Obiekt tygodnia 28.05.2017 NGC 5746

[lukost]

Zastanawiałem się mocno, co wziąć na warsztat jako kolejny Obiekt Tygodnia. Spore szanse miał Palomar 5, ale ? według terminologii mojego astrokolegi Jurka ? to paskudztwo, więc temat odpuściłem (choć gromadę wizualnie i tak "zaliczyłem", zresztą nie po raz pierwszy). Problem, dość niespodziewanie, rozwiązał się sam. Przeglądając atlas "Interstellarum", od jakiegoś czasu stanowiący dla mnie niezastąpioną pomoc podczas planowania sesji, trafiłem na galaktykę o intrygującej nazwie Mini Sombrero. Jako, że oryginalne Sombrero (Messier 104) to jeden z moich ulubionych obiektów, postanowiłem sprawdzić, czy wersja mini również ma coś do zaoferowania obserwatorowi. Rozczarowania nie było, a galaktyka NGC 5746 stanie się pewnie obowiązkowym przystankiem podczas moich peregrynacji po wiosennym niebie. 

Droga dojścia nie jest skomplikowana ? galaktyka przytuliła się do biało - błękitnej gwiazdy 109 Vir, świecącej blaskiem ok. 3.7 mag. To już dalekie, wschodnie rubieże konstelacji Panny, niedaleko granicy z Wagą i Głową Węża. 

Jak podpowiada mi Wiki, NGC 5746 jest galaktyką spiralną z poprzeczką; odkrył ją William Herschel w 1786 roku, a niecałe 200 lat później zaobserwowano w niej supernową, oznaczoną jako SN 1983P. Jej rozmiary kątowe to ok. 7.4'x1.3' ? czyli mamy do czynienia z ustawioną względem nas "kantem" igiełką, odległą o ok. 95 milionów lat świetlnych. Pierwsze obserwacje przeprowadzone z użyciem pracującego w zakresie promieniowania rentgenowskiego kosmicznego teleskopu Chandra sugerowały, iż galaktyka jest zanurzona w ogromnej chmurze gazu, pozostałej po procesie jej formowania i pochłanianej w procesie swoistego kosmicznego recyklingu ? o czym można było poczytać chociażby TUTAJ; późniejsze badania tego jednakże nie potwierdziły.  

NGC 5746 ma jasność ok. 10.3mag, zatem można by przypuszczać, że jest dość łatwym obiektem lornetkowym, dostępnym dla nieco większych apertur. Niestety, nie udało mi się tego zweryfikować (bo, kurna, z niewiadomych powodów nie zabrałem z sobą Argusa 25x100); podejrzewam jednak, że sporym utrudnieniem w jej dostrzeżeniu może być blask gwiazdy 109 Vir - podobnie jak w przypadku opisywanej niedawno gromady kulistej NGC 5634, bowiem gwiazdę i galaktykę dzieli zaledwie 20 minut kątowych. Jeśli obserwujemy przez teleskop, ten problem nie jest dokuczliwy, tym bardziej, że engiecetka ma sporą jasność powierzchniową i skutecznie broni się przed zagłuszeniem przez poświatę gwiazdy. Lornetka 12x56 nie dała rady, za to Taurus 300/1500 w duecie ze stustopniowym ES-em 14 mm zafundował mi naprawdę niezłe, szerokopolowe doznania. Jak już wspomniałem, obiekt jest wydłużony, z wyraźnie widocznym, jaśniejszym centralnym zgrubieniem i przypomina nieco słynną Igłę (NGC 4565). Wbrew sugestiom atlasu "Interstellarum", jakichś specjalnych, wizualnych podobieństw do Messiera 104 nie dostrzegłem (poza ciemnym, pyłowym pasmem ułożonym wzdłuż krawędzi galaktycznego dysku). Żeby była jasność ? o ile w Igle, galaktyce Sombrero czy jesiennej NGC 891 ciemny pas jest dość oczywisty, o tyle nasza tegotygodniowa bohaterka nie odkrywa aż tak ochoczo swych uroków. By go wyzerkać, trza było wejść w wyższy zakres powiększeń (ok. 200x, uzyskane z całkiem niezłym zoomem Omegona, ustawionym na 7.5mm) i wykazać się sporą dozą cierpliwości ? niemniej, da się. Dobrym punktem odniesienia jest tu NGC 1055 w Wielorybie ? w jej przypadku także trzeba się nieco wysilić, by dostrzec pyłowe pasmo.

Dodatkową atrakcją jest widoczna w tym samym polu widzenia inna galaktyka spiralna (dla odmiany oglądana "od frontu"), skatalogowana jako NGC 5740. Jest niewielka (ok. 3'x1.5) i niezbyt jasna (11.9 mag), ale duże lustro pozwala wyodrębnić w niej malutkie, jaśniejsze jądro, zatopione w subtelnym halo. Obie galaktyki i gwiazdka 109 Vir układają się w kształt ? z grubsza równobocznego ? trójkąta. 

źródło: http://www.capella-observatory.com/ImageHTMLs/Galaxies/NGC5740-46.htm

To jak, spróbujecie i dacie znać, jak poszło?

PS Wczorajszej nocy miałem kapitalne warunki - w zasadzie wszystkie zaplanowane cele zostały zrealizowane; było ciepło, bezwietrznie, seeing i przejrzystość dopisały, a i wilgotność nie dawała się we znaki. Uwielbiam takie noce; szkoda tylko, że w naszym kraju jest ich tak niewiele...

[Janko]

Pierwszy  "polubiłem" temat, ale  mam identyczne odczucia co do nocy 28/29 V. Miejscówka na odludnym wzgórzu, dobry kolega, ciepła noc, otwarte niebo i lornet(k)i 50-120 mm. Oj, było, było!

[lukost]

Wróciłem do NGC 5746 z lornetą 25x100. W tej aperturze galaktyka jest przepiękną, oczywistą krechą, ułożoną skośnie, nieco szerszą w centrum. Kapitalny widok, obiekt wyskakuje "z marszu" i wspaniałe prezentuje się wśród okolicznych, stosunkowo jasnych gwiazd. 

[Gość Paweł Trybus]

Zgadza się, w dużej lornecie ta galaktyka jest bardzo ładna. Spoglądałem na nią ubiegłej nocy w układzie 45x141 i pomimo tego, że świeciła już na niebie rozjaśnionym łuną od pobliskiego węzła drogowego, widoczna była bez problemu na wprost, jako mocno wydłużony owal, poniżej linii czterech gwiazd. Nawet jasna 109 Vir w polu widzenia nie przeszkadzała. Ciekawy i sympatyczny OT, przy okazji należący do listy H400. 

[cxb]

Odwiedziłem tą galaktykę w nocy 25 marca tego roku. Bardzo dobrze prezentuje się w Syncie 8". Bez problemu widoczna już w okularze Scopos 30 mm, jako podłużna, dość duża mgiełka. Jeszcze lepiej widoczna w ES 14 mm, w którym można było dostrzec wyraźnie zgrubienie w środkowej części.