Jak dbać o lornetkę, by służyła długo i wiernie

[Janko]

Od dawna korciło mnie napisanie takiego tekstu, jednak długo się przed tym wzbraniałem. Po co pisać rzeczy oczywiste, ogólnie znane lub łatwe do wydedukowania? Jednak sprawy oczywiste nie zawsze są oczywiste dla wszystkich. Ponadto, nawet ci ?wierzący? niekoniecznie są praktykujący a i niedowiarków przecież nie brakuje. Jak znam życie, ci ostatni pewnie się zaraz odezwą, negując jakąś oczywistą oczywistość. Więc piszę, także dla siebie, bo nawet truizmy warto sobie czasem przypomnieć. Od razu też uprzedzam, że nie będzie tu mowy o kolimacji czy innych zabiegach serwisowych wymagających fachowych umiejętności i sprzętu.

Więc o czym będzie? Napiszę, przed czym należy chronić lornetki, jak to robić, jak przechowywać sprzęt i jak wykonywać podstawowe zabiegi konserwacyjne: czyszczenie optyki, obudowy i elementów mechanicznych.

Przed czym więc (i przed kim) powinniśmy chronić lornetkę?

Podstawową a często zaniedbywaną sprawą jest ochrona przed brudem. Dotyczy to zarówno elementów optycznych, jak i obudowy. Przecież cokolwiek znajdzie się na obudowie, trafi w końcu i na soczewki, chyba że to w porę starannie usuniemy.

Tak więc, soczewki chronimy przed dotykiem, osadzaniem się pyłu i innych zanieczyszczeń z powietrza.

Sprzęt chronimy także przed wilgocią, choćby producent deklarował pełną wodoodporność. Jednak lepiej tego nie sprawdzać, a ponadto krople deszczu czy płatki śniegu niosą ze sobą masę zanieczyszczeń szkodliwych dla optyki i mechaniki.

Następne niebezpieczeństwo to ekstremalna temperatura. O ile nie należy się u nas spodziewać mrozów, które by zaszkodziły suchej i czystej lornetce, to już upały niebezpieczne dla sprzętu zdarzają się często. Lornetce nie zaszkodzi temperatura powietrza nawet 40?C, jednak pozostawienie jej w nasłonecznionym samochodzie lub na parapecie okna skutkuje nagrzaniem nawet do 80?C. Pamiętajmy, że lornetki są często czarne lub ciemnozielone. Co to znaczy, wiadomo. Można się nawet oparzyć. Jednak niebezpieczeństwo polega na czymś innym. Lornetka to szkło, metal, guma i różne tworzywa sztuczne. Wszystkie te elementy są ze sobą łączone, uszczelniane, klejone. Zaś każdy materiał rozszerza się pod wpływem ciepła inaczej. Kleje mogą puścić, łączenia rozszczelnić się. Hermetyczne wnętrze przestaje być szczelne, gaz wypchnięty podczas ogrzewania wróci po ochłodzeniu. Nie sam, lecz z dobrodziejstwem inwentarza ? kurzem, wilgocią, drobnoustrojami.

Oczywistą sprawą jest ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi ? upadkiem i wibracjami. O to najłatwiej przy transporcie ? noszeniu lub wożeniu bez odpowiedniej ochrony.

Chronimy sprzęt także przed naszymi milusińskimi, zarówno dziećmi jak i zwierzętami domowymi. Jeśli coś może zostać ściągnięte z półki, to kiedyś spadnie, jak się uda dopaść ciekawą zabawkę, to nią rzucimy, odkręcimy, pogubimy osłonki, wypalcujemy soczewki a być może nawet obgryziemy. Wiem coś o tym, bo sam w dzieciństwie rