Obiekt tygodnia 28.05.2019 ? UMa Koń z Jeźdźcem

[Janko]

 

Tak się składa, że kolejne Obiekty Tygodnia stają się coraz trudniejsze. Czyżby łatwiejsze cele obserwacyjne się wyczerpały? Niekoniecznie, nieboskłon jest tak bogaty, że zawsze da się znaleźć coś ciekawego i niekoniecznie trudnego. Zresztą, trudność to pojęcie względne ? zależy i od umiejętności obserwatora, i od sprzętu, od warunków, no i jeszcze od samej dogłębności obserwacji. Wydaje mi się, że znalazłem obiekt, który zadowoli jeśli nie wszystkich, to wielu astroamatorów, także w te nadchodzące majowo-czerwcowe białe noce.

Dosłownie każdy widział dyszel Wielkiego Wozu z jego charakterystycznym przegięciem (w naturze takie dyszle nie występują). W zgięciu znajduje się gwiazda oznaczona przez Bayera Zeta Wielkiej Niedźwiedzicy (? UMa).

Wielki Wóz (Sky-Map.org)

Jednak nawet gołym okiem, nawet w marnych warunkach obserwacyjnych da się wypatrzyć, że jest tam także druga, słabsza gwiazda. Ma jasność 4 mag i nosi nazwę Alkor (inaczej 80 UMa). Według Wikipedii nazwa ta pochodzi z arabskiego i oznacza czarnego konia. Stąd już blisko do tego, by parę Mizar-Alkor nazwać Koniem i Jeźdźcem. Dzieli je niemal 12 minut kątowych, więc nie trzeba nadzwyczajnego wzroku, by obie widzieć bez jakiegokolwiek sprzętu.

Niewielka lornetka pozwoli dostrzec pomiędzy nimi trzecią, jeszcze słabszą gwiazdkę (7,6 mag) tworzącą z Mizarem i Alkorem nieco rozwarty trójkąt. Wbrew oczekiwaniom, nadano jej nazwę własną. Bodajże drugi jej obserwator, którego nazwisko zostało zapomniane, nazwał ją Sidus Ludoviciana (Gwiazda Ludwika) na cześć swojego protektora landgrafa Hesji.

 

Źródło: http://dosiegnacgwiazd1.blogspot.com/2017/06/mizar-i-alkor-ukad-szesciokrotny.html

Jeśli jednak dysponujemy lornetką o powiększeniu 20 razy, sprawa zaczyna być jeszcze ciekawsza. Z łatwością dostrzeżemy, że sam Mizar zawiera dwa składniki.

 

 

Źródło: https://www.cloudynights.com/topic/428082-mizar-alcor/

Jaśniejszy z nich, Mizar A ma jasność 2,3 mag, słabszy podobnie jak Alkor ma 4 mag. Wszystkie te gwiazdy są zbliżonego typu widmowego A, można więc powiedzieć, że są białe.

Obserwowałem je ostatnio niemal w zenicie, więc jeszcze przez lornetę kątową 45° na statywie dawało mi się jakoś patrzeć. Spróbowałem także przez prostą lornetkę 15x56, jednak postawa była na tyle niekomfortowa, że rozdziału składników Mizara nie dostrzegłem. Zapewne jest to jednak możliwe przy powiększeniach 15-16x dla obserwatora dysponującego dobrym wzrokiem i żurawiem lornetkowym oraz rozkładanym fotelem umożliwiającym komfortowe patrzenie w zenit. Mniejszym powiększeniom raczej nie daję szans czystego rozdziału, choć dobra optycznie lornetka 12x może ukazać nieco rozciągnięty kształt gwiazdy, wskazujący na podwójność.

Mizar był pierwszym rozdzielonym teleskopowo układem, był także pierwszym układem sfotografowanym. Jednak to jeszcze nie wszystko. Gdy rozpoczęto badania spektroskopowe światła gwiazd, okazało się, że widma jego składników są jakieś dziwne. Już w 1889 r. Pickering stwierdził, że Mizar A jest w rzeczywistości układem podwójnym. Był to więc pierwszy układ podwójny odkryty spektroskopowo (za The Photographic Atlas of the Stars (HJP. Arnold, P. Dorothy, P. Moore). To samo wykryto wkrótce dla Mizara B ? też jest ciasnym układem podwójnym. Sam Mizar jest więc układem poczwórnym. Jednak po wielu dyskusjach przyjmuje się obecnie, że Mizar i Alkor, pomimo znacznej odległości kątowej na nieboskłonie są związane grawitacyjnie i krążą wokół wspólnego środka ciężkości z okresem obiegu, bagatela, 750 tysięcy lat. Gwiazda tworząca z nimi wspomniany wcześniej trójkąt jest jednak niezwiązaną gwiazdą tła. Jeśli dodamy do tego niedawne odkrycie podwójności samego Alkora, będziemy mieć całkiem egzotyczny układ sześciokrotny.

I cóż nam się zrobiło z banalnego, w dodatku krzywego dyszla czy też niedźwiedziego ogona?

Pędźmy więc pod wieczorne niebo, choćby zaświetlone i niekoniecznie czyste, z naszym sprzętem lub nawet bez niego. Popatrzmy na banalną niebanalną gwiazdę ? UMa a następnie jak zwykle dajmy znać, jak poszło.

[lukost]

Tak tylko tytułem polemiki z pierwszym zdaniem wpisu: w tym roku były trzy Messiery, kilka efektownych galaktyk, jakaś jasna gromadka otwarta (i druga mniej jasna, ale ciągle w miarę oczywista). Z paskudztw to tylko Palomara 2 widzę, ale osobnik który to zamieścił jest nieco zaburzony (taki deesowy dewiant), więc można mu wybaczyć raz na jakiś czas...

