Mgławica Mewa i mała lornetka

[Damian P.]

Przez większą część drogi nie patrzyłem za okno, ale gdy pokonałem ostatni odcinek szosy i skręciłem w drogę polną na zachód, spojrzałem odruchowo w lewo i wybałuszyłem raptownie oczy.
- O, k....! Ja p......ę, jaki Orion!
Słowa same wyrwały mi się z ust. Istotnie, Orion był taki, że ?ja p......ę?. Wyglądał tak, jakby w standardowo świecących lampkach ktoś nagle podkręcił na maksa jasność. Gwiazdy spuchły i czarne niebo zjeżyło się setkami oczu. Takiego Oriona widziałem tylko kilka razy w życiu. Pokonałem długi odcinek polnej drogi, zawróciłem i zatrzymałem się. Zgasiłem światła i wyłączyłem silnik. Zapadła ciemność.

* * *

Niebo było bardzo błękitne i nie chciałem ograniczać się do mojego podwórka. W wyobraźni widziałem południe, które znów pewnie oleję z powodu słabej widoczności i zacząłem się zastanawiać nad wyjazdem. Wiedziałem, że nie zdążę się przygotować na dłuższe obserwacje teleskopowe, ale miałem pewien cel lornetkowy, który chciałem sprawdzić, toteż zabrałem się za przeglądanie zdjęć mgławicy Mewa i zapamiętywanie punktów odniesienia. Zabrałem ze sobą lornetki 10/50 i 15/70, żurawia, krzesło z kuchni, latarkę, paczkę daktyli, którą dostałem od koleżanki tego dnia i o godzinie 18.30 wyruszyłem na jedną z moich ulubionych miejscówek.

* * *

Gdy wysiadłem i spojrzałem w niebo, znów zacząłem przeklinać. Nie trzeba było żadnej adaptacji wzroku, by wiedzieć, że w górze dzieje się coś niesamowitego. Orion już tam był. Wyróżniał się jak zawsze. Główne gwiazdy świeciły bardzo jasno i otaczało je mrowie słabszych. Obok był Wielki Pies, ale nie taki, jak spod mojego domu, lecz cały, wyraźny od samego dołu. Znalazłem początek Drogi Mlecznej i powiodłem wzrokiem przez całe niebo. Ramię galaktyki kończyło się po drugiej stronie, tuż przy ziemi.
Przez chwilę stałem i patrzyłem na południe, a potem dostrzegłem kątem oka jakąś łunę na zachodzie. Obejrzałem się w tamtą stronę. Była bardzo wysoka. Przez chwilę nie wiedziałem na co patrzę. A potem nagle zrozumiałem. To było światło zodiakalne. Tak dawno go nie widziałem, że zupełnie zapomniałem o jego istnieniu. Ogromny klin światła przysłaniał niebo i gwiazdy. Wyrastając pod Trójkątem, w gwiazdozbiorze Ryb, wspinał się przez Barana, pod jego charakterystycznym wzorem, sięgając wyraźnie aż do Plejad. Jak sprawdziłem później w domu, Plejady były wówczas na wysokości jakichś 50 stopni nad horyzontem. Przyjechałem tu zaledwie kilka minut temu, a już mignęła mi gołym okiem M33. Chichoty były wyraźnie widoczne jako dwie oddzielne chmurki.
 
M42 w lornetce już wtedy wyglądała pięknie. Przejechałem wyżej i po raz kolejny utwierdziłem się w przekonaniu, że niebo jest więcej niż dobre. Z łatwością było widać kątem oka ciemny pas, który przecina mgławicę Płomień. Pojawiał się on raz za razem zerkaniem, czy to przy poruszaniu oczyma, czy przy nieruchomym wzroku.
Przestawiłem krzesło i żurawia na północ i odnalazłem Kaskadę Kemble'a, a potem IC 342. Nie mogłem jej pominąć, skoro podchodziłem do niej ostatnio z taką skrupulatnością, tkwiąc w kilkudziesięciucentymetrowej warstwie śniegu, a potem w tym samym miejscu już bez śniegu, lecz nadal z podwórka. To była szansa, by rozstrzygnąć widoczność w naprawdę niezłych warunkach. I owszem, było jeszcze lepiej. Teraz gwiazda 10.75 mag ? najjaśniejsza z charakterystycznego sznureczka na tle galaktyki ? wydawała się pojawiać jeszcze częściej, choć wciąż bardzo trudno było się upewnić i miało się wrażenie, że przeszkadza w tym zarówno jądro galaktyki, jak i małe odległości od innych gwiazd. Ale tym razem zapamiętałem w bliskim sąsiedztwie minimum dwie inne gwiazdy. Później w domu okazało się, że jedna z nich ma jasność 11.10mag, natomiast w okolicy drugiej są trzy o jasności 10.75-10.85mag. Zrozumiałem w tym momencie ? a raczej utwierdziłem się w tym, co już przypuszczałem ? że to nie jasność gwiazdy stanowi problem, ale jej położenie.

 

 

Znów przestawiłem się ku południu. Zobaczyłem NGC 2360 ? Gromadę Karoliny. Najmocniej świeciło centrum i miało się wrażenie, że tamtejsze gwiazdy próbują wyrwać się z gęstego blasku. Słabsze światło na obrzeżach gromady było rozłożone nieregularnie i chyba nieco bardziej na wschód.
Powyżej, ponad asteryzmem gwiezdnego krzesła, dostrzegłem mgławicę Hełm Thora ? NGC 2359. Była to pionowa, niewielka chmurka i znajdowała się tuż na prawo od parki gwiazd 8.70-9.80mag. Przejechałem na chwilę do jasnej M50 i na powrót zjechałem na południe, zatrzymując się przy gromadzie NGC 2343.
Z łatwością dostrzegłem zarys ?południowego skrzydła Mgławicy Mewy?. Zachodnia granica owego skrzydła odcinała się łukiem na tyle wyraźnie, że nie musiałem uciekać się do żadnych sztuczek i mogłem oddać się leniwemu gapiostwu. A cudzysłów oznacza, że pomimo bardzo wyraźnej granicy, wcale nie byłem pewny na co patrzę. Otóż jest tutaj pewien szkopuł. Przejrzałem mnóstwo różnych zdjęć mgławicy Mewa i zauważyłem, że tam, gdzie biegnie granica południowego skrzydła, kończy się także dość gęsty obszar gwiezdny, tak jakby dalej na zachód niebo przesłaniała jakaś ciemność.

 

 

Najważniejszym punktem orientacyjnym dla mnie jest gromada NGC 2343 oraz cztery gwiazdy w centrum, układające się w kątownik. Krawędź poświaty biegła tak, jak to zaznaczyłem na zdjęciu, skręcając w miejscu ostatniej gwiazdy kątownika o jasności 8.90mag i wpadając prosto tam, gdzie winna znajdować się Sh2-297 ? najbardziej wysunięta na południe część skrzydła. 
Czy patrzyłem na mgławicę czy może jednak na chmurę gwiazd, która nakłada się idealnie na krawędź mgławicy? A może widać światło z obu źródeł?
Następnie skupiłem uwagę na gromadzie NGC 2335, która oprócz gęściejszego centrum, wydaje się być mocno rozciągnięta pomiędzy słońcem 7 wielkości, a dwoma gwiazdami 7.85-8.10mag.
Wiedziałem, gdzie należy szukać skrzydła północnego. Im dłużej wpatrywałem się w miejsce pomiędzy gwiazdą V569 a gromadą NGC 2343 i na północ, w kierunku 2335, tym mocniej byłem przekonany, że coś tam widzę. Zacząłem również dostrzegać poniżej owej linii, łączącej gromadę i V569, niemal punktowe światełko. Zastanawiałem się co to może być i czy jest tam jakaś słaba gwiazda. Ku mojemu zdumieniu, po powrocie do domu okazało się, że dokładnie tam jest gromada Collinder 466. Z tego, co znalazłem, jasność gromady to zaledwie 11.1mag, co w lornetce 10/50 może być już poważnym wyzwaniem, szczególnie gdy mam w pamięci taką chociażby NGC 103 z Kasjopei o jasności 9.8mag. Na tle Collindera 466 świecą trzy jaśniejsze gwiazdy ? ciasna parka 11.6mag i nieco na północ gwiazda 11.3 wielkości. Trochę w prawo jest także osamotnione słońce 11.35mag. Sądzę jednak, że dostrzegałem światło gromady, szczególnie, że chyba należałoby dodać tam łączny blask dwóch słońc 11.6mag.
Coraz częściej odnosiłem również wrażenie, że powyżej linii pojawiają się jakieś skrawki mgławicowości. Minuty mijały i z każdą chwilą wydawało mi się, że widać coraz więcej, aż w końcu byłem niemal pewny, że wisi tam całkiem spora poświata, rozciągnięta w kierunku północ-południe. W tym przypadku zdjęcia również zdradzają pewną obfitość gwiazd. Pola gwiezdne na tle obu skrzydeł ptaszyska, widać dobrze na poniższym zdjęciu.

 

 

Poświęciłem także trochę czasu na głowę Mewy. Aby zapamiętać V750 Mon posiłkowałem się czterema gwiazdami układającymi się w coś, co przypomina kij do hokeja. Ale przy V750 Mon nie było nic. A jeżeli było, widziałem to chyba tylko oczyma wyobraźni.
Przyjrzałem się chwilę miejscu, gdzie powinna być Sh2-297, najdalej wysunięty cypel skrzydła południowego. Ale tutaj także niczego nie ustaliłem. Mgławica jest mała i właściwie ciężko powiedzieć, czy patrzy się na światło gwiazdy czy coś więcej. Tu może być ciekawiej patrząc przez teleskop, bo z jednej strony mamy gęstość gwiazd, a z drugiej ciemną wyrwę.

W pewnym momencie spojrzałem na M41 i przez chwilę nie mogłem oderwać oczu. Wyglądała przepięknie. Próbowałem liczyć gwiazdy, ale szybko się poddałem. Gromada była bardzo dobrze widoczna również gołym okiem.
Potem wróciłem do M42 i teraz, po dłuższej adaptacji wzroku, była po prostu rewelacyjna. Światło rozlało się daleko na zachód i pod skrzydłem wschodnim, a poniżej była Jota Orionis, osnuta bardzo silnym, zamglonym blaskiem. Wyglądało to tak, jakby z M42 spłynęła tam materia i teraz Wielka Mgławica Oriona świeciła w dwóch miejscach. Momentami odnosiłem wrażenie, że widać południową pętlę M42.
Później patrzyłem także na wspaniałe M46 i M47 i w tej pierwszej widać było zerkaniem sporo gwiazd.

A potem zacząłem wypatrywać Pętli Barnarda. Przez długi czas sądziłem, że nic tam nie ma i właściwie to byłem trochę zawiedziony krążąc lornetką wokół znajomego trójkąta gwiazd. Później wracałem jeszcze wielokrotnie do Mewy i znów do Pętli. Z każdym powrotem krążyłem ponad M78 i NGC 2071 i ciągle nie mogłem stwierdzić, co, u diabła, jest grane. Coś tam było, a jednocześnie coś było nie w porządku. Wreszcie to sama Pętla Barnarda wyprowadziła mnie z błędu. Wcześniej szukałem jej ponad trójkątem gwiazd, aż w końcu zacząłem się łapać na tym, że widzę pewną matową chmurę, inny gradient nieba, jakby mdłe opary, ale przed trójkątem, bliżej M78. Zacząłem sobie powoli przypominać, że jednak chyba Pętla biegła po stronie południowo-zachodniej od trójkąta i po powrocie oczywiście okazało się, że właśnie tak jest. Cóż, gdybym pamiętał położenie gromady NGC 2112 i spróbował ją dostrzec, być może złapałbym się na tym wcześniej. Jednakże sama Pętla Barnarda jest dla mnie obiektem trudnym. I gdybym tym razem nie zapomniał którędy biegnie jej ślad, byłoby mi ciężej uwierzyć, że ją widzę.

 

 

Robiło się bardzo zimno. Odłożyłem Nikona i wyjąłem SkyMastera 15/70. Oparłszy lornetkę o dach samochodu patrzyłem niezdarnie na Mewę i odnosiłem jeszcze silniejsze wrażenie, że widzę północne skrzydło, patrząc z kolei na M42, byłem teraz niemal przekonany, że widzę skrawek południowej pętli.
Poczułem głód większej skali.

Na koniec jeszcze trochę o samym niebie. Wpatrując się w okolice zenitu, obrałem sobie pewne miejsce (jaśniejszy trójkąt) i zapamiętałem gołym okiem w bliskim sąsiedztwie pięć słabiutkich gwiazd w miejscach oznaczonych żółtymi kółkami na poniższym screenie. Wszystkie zdawały się być pewne i błyskały wielokrotnie, choć dwie z nich były bardzo słabe. Po powrocie do domu sprawdziłem w Stellarium jasności gwiazd i osłupiałem. Dwie, które zapamiętałem najpierw, mają jasności 7.15 oraz 7.35mag (według SkyMap.org 7.22 i 7.37mag). Zdarzyło mi się kiedyś dostrzec gwiazdę 7.25 wielkości, ale 7.35? W miejscu gdzie widziałem dwie inne, okazało się, że jest więcej gwiazd, a ich wielkości to 5.65, 6.35, 6.45, 7.0 i 7.15. Piąta gwiazda, którą zapamiętałem i która była dostrzegalna z łatwością, okazała się mieć 6.75mag (według SkyMap.org 6.53mag).

 

 

Patrzyłem jeszcze chwilę na niebo. Wzdłuż Drogi Mlecznej widać było rozlane plamy i skupiska. Łuny nad horyzontem, których prawie nie było widać, gdy przyjechałem, teraz urosły do ogromnych rozmiarów. Musiałem ciągle chuchać w dłonie, bo zrzuciłem rękawice. Sprawdziłem jeszcze latarką, czy nic nie zgubiłem, wsiadłem do samochodu, otworzyłem paczkę daktyli i odjechałem.

 

Źródło fot 1 The Seagull and Thor's Helmet nebulas, February 5, 2019 (star-hunter.ru)
Źródło fot 2 seagull_2017_2000.jpg (2000×1500) (astromarcin.pl) (aby ukazać lepiej o co mi chodzi, przerobiłem zdjęcie na czarnobiałe i trochę przyciemniłem - mam nadzieję, że Autor się nie pogniewa:))
Źródło fot 3 Barnard's Loop, M78 and LDN1622 ( Jenafan ) - AstroBin
Inne źródła: Stellarium, Light pollution map

Obserwacje 05/03/21

[GKG]

Co tu powiedzieć.

Jedyne co mi przychodzi na myśl to parafrazując:

Nie apertura lecz cierń szczera zrobi z Ciebie oficera (nocnego nieba)

 

[lukost]

Bardzo cenię twoje relacje i zazdroszczę oczu oraz nieba. Pozwolisz, że wrzucę poskładany z materiału z dwóch zimowych sesji i obrobiony na nowo obrazek nawiązujący do głównej bohaterki?  ?

[Damian P.]

Ależ naturalnie, śmiało wrzucać;)

A tak przy okazji, może ktoś wie jak nazywa się ta ciemna mgławica na dole Mewy, przylegająca od zachodu do Sh2-297 i ciągnąca się wąskim strumykiem w górę? Znalazłem jakieś oznaczenie LDN 1037, ale nie wiem czy to to.

[astrobonq]

Do Mewy miałem jedno podejście ze dwa lata temu. Niebo Bortle 4 więc bez szału. Do wypaczania ptasiora użyłem achromatu 120/600, okularu 28mm i filtra UHC-S. Łatwo nie było, wpatrywałem się chyba z 15-20min zanim nie wyłuskałem subtelnego pojaśnienia. Obiekt odhaczony ale bez fajerwerków ? 

[Panasmaras]

17 godzin temu, Damian P. napisał:

A tak przy okazji, może ktoś wie jak nazywa się ta ciemna mgławica na dole Mewy, przylegająca od zachodu do Sh2-297 i ciągnąca się wąskim strumykiem w górę? Znalazłem jakieś oznaczenie LDN 1037, ale nie wiem czy to to.

Nie wiem, czy to o to dokładnie może Ci chodzić, ale jeśli chodzi o tę kropę na południowym końcu zachodniego skrzydła, to jest to LDN 1657A (alternatywne oznaczenia: BDN225.43-2.65 oraz MLB 81). Nic innego z ciemnot nie jest tam skatalogowane.
A LDN 1037 jest gdzieś w okolicy granicy Cefeusza i Łabędzia.

17 godzin temu, Damian P. napisał:

Ależ naturalnie, śmiało wrzucać;)

Widzisz, nikt Ci tak nie nawrzuca jak Stara Gwardia ?  ?  ? 

[Damian P.]

Dziękuje?Tak, chodziło o tę kropę, co prawda jeszcze z tym ogonem do góry, no ale jak jeszcze nie nazwali tej smugi, no to trudno:)

Godzinę temu, Panasmaras napisał:

A LDN 1037 jest gdzieś w okolicy granicy Cefeusza i Łabędzia.

A to durne Stellarium. Wyświetla mi właśnie tam, gdzie skrzydło Mewy. Robią coraz to nowe wersje i wraz bałagan. I jeszcze nadają jakieś dziwne nazwy gromadom - skąd oni je biorą, to nie wiem.

[lukost]

Pobawiłem się przed chwilą w wizual, coby sprawdzić, czy nie zapomniałem już o co w tym chodzi. Na szczęście nie zapomniałem. W średnich warunkach (cirrusy tu i tam) byłem w stanie dostrzec bardzo słabe, podłużne pojaśnienie wewnątrz trójkąta utworzonego przez gromadki NGC 2335, 2343 i gwiazdkę V 569 Mon. Żadnego innego fragmentu mgławicowiści nie dostrzegłem w przekonujący sposób, choć bardzo chciałem i się starałem. Za to pobliski Hełm Thora był dość oczywisty - rozlazła plama o ciężkich do zdefiniowania krawędziach. Fajny jest też nieodległy asteryzm "3". Acha, w użyciu lorneta 25x100. Do zmagań z Mewą bardzo przydałyby się filtry mgławicowe.