M 97

[lukost]

A to moja wersja pigułki Messiera. ;) 

   Lubię sowy. Ich pohukiwanie niejednokrotnie towarzyszy nam w trakcie nocnych wypadów.  Te majestatyczne ptaszyska szczególnie upodobały sobie odludne polany i łąki na skraju lasu. Obserwując na takiej miejscówce, mamy spore szanse zetknąć się z nimi prawie oko w oko. Widzieliście kiedyś z bliska puszczyka uralskiego? Ja miałem to szczęście, podczas pewnej późnozimowej (a może już wczesnowiosennej?) nocy na Przełączy Knurowskiej.  Pamiętam, że z dużym skupieniem łuskałem jakąś galaktyczną słabiznę, gdy usłyszałem szum ? coś jakby nagły poryw wiatru. Zdziwiłem się mocno, bo nocka była wyjątkowo spokojna. Oderwałem oko od okularu i spojrzałem w górę, chcąc sprawdzić, czy nie nadciągają jakieś zabłąkane chmurzyska. Chmur nie było, za to tuż nade mną przemknął ogromny, rozłożysty cień. Wrażenie niesamowite, bo ? jak później wyczytałem ? rozpiętość skrzydeł puszczyków uralskich sięga prawie półtora metra. Sowa sprawdziła, co za intruz wtargnął na jej teren, po czym dostojnie i niespiesznie  odleciała w stronę lasu. Uwielbiam takie chwile... Ale dość tych przyrodniczych dywagacji, przenosimy się na niebo.   
   O tej porze roku Wielki Miś dźwiga swój zad coraz wyżej, podążając w kierunku zenitu - co nieodmiennie oznacza, że zaczyna się czas Sowy. Messier numer 97 ? bo o nim mowa ? nie jest trudny do namierzenia. Nawet baaardzo początkujący obserwator potrafi zidentyfikować charakterystyczny kształt asteryzmu określanego mianem Wielkiego Wozu. Emkę (a w zasadzie dwie, bo w tym rejonie nieba przyczaiła się jeszcze galaktyka M108) odnajdziemy pomiędzy gwiazdami Merak (? Uma) i Phd (? Uma), odbijając nieco na południe od łączącej je wyimaginowanej linii. 

   M 97 to mgławica planetarna; te gwiezdne zwłoki liczą sobie około 6000 lat i są położone w odległości ok. 2500 lat świetlnych od Ziemi. Rozmiary kątowe mgławicy to ok. 3', a jasność 9,9mag; gwiazdka centralna ma ok. 16 mag, a zatem nie jest w zasięgu amatorskich instrumentów (no, chyba że ktoś obserwuje czymś naprawdę dużym). Odkrył ją Mechain w 1781 r. i niemal od razu znalazła ona swe miejsce w katalogu jego kumpla Messiera.   
   Przez długi czas byłem przekonany, że M97 nie jest obiektem lornetkowym. Błąd. W moim przypadku mit zaczął się kruszyć tuż po zakupie lornety 28x110. W tej dwururce (o polu widzenia w okolicy 2,5 stopnia) Sowa i towarzysząca jej galaktyka M108 prezentują się przecudnie, chyba nawet lepiej niż w teleskopie. Spory, mglisty owal jest widoczny praktycznie z marszu, a i podłużna szrama galaktyki nie nastręcza żadnych trudności (choć jest nieco słabsza). Po zamocowaniu w okularach parki filtrów OIII jest jeszcze lepiej ? niestety, kosztem prawie całkowitego wygaszenia galaktycznej sąsiadki  i znaczącego wycięcia gwiazdowego tła. Sowich oczu (chyba?) nie wypatrzyłem, choć momentami miałem silne wrażenie, że wewnątrz tarczki mgławicy majaczy jakieś pociemnienie. Pierwsze koty za płoty, schodzimy niżej (z aperturą, rzecz jasna). Kolejne zaskoczenie to obraz wygenerowany przez Deltę Extreme 15x70 (seria BA8). Obie emki nadal są oczywiste, choć wymagają chwili skupienia (szczególnie "stoósemka", która nie jest demonem jasności powierzchniowej i potrafi sprawić obserwatorowi nieco kłopotów - szczególnie wówczas, gdy warunki atmosferyczne czy zaświetlenie nieba pozostawiają zbyt wiele do życzenia). 
   Największą niespodzianką była jednak widoczność Sowy w lornetce 10x50. Lornetce nie byle jakiej, dodajmy, bo po pierwsze był to Fujonion, po drugie zaś należący do Panasa, co z pewnością nie pozostawało bez wpływu na polepszenie współczynnika transmisji tego konkretnego egzemplarza. Leżąc na górskiej łączce, na spokojnie (Maras w tym czasie spał w aucie i siłą rzeczy nie limitował mi czasu dostępności dwururki) wycelowałem w kierunku Wielkiej Niedźwiedzicy, łapiąc duży, blady placek skatalogowany jako M 101, następnie parkę M81/82 i wreszcie... Sowę. Fakt, znałem gwiazdki odniesienia i wiedziałem dokładnie, w którym miejscu skupić uwagę, jakieś doświadczenie obserwacyjne też mam, a technika zerkania nie jest mi obca, ale ? przyznam bez bicia  ? tego się nie spodziewałem, tym bardziej, że obserwowałem bez filtrów, a i niebo na Przełęczy też bywało lepsze. Marek (gdy już się obudził) nie był specjalnie zaskoczony. On wiedział, że się da...  
   Chcąc spojrzeć Sowie głęboko w oczy, wypada odwołać się do pomocy większego lustra; dobrze mieć też pod ręką filtr OIII lub UHC. Dwa symetrycznie ułożone pociemnienia wewnątrz tarczy stają się wówczas oczywiste. Z powiększeniem nie warto przeginać ? staram się nie schodzić poniżej 2-3mm źrenicy wyjściowej, bo obiekt traci wiele na uroku, a obraz staje się zbyt ciemny. Podczas obserwacji z małym powiększeniem i pod ciemnym niebem mamy szansę na detekcję barwy ? choć subtelny, szarozielonkawy zafarb nie jest oczywisty.       
A jakie są Wasze doświadczenia ornitologiczne? ;) 

PS Tak widział ją lord Rosse ;)

źródło: Wikipedia

a tak astroanarchiści ;)

 

źródło: http://astroanarchy.blogspot.com/2013/03/owl-nebula-messier-97.html

[Jakub7]

Piękny opis i ciekawe fotki.

Pozdrawiam!

[ewa]

Zatom, jesień 2014. Chyba wtedy widziałam ją po raz pierwszy. A to dzięki bezcennej pomocy Jacka2 i dariusa - to oni mnie w TO WSZYSTKO wciągnęli! Przypuszczam, że była drugą po Pierścionku dostrzeżoną przeze mnie planetarką (po raz kolejny przeklinam swoją niesystematyczność w prowadzeniu notatek). Jest zdecydowanie jednym z moich ulubionych obiektów. Oczy? No coś tam może mamrocze...

[Jacek E.]

19 minut temu, ewa napisał:

Zatom, jesień 2014. Chyba wtedy widziałam ją po raz pierwszy. A to dzięki bezcennej pomocy Jacka2 i dariusa - to oni mnie w TO WSZYSTKO wciągnęli!

Dokładnie - oni potrafią w tukę wyhaczać subtelności na podwórku

[Jacek 2]

Widziałem na własne oczy, M 97 ma oczy

[dziki1]

"Widziałem orła cień...", "Lubię nietoperze" - to bym jeszcze zrozumiał. Ale żeby apoteozować sowy, przy okazji mieszając do tego anarchistów ?. Toż to istny madness. Ale do rzeczy, gdyż M 97 nie jest mi obca, i aby nie wprowadzać swojej dewiacyjnej poetyki napiszę, że miałem przyjemność obserwować ją swym niutkiem 8" + Maxvision 16 mm w całkiem dobrych warunkach poza Parczewem. Wygląd w okularze był najbliższy temu, co naszkicował nasz kolega Wimmer. Nie posiłkowałem się żadnymi filtrami. ( Nie pytałem o zgodę na wykorzystanie szkicu, ale sądzę, że nie będzie miał nic przeciwko )

Podstawa to ruszyć swoje cztery litery pod ciemne niebo - co też wtedy uczyniłem. Wypad 20 km za Parczew robi naprawdę dużą różnicę. Dla mnie obiekt warty uwagi - piękny.
Aha. Drzewiej, miałem okazję być z kolegą - ornitologiem na wycieczce w lesie (stawiał jakieś budki dla ptaków wysoko na drzewach). Miałem okazję zobaczyć wtedy w akcji Puchacza . Napiszę tylko, że w pewnym momencie myślałem, że atakuje nas "obcy". Ptak olbrzymi, przepiękny i majestatyczny. Coś cudownego - zobaczyć go w naturalnych warunkach. A jak szusuje ze swojego siedliska to powietrze aż świszczy i daje się wyczuć specyficzną "elektrykę" dookoła. Przyznam się, że wtedy serce "podskoczyło" mi do gardła. Wrażenie nieporównywalne do niczego innego. Taka zdrowa, atawistyczna adrenalinka.

Tak więc, reasumując - zarówno ta na niebie, jak i te, w naturalnym środowisku - sowy są godne polecenia i wywołują głębokie i niezapomniane wrażenia.

PS. Nie wiem dlaczego, ale w lornetkach nie miałem okazji próbować zmierzyć się z M 97. Na pewno spróbuję, przy najbliższej okazji.

PS 2. Poniżej moje bliskie spotkania "trzeciego stopnia" z młodą sówką.

Młoda sowa - opuszczona przez rodziców - która, po odchowaniu trafia do naturalnego środowiska lub niestety do ZOO ( młode ponoć same nie potrafią dać sobie rady).
Kolega ornitolog jako jeden z rodziców zastępczych.

Sowa odpoczywa, ale cały czas mnie obserwuje. Czyż, nie jest to piękny ptak...? A ja - z aparatem, latem trzymam straż. Wśród podparczewskich łąk i lasów.

Pozdrawiam

[lukost]

Planując obserwy na początek lata (znaczy zimy) odkryłem, że południowcy też mają swoją Sowę, skatalogowaną jako NGC 3195. Spójrzcie sami - podobna, nieprawdaż?

źródło:  http://www.deepsky-drawings.com/ngc-3195/dsdlang/fr

[MrOD]

Jako że moje działko obserwacyjne leży na oddziale intensywnej terapii a chmury na chwile się rozstąpiły rozstawiłem sprzęt do obserwacji wspomaganych :)
Pochwyciłem tytułowy obiekt za pomocą kamery i obiektywu - może komuś przyda się w zlokalizowaniu.

[lukost]

Łapiąc południowe Caldwelle przypomniałem sobie, że ostatni z nich (numer 109, NGC 3195) to właśnie południowa Sowa. Konstelacja Kameleona, choć niepozorna i zlokalizowana w rejonie ubogiego w gwiazdy południowego bieguna nieba, nie jest specjalnie trudna do namierzenia, a i sama planetarka nie nastręcza obserwatorowi większych problemów: jest stosunkowo jasna (11.5mag), niewielka ("na oko" wielkości tarczy Jowisza, czyli w okolicy 30")  i zwarta. Wewnątrz widać ewidentne pociemnienie, choć daleko mu do efektownych oczu "naszej" M97. Z drugiej strony, gdybym miał do dyspozycji lustro większe niż 8 cali, to kto wie...    

 

[pmochocki]

22.01.2020 podjąłem próbę w swoim SW 120ED. Wcześniej oglądałem Eskimosa. W porównaniu z nim Sowa wydała się duża i ulotna. Próbowałem filtrów OIII i Baader USC-S. Troszkę pomagały szczególnie przy użyciu większego poweru - ES 11mm dający powiększenie x82. Jednak najfajniejszy widok był w ES 18mm (x50) bez filtra, gdzie Sowa była w polu widzenia z M108. 

Dla mniej doświadczonych obserwatorów. Charakterystyczne gwiazdki między M97 i M108 bardzo mi ułatwiły odnalezienie tych obiektów: