kłębiły się chmury. Skierowałem swoją uwagę w drugą stronę, okolicę Kasjopeji gdzie było czyste niebo.  Poniżej gwiazdy Caph odnalazłem wdzięczny obiekt. Gromada NGC 7789, potocznie zwana mgławicą Róża Karoliny. Pierwszy raz widziałem ją tak wyraźną z mrowiem gwiazd. Naprawdę bardzo ładny obiekt. Przypominała trochę M67 którą też tego wieczoru zahaczyłem, ale chyba była trochę wyraźniejsza i większa.

Mgławica Róża Karoliny NGC 7789. Źródło:  http://aladin.u-strasbg.fr/AladinLite/

Minęła godzina moich obserwacji i tak jakby wiatr zaczął maleć, chmur też tak jakby ubywało. Wstałem rozprostować kości, zerknąłem gołym okiem na plejady. Naliczyłem 5 gwiazdek, szóstej nie byłem pewien. Jeszcze nie tak źle z moim wzrokiem.

Warunki były naprawdę dobre, aby się utwierdzić czy lepsze niż kiedykolwiek jak tu byłem zrobiłem podejście do M109. Do tej galaktyki podchodziłem już wielokrotnie(z lornetką) i niestety zawsze bez powodzenia. Była jak zadra na życiorysie tak jakby chcąc zaprzeczyć twierdzeniu, że lornetką to można spokojnie całego Messiera wyłapać.  Odnalazłem gwiazdę Phad w wielkim wozie i skierowałem uwagę poniżej na znajome mi już trzy gwiazdki ustawione w linii. Delikatnie poniżej środkowej z tych gwiazd powinna znajdować się galaktyka. Patrzę, nie jestem pewien. Światło gwiazdy Phad daje dość jasną poświatę w swoim sąsiedztwie utrudniając zadanie. Zerkam na około  miejsca gdzie powinna być M109 i ? jest! Ledwo widoczna, to musi być jądro bo wygląda jak gwiazdka sąsiadka tej środkowej gwiazdy. Oczywiście trudno mówić to o jakichś walorach estetycznych, ale fakt dostrzeżenia tego słabego obiektu dał mi dużo satysfakcji.  Później pod koniec obserwacji wróciłem jeszcze raz dla potwierdzenia - z sukcesem. Wielkość gwiazdowa M109 wynosi 10.70 i był to najsłabszy obiekt jaki upolowałem tej nocy.

Rozochocony sukcesem nabrałem wigoru i niczym bezwzględny myśliwy ściągałem obiekty swoją dwururką. Najpierw dokończyłem wielki wóz i okolice.

M97 ? łatwo odnaleźć, zamglona gwiazdka tworzy czworobok z trzema innymi gwiazdkami.

M 101 ? Też nie było problemu ale dość słabo widoczna plama, jeszcze za nisko.

M 51 ? Też bez problemu, słabo ale jednak dostrzegalne zlepione plamki. Jedna duża, druga mała. Jeszcze trochę za nisko.

M 106 ? bez wątpliwości, takie zamglone małe pojaśnienie.

Odwracam głowę na Wielkiego Psa. W końcu bezchmurnie. Szybka zmiana. Skarby tego gwiazdozbioru i okolic stały otworem.

Zacząłem od klasyków M41 później M50, M 47 i M48. Te wszystkie gromadki są do siebie trochę podobne i są bardzo wdzięcznymi obiektami dla tej lornetki.

M 46 ? Tu się zatrzymałem na dużej, wraz z M47 i NGC 2423 prezentują się pięknie w jednym polu. Pamiętam jak któregoś razu przy obserwacji towarzyszył mi Fujinon 16x70 i tu wyraźnie dostrzegłem różnicę między tymi lornetkami. Wbrew pozorom nie chodziło o jakość obrazu tylko właśnie o pole widzenia. Fuji nie zmieścił M46 i M47 w swoim polu, trzeba było się zdecydować na jedną albo drugą a efekt był jak bym patrzył przez studnię. Widok w Star Light był zdecydowanie przyjemniejszy. Nie zauważyłem po za tym też jakieś różnicy między nimi ale warunki były wtedy gorsze. Obiektywnie muszę jednak przyznać, że Fuji daje trochę ostrzejsze gwiazdki no i można wyłapać więcej szczegółów. To stwierdziłem porównując je na gromadach Woźnicy gdzie ziarnistość tych gromad była bardziej oczywista. Nie wiem z czego to może wynikać, może z większego powera, może z lepszej transmisji a może z jednego i drugiego. Reasumując podzielam opinię Adama który nie widzi w niej tej legendarnej mocy. Jak na lornetkę 10 razy droższą, to potencjalna korzyść jest niewielka.

Wracając do M46 próbowałem wyzerkać mgławice planetrną NGC 2438 znajdującą się w gromadzie. Może coś tak jakby się udało ale? nie mam pewności. Może gdybym miał pod ręką jakiś telep żeby stwierdzić, że to na pewno mgławica ale niestety nie mam potwierdzenia więc traktuję jak niezaliczoną.

M46 i M47. Źródło:  http://aladin.u-strasbg.fr/AladinLite/

Moja relacja zbliża się do końca. W rejonie zahaczyłem jeszcze o NGC 2360 i 2539. Niewielkie gromadki. W tym rejonie nieba jest trochę więcej takich obiektów.

Wielki Pies wzniósł się już niemal w całości ponad drzewa. Niebo w tym rejonie było czyściutkie. Pierwszy chyba raz mi się zdarzyło, żebym mógł tak nisko śmigać lornetką ponad drzewami i widzieć takie ostre gwiazdki.  Z ciekawszych obiektów to jeszcze zahaczyłem ładną gromadkę M93. Pod Zającem z kolei jedyną gromadę kulistą tego wieczoru M79 która wyglądała jak zamglona gwiazdka.

I to by chyba było tyle. Zimno coraz bardziej dokuczało. Blisko trzy godziny, zdecydowanie więcej niż zakładałem.  Wiatr zdecydowanie osłabł, chmur niewiele, niebo przejrzyste jak nigdy. Żal było ale trzeba wracać.

Podsumowując, obserwacje bardzo udane. Z lornetką Star Light spędziłem wiele godzin obserwacji i mogę z czystym sumieniem polecić jako budżetowy ale pewny wybór. 

Gratuluję wszystkim którzy przeczytali ten tekst od początku do końca, w sumie miałem ochotę wtrącić trochę więcej dygresji ale też nie chciałem przynudzać i odchodzić od meritum.

Pozdrawiam!

 

Edytowane 30 Stycznia 2016 przez p.wojtek
poprawa literówek :)

[lukost]

Fajnie się czytało. Ale z tą Fuji to odważny jesteś. Wiesz zapewne, że zraz przyjdzie po Ciebie Panas? 

[p.wojtek]

Podejrzewam, że mogłem poruszyć pewne wrażliwe tematy, które mogą działać na niektórych jak płachta na byka . A niech tam, od tego jest forum żeby dyskutować.

[adam_bie]

Pamiętam widoki ze 100mm lornety. Jakość obrazu w SM pozostawiała wiele do życzenia ale dwururka miała ogromne możliwości wiec dobrze ją wspominam. Coś mi mówi że powrócę do dwururki o tym rozmiarze tylko o zdecydowanie lepszej jakości. Mam trochę kapitału w sprzęcie astro oraz dwie zdrowe nerki wiec może się uda :)

[adam_bie]

Aha jasność M109 to nie 9.8 mag? Nawet Wiki która podaje 10.7 mag ma w przypisie jednak 9.8. To spora różnica. Stellarium i SkySafari podaje 9.8. Ja bym obstawał przy 9.8 mag i jasność powierzchniowa 13.6. Galaktyki pod 11 mag są juz dość ulotne na tej podwałbrzyskiej miejscówce nawet w 100mm szkła.

[robert_sz]

Niby 9.8 mag ale jest trudniejsza niż się wydaje. Pamiętam, że pod niebem ~6.1 mag widziałem ją tylko zerkaniem w DO 20x80, była wtedy niecałe 60 st. nad horyzontem zaraz po zajściu Księżyca

[p.wojtek]

1 godzinę temu, adam_bie napisał:

Pamiętam widoki ze 100mm lornety. Jakość obrazu w SM pozostawiała wiele do życzenia ale dwururka miała ogromne możliwości wiec dobrze ją wspominam. Coś mi mówi że powrócę do dwururki o tym rozmiarze tylko o zdecydowanie lepszej jakości. Mam trochę kapitału w sprzęcie astro oraz dwie zdrowe nerki wiec może się uda :)

Tak tak Adam, też mi się wydaje, że powinieneś wrócić do większej lornety... :)

Co do M109 to najnowsze Stellarium pokazuje wielkość gwiazdową 10.60, wcześniejsze chyba też tyle pokazywały innych źródeł nie sprawdzałem. Zerkaniem wychwyciłem tylko gwiazdkę, która musiała być jądrem galaktyki. 

W relacji zapomniałem dodać, że startowałem również do Rozety, nie wiem który to już raz. Ale niestety mgławicy nie dostrzegłem, jedynie ciemniejsze obszary wokół tych charakterystycznych 6 gwiazdek. Pewnie w tych pustych miejscach mgławica przysłania inne gwiazdy. Chyba pod tym niebem jest nie do uchwycenia, może z lepszym sprzętem i filtrami...

 

[Karol_C]

Według tego http://spider.seds.org/ngc/revngcic.cgi?NGC3992 M109 mam 9,8 mag i 13,4 mag powierzchniowej jasności. Zwróćcie tylko uwagę  http://spider.seds.org/ngc/ngcdss.cgi?obj=NGC!3992!=!M109&r=11:57.6&d=+53:23&e=J2000&h=15&w=15&f=GIF&c=none skąd pochodzi głównie światło - z centrum.

A tak przy okazji. Dobra relacja.

[polaris]

Dane M109 z katalogu NGC podają 9,9 mag vb i 13,7 mag sb.

Co do Rozety - oj, wymaga dobrego nieba i wysokiego kontrastu. Trudna z niej sztuka nawet jeśli się już ją kiedyś widziało i wiadomo czego wypatrywać. No i nie jest jednorodna - niektóre obszary po obwodzie są jaśniejsze.