[Janko]

8 minut temu, lukost napisał:

Tak tylko tytułem polemiki z pierwszym zdaniem wpisu: w tym roku były trzy Messiery, kilka efektownych galaktyk, jakaś jasna gromadka otwarta (i druga mniej jasna, ale ciągle w miarę oczywista). Z paskudztw to tylko Palomara 2 widzę, ale osobnik który to zamieścił jest nieco zaburzony (taki deesowy dewiant), więc można mu wybaczyć raz na jakiś czas...

Tego się spodziewałem. Uderz w stół.. .a odezwie się niezaburzony 

Bbbaa, i to jeszcze taki, co to sam powinien pilnować porządku na forum, zamiast wyzywać innych! 

[Panasmaras]

Mizar bywał dość frustrujący, gdy posiadałem lornetki powiększające 15-16 razy. Niby powinno się dać rozdzielić, choćby na dość jasnym, wieczornym niebie - a jednak nigdy nie udało mi się rozkleić składników (choć nie powinno być to niemożliwe, w co wciąż wierzę).
Za to w Teresce 22x85 - a proszę Cię bardzo, w każdych warunkach, nawet w najczarniejszą noc.

[Janko]

W dniu 28.05.2019 o 10:37, Panasmaras napisał:

Mizar bywał dość frustrujący, gdy posiadałem lornetki powiększające 15-16 razy. Niby powinno się dać rozdzielić, choćby na dość jasnym, wieczornym niebie - a jednak nigdy nie udało mi się rozkleić składników (choć nie powinno być to niemożliwe, w co wciąż wierzę).
Za to w Teresce 22x85 - a proszę Cię bardzo, w każdych warunkach, nawet w najczarniejszą noc.

Pocieszyłeś mnie. Więc to może nie ta pozycja rodem z Kamasutry ani też stan wskazujący, były przyczyną mojej porażki w Vortexie 15x56 

[pmochocki]

Fajny opis i fajny obiekt.

4 godziny temu, Janko napisał:

nieboskłon jest tak bogaty, że zawsze da się znaleźć coś ciekawego

 Ten opis jest tego dowodem. Nawet dobrze znane wszystkim obiekty można przedstawić w bardzo ciekawy sposób i skłonić do ponownego ich obserwowania...

[sferoida]

To przypomnę z ostatniego zlotu w Zatomiu swoje spotkanie z Mizarem i Alkorem  ... w szerokim kadrze

Faktycznie, takie proste obiekty są bezstresowe i potrafią dać wiele radochy

[GKG]

Super obiekt do obserwacji. Prosty, ale niezwykle piękny. Można powiedzieć, że to taki punkt startowy obserwacji.

Pamiętam jak pewnej letniej nocy przyjechał do mnie młodszy kuzyn, który chciał coś zobaczyć przez lornetę. Napier chciał się dowiedzieć coś o gwiazdozbiorach. No i myślę sobie jak zacząć z takim początkującym obserwatorem. Zapytałem, czy zna jakiś gwiazdozbiór - odpowiedział, że tylko Mały i Duży Wóz. No to zadałem mu poszukać tych "gwiazdozbiorów". Z oczywistych względów znalazł tylko Duży Wóz. Więc od razu nakierowałem go na Mizara, pytając jednocześnie, czy widzi koło niego słabszą gwiazdę, czyli Alkora. Odpowiedział, że tak, więc od razu wyjaśniam, że to gwiazdy podwójne. Jeszcze raz polecam mu popatrzeć na ten układ gołym okiem, a następnie spojrzeć w to miejsce przez ustawioną lornetę (było to w powiększeniu 46x). No i pytam się, czy w lornecie widzi te gwiazdy. Kuzyn patrzy przez lornetę, ale jakoś milczy. Powtórzyłem więc pytanie, a ten odparł, że widzi kilkanaście gwiazd, ale te na które patrzył przed chwilą gołym okiem jakoś znikły. Sprawdzam więc czy nie poruszył lornety i czy Mizar nie uciekł z pola widzenia - nie, nie uciekł. Kuzyn ponownie patrzy i zarzeka się że nie widzi tych dwóch gwiazdek. Więc domyślają się w czym jest problem, od razu tłumaczę mu, że te dwie gwiazdy, bardzo jasna i podwójnie widziana na dole to Mizar, a trochę wyżej słabszy Alkor. Kuzyn nie dowierzając - powiedział, że lorneta bardzo "odsunęła te gwiazdy od siebie". Od razu tłumaczyłem my, że taki efekt daje powiększenie. Jakże był zaskoczony, że widzi tyle gwiazd w tak małym skrawku nieba, gdzie gołym okiem trzeba trochę wytężyć wzrok, aby oddzielić te dwie przedmiotowe gwiazdy. Zaskoczeniem była dla niego to rozdzielenie Mizara w lornecie. Jakże był zaskoczony i zadowolony, że jak to określił "lorneta zrobiła dwie gwiazdy z jednej"

Na koniec link, gdzie umieściłem kiepskie foto tych gwiazdek wykonane ongiś, właśnie w powiększeniu 46x: https://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/4603-gwiazdy-podwójne-dla-lornetek/&tab=comments#comment-196221 

Z przyjemnością odświeżę sobie widok tego wspaniałego układu wielokrotnego na żywo - tylko żeby się wypogodziło.