Obiekt tygodnia 6.01.2017 Simeis 147

[lukost]

Ostatnio Maras (w nieco zakamuflowanej formie, bo to jednak dobrze wychowany młody człowiek) opieprzył mnie, że w ramach tego cyklu opisuję przeróżne ?wynalazki?, przez co mniej osób bierze udział w dyskusji dotyczącej danego obiektu. Stwierdziłem, że pewnie ma rację (jak zwykle, zresztą), po czym i tak postanowiłem wziąć na warsztat, hmm, cel nieco mniej znany. Jakoś tak nie mogę się przełamać i wyprodukować tekstu na temat chociażby Messiera 42?

Na niebie znajdziemy sporo pozostałości po wybuchach supernowych (z ang. SNR ? supernowa remnant). Najbardziej efektowny jest chyba Veil, ale M1 (Krab) czy kompleks słabych włókien znanych ja Vela SNR w południowej konstelacji Żagla też dają radę, stanowiąc obowiązkowy cel dla obserwatorów i/lub astrofotografów. Skala trudności obserwacyjnej tego typu obiektów (lub ich części) waha się od rzeczy oczywistych i bezproblemowo widocznych już w szukaczach, tudzież małych lornetkach (Messier 1, wschodni Welon), poprzez nieco bardziej wymagające (Trójkąt Pickeringa, Pencil Nebula), na wizualnych ekstremach ? jak Sh 2-91 w Łabędziu ? skończywszy. Do podobnych wyzwań niewątpliwie zalicza się mgławica Simeis 147, zajmująca całkiem sporą połać nieba (znaczy jakieś 3?x3?) w konstelacji Byka, tuż przy granicy z Woźnicą. Dojście jest łatwe, bo numer 147 ulokował się pomiędzy byczymi rogami, czyli gwiazdami ? i ? Tau (zwaną El Nath), nieco bliżej - i odrobinę na wschód ? od tej ostatniej. Zresztą, najlepiej zerknąć na mapkę:

źródło: http://www.skyandtelescope.com/observing/picking-plums-in-the-galactic-anticenter010620160601/

Patrząc w tym kierunku (znaczy na pogranicze Byka, Woźnicy i Bliźniąt), kierujemy wzrok w stronę Ramienia Perseusza i Ramienia Zewnętrznego - przeciwną niż ta, gdzie znajduje się kipiące bogactwem pyłowych struktur centrum Galaktyki; doskonale widać to w mroźne i przejrzyste zimowe noce - Droga Mleczna w tym rejonie nieba jest niewyraźnie zarysowana, eteryczna wręcz, kompletnie nie przypominając tego, co możemy podziwiać w Strzelcu czy Tarczy.

Na konsumpcji Spaghetti - bo taką nieformalną nazwę nosi nasz cel ? spędziłem większą część ostatniej w 2016 roku, przedsylwestrowej sesji obserwacyjnej, łącznie ponad półtorej godziny. Było warto, bo kosmiczna kuchnia wydała mi aż cztery porcje smakowitego makaronu. Zważywszy na jakość nieba (w Wilczycach bywało znacznie lepiej, ale śnieg i oświetlenie rozsianych w promieniu kilkudziesięciu kilometrów licznych ośrodków narciarskich zdecydowanie pogarszają warunki) to całkiem dobry wynik; żeby jednak było jasne - to jest zabawa dla cierpliwych. Nic to, że przestajesz czuć stopy (bo 10 stopni na minusie), nic to, że cieknie z nosa (bo wieje, a ty jesteś od kilku dni podziębiony), nic to, że okular zaparował ? tupiesz, smarkasz, osuszasz, bo trzeba walczyć dalej! A nuż tym razem w polu widzenia pojawi się kolejne, ulotne pasemko?

Obłok gazu tworzący mgławicę Simeis 147 (u pana Sharplessa obiekt nosi oznaczenie 2-240) zaczął się rozszerzać ok. 30 tys. lat temu; wcześniej sadzono, iż mgławica jest znacznie starsza, a wybuch supernowej miał miejsce ok. 100 tys. lat temu (taką informację znajdziemy przykładowo w ?Cosmic Challenge?). Do chwili obecnej zdążył rozciągnąć się na obszarze ok. 100-150 lat świetlnych, czyniąc to z prędkością ok. 1000 km/s. Od Ziemi dzieli go odległość ok. 1500 lat świetlnych, a odkrywcami ?paskudy? są radzieccy astronomowie Grigorij Szajn i V.T. Hase (uff, choć raz nie ktoś z klanu Herscheli?). Obaj panowie dokonali tego w 1952 roku, identyfikując mgławicę na płycie fotograficznej wykonanej za pomocą dwudziestopięciocalowej kamery Schmidta w obserwatorium w Simeis na Krymie. W centrum mgławicy znajduje się pulsar oznaczony jako PSR J0538+2817.

Gdy rzeczona gwiazdka walnęła jako supernowa, nasi praprzodkowie konsumowali jeszcze Prażubry, melinując się po jaskiniach i pewno żaden z nich nie zwrócił większej uwagi na fakt pojawienia się nowego, jasnego punktu na niebie. Ważniejsze było, co uda się upolować na kolację i czy wszyscy przetrwają kolejną noc? Następną ?Byczą? supernową (w 1054 roku) obserwowali już chińscy i arabscy astronomowie. Niesamowicie szybko to poszło, nieprawdaż???

W ?Interstellarum Deep Sky Atlas? mgławicę, owszem, zaznaczono, jednak do dupy z taką robotą. Obiekt został potraktowany po macoszemu: po pierwsze oznaczono go jako niewidoczny w dwunastu calach (co mija się z prawdą), po drugie zaś naniesiono jedynie jego zewnętrzne kontury, pomijając wizualnie ?wyłapywalne? elementy zawarte wewnątrz. Ostatecznie, posiłkując się zdjęciami ze strony www.sky-map.org, musiałem sam zaznaczyć to, co trzeba. Oczywiście, działałem tym na własną szkodę, bo kto teraz kupi ode mnie taki zabazgrany atlas?

Ale wracając do meritum ? jako ?sztućce? do konsumpcji Spaghetti posłużył mi Taurus 300/1500, dwucalowy Explore Scientific 28 mm (bardzo fajne szkło, tylko muszla oczna do niczego: guma za krótka, przez co ciężko utrzymać osiowość paczania, a i boczne światło przeszkadza), tudzież kapitalny Astronomik OIII. Zdecydowanie należy używać małych powiększeń, generujących dużą źrenicę wyjściową (5-6 mm), szerokokątnych okularów i filtrów OIII. Bez filtra nie zobaczymy nic.

źródło: http://www.skyandtelescope.com/observing/picking-plums-in-the-galactic-anticenter010620160601/

Obserwację (tfu, znaczy, oglądactwo) rozpocząłem od najłatwiejszej (przynajmniej dla mnie) części kompleksu, czyli mlecznej, rozlazłej plamy, o trudnym do określenia kształcie i niewyraźnych, rozmytych konturach, z zatopionymi w niej kilkoma (bodajże pięcioma) słabymi gwiazdkami, oznaczonej na zdjęciu literą A. Zerkaniem widoczna jest bez problemu, a i paczaniem na wprost wyłapać można wyraźnie jaśniejsze tło.

Prawie równie łatwa (no dobra, nie tyle łatwa, co niepowodująca bólu głowy, tudzież skurczu mięśni gałki ocznej, łzawienia, zaczerwienienia spojówki i czego tam jeszcze) jest partia oznaczona literą C ? długa, rozciągnięta wzdłuż zasobnego w słabe, układające się w haczykowaty kształt gwiazdki obszaru, płynnie przechodząca w część B; w zasadzie nie bardzo wiem, czemu czemu Bob King wyodrębnił owo "B", opisując je jednocześnie jako najjaśniejszą i najłatwiejszą część całego kompleksu (moim zdaniem na takie miano zasługuje fragment A).

W przypadku części C warto zastosować stary trik z poruszaniem tuby teleskopu, co znacząco pomaga wyodrębnić obszar mgławicowy. Ten kawałek mgławicy nieco przypominał mi fragment Veila, z tym że jest bardziej ulotny, mdły i przygaszony w stosunku do ?oryginału?. Żeby było ciekawiej, P. Harrington w ?Cosmic Challenge? właśnie część C (zlokalizowaną na wschód od gwiazdy SAO 77322) określa jako najmniej problematyczną wizualnie. To dobitnie ukazuje, że w przypadku ekstremalnie trudnych obiektów ilu obserwatorów, tyle punktów widzenia.

Kolejna wyłapana tego wieczoru część to kosmyk oznaczony jako D; dla mnie to już duch na pograniczu zwidów ? tylko metoda zerkania plus długotrwałe nasycanie siatkówki fotonami pozwala ogłosić sukces przedsięwzięcia. Nie jestem do końca pewien, ale chyba namierzyłem też pasemko zlokalizowane pomiędzy gwiazdami 125 Tau a SAO 77350 (zdecydowanie bliżej tej ostatniej, w kierunku południowo - zachodnim). Tutaj jednak zdecydowanie wskazana jest powtórka.

Nawet jeśli nie jesteś miłośnikiem włoskiej kuchni i - tak jak ja ? wyżej niż spaghetti carbonara cenisz sobie golonkę zapiekaną w piwie, to i tak spróbuj, po czym daj znać, jak poszło!

PS Tworząc to opracowanie, posiłkowałem się świetnym artykułem B. Kinga, zamieszczonym na stronie www.skyandtelescope.com. Niestety, nie dotarłem do tego tekstu przed obserwacjami i w rezultacie pominąłem sporo ciekawych gromad otwartych, zlokalizowanych wokół ?Spaghetti?. Ale nie ma tego złego ? przynajmniej będzie pretekst, by wrócić tam z teleskopem podczas zimowego zlotu w Odernem.

 

[Jacek E.]

Lubię jeść spaghetti i to również jednym z ulubionych obiektów - Marcin Paciorek nas uraczył piękna fotografią w marcowym Heniu.
Gratuluję relacji Łukasz

[Grzesiek]

I to jest sedno OT. Pierwszy raz słyszałem (to znaczy czytałem) o tym "wynalzku", ale już mam ochotę go odnaleźć, choćby nawet tylko w atlasie.

[Jacek E.]

22 minuty temu, Grzesiek napisał:

 już mam ochotę go odnaleźć, choćby nawet tylko w atlasie.

W wirtualnym

[wessel]

To jest jeden z najtrudniejszych obiektów - SIMEIS 147

[MaPa]

@Łukasz  - A ja myślałem że tego nie da się zobaczyć ! Coś podobnego !

13 godzin temu, Jacek E. napisał:

Lubię jeść spaghetti i to również jednym z ulubionych obiektów - Marcin Paciorek nas uraczył piękna fotografią w marcowym Heniu.
Gratuluję relacji Łukasz

Tutaj link do pracy: http://astromarcin.pl/pages/simeis147.html

 

 

[Jacek E.]

Widzieć gałami nie widziałem, ale już dawno wpadł mi w ślepia ,,obrazek" i gdy tylko się pojawia w pracach na forach wpatruję się jak sroka w gnat

[Panasmaras]

15 godzin temu, lukost napisał:

Patrząc w tym kierunku (znaczy na pogranicze Byka, Woźnicy i Bliźniąt), kierujemy wzrok w stronę Ramienia Perseusza i Ramienia Zewnętrznego - przeciwną niż ta, gdzie znajduje się kipiące bogactwem pyłowych struktur centrum Galaktyki; doskonale widać to w mroźne i przejrzyste zimowe noce - Droga Mleczna w tym rejonie nieba jest niewyraźnie zarysowana, eteryczna wręcz, kompletnie nie przypominając tego, co możemy podziwiać w Strzelcu czy Tarczy.

Tyle, że za eteryczność Drogi Mlecznej w tym kierunku właśnie w znacznej mierze odpowiada bogactwo pyłowe  
Oczywiście, gdyby w tym kierunku zawijały ze dwa ramiona galaktyczne więcej, pyły te odcinałyby się wyraźniej.

[gryf188]

Ten jakby nie wtrącił choćby zdania o ciemnotach lub pyłach  byłby chyba chory 

[Panasmaras]

Obiecuję wkrótce rozwinąć tę myśl  

[MaPa]

No to muszę cię wesprzeć jakimś fotosem

[Panasmaras]

Nie będę ukrywał - Twój dorobek zostanie wykorzystany z całą bezwzględnością  

[Damian P.]

Szczerze powiedziawszy, nie spodziewałem się tego obiektu jako OT ( już prędzej spodziewał bym się Pętli Barnarda), ale z drugiej strony sporo osób ma teleskopy od 10" wzwyż, plus filtry - więc dlaczego nie  Ciekawe ilu obserwatorów zda w tym wątku swój raport z prób wyłapania choćby cząstki tej mgławicy - osobiście nazwałem ją sobie mózgiem Byka. Jest ona w moich planach chyba od ponad roku albo dłużej, ale nie podchodzę z braku filtra. Gratuluję upolowania 4 kosmyków

Lukost, a łapałeś może tę kulkę Sh2-242 po lewej? Wydaje się nie być trudna.

[lukost]

13 godzin temu, MaPa napisał:

@Łukasz  - A ja myślałem że tego nie da się zobaczyć ! Coś podobnego !

Hmm, próbować zawsze warto. Pamiętam moje zdziwienie, gdy zobaczyliśmy mgławicę Ołówek w Żaglu w achromacie 120/600 Jurka. 

8 minut temu, Damian P. napisał:

Lukost, a łapałeś może tę kulkę Sh2-242 po lewej? Wydaje się nie być trudna.

Nie próbowałem, ale nie omieszkam do niej podejść; może być trudna, bo B. King pisze, że "The only object I couldn't see in my anticenter sweep was the faint emission nebula Sharpless 2-242. Despite its bright appearance in photographs, no amount of telescope tapping could convince me it was there. Perhaps you'll have better luck."

[Damian P.]

Czyli wnioskując z wpisu B. Kinga - nie wszystko łatwe co się świeci

[MaPa]

12 godzin temu, lukost napisał:

Hmm, próbować zawsze warto. Pamiętam moje zdziwienie, gdy zobaczyliśmy mgławicę Ołówek w Żaglu w achromacie 120/600 Jurka.

Pamiętam i potwierdzam, ale obiekt tak egzotyczny, że musiałem uwierzyć Ci na słowo że to jest "wydarzenie" Masz większe rozeznanie czy należy być zaskoczonym

[Panasmaras]

Przed chwilą, MaPa napisał:

Masz większe rozeznanie czy należy być zaskoczonym

Padłem  
Ale jednocześnie zapamiętam sobie, że w razie wspólnego wyjazdu z Łukaszem do RPA, będę pytał, np:
 - Łukasz, widzę chyba obiekt xxx. Czy uważasz, że wyrażenie "o ja #@$%@!!" będzie stosowne?

[MaPa]

Łukasz w kółko tego używał. Moje ulubione było " i tak CI nikt nie uwierzy".

[Ciekawska]

Muszę przyznać, że mnie też bardzo zaskoczył ten obiekt jako OT. Kiedyś o nim słyszałam, zdjęcia widziałam i byłam święcie przekonana, że tego nie da się zobaczyć, ale jak widać żyłam w błędzie. Heh może kiedyś będzie dane mi go wyłapać [emoji14]

Wysłane z mojego Redmi 3S przy użyciu Tapatalka

[Karol_C]

Moja pierwsza myśl: "aleś wymyślił luksot !"

Jak kiedyś zakupie dużego Newtona to spróbuje a na razie poczytał bym tak jak pisze Damian o pętli Barnarda.

[Panasmaras]

57 minut temu, karl napisał:

a na razie poczytał bym tak jak pisze Damian o pętli Barnarda.

Zamówienie przyjęte. W najbliższą czystą noc odświeżę ją sobie w lornetce, a resztę opisu zacznę popełniać jakoś na dniach  

[Gość Paweł Trybus]

Ten obiekt, podobnie jak Pętla Barnarda, to moje wielkie marzenie obserwacyjne. Liczę, że się spełni, prędzej czy późnej.

[Karol_C]

Tylko pętla to raczej łatwa jest a ten wynalazek już raczej nie.

[lukost]

Pętla jest łatwa, ale pod dobrym niebem. Inaczej ratuje nas tylko filtr H-beta. 

[lukost]

Obskoczyłem dziś gromady otwarte w okolicy Simeisa 147, zaliczając Czernika 23, Basel 4, Berkeley 17 oraz DoDz 3 i 4. Ta ostatnia to zdecydowanie obiekt lornetkowy , co do reszty najlepiej sprawdza się teleskop plus średnie powiększenia (w okolicy 100x). 

Błąkając się w tym rejonie nieba zahaczyłem też o Barnarda 34, czyli owalną, wypraną z gwiazd, niezbyt dużą, lecz wyraźną "dziurę" w niebie, zlokalizowaną pomiędzy emkami 36 i 37. Mgławica ładnie prezentowała się zarówno w Taurusie 300/1500 (z ES-em 28 mm na pokładzie), jak i w lornetce 7x50. Pierwszy raz świadomie obserwowałem tą "ciemnotkę" (mimo że wcześniej pewno wielokrotnie miałem ją w polu widzenia przy okazji spoglądania na rzeczone Messiery) i nie powiem - jest całkiem, całkiem. 

PS Sharplessa 2-242 podobno da się wyłapać w trzynastu calach, ale to trudne cholerstwo. Mi się dziś nie udało. Porażkę zaliczyłem także w przypadku planetarki oznaczonej jako Kohoutek 3-68. 

[MaPa]

Te wyciagi na okolo to chyba Ksieżyc oświetlaja

[Janko]

Dnia 12.01.2017 at 20:55, lukost napisał:

Pętla jest łatwa, ale pod dobrym niebem. Inaczej ratuje nas tylko filtr H-beta. 

A ja Pętli nie widziałem, pomimo starań. Chyba jestem trochę ślepy na czerwień. Przy czerwonej latarce też nie widzę nic na mapach.

[lukost]

A z filtrami próbowałeś? 

[Janko]

42 minuty temu, lukost napisał:

A z filtrami próbowałeś? 

Chyba nie próbowałem. Jednak przy innych mgławicach emisyjnych (np. Rozeta), moje filterki UHC-E wetknięte w okulary lornetki 10x60 bardziej przeszkadzały, niż pomagały. Co innego na planetarkach - taki Ślimak (NGC 7293) wprost wyskakiwał z tła, nie mówiąc o Hantlach.

[lukost]

Hmm, mi filtr UHC przy obserwacji zjonizowanego wodorku (Kalifornia, IC434) każdorazowo pomaga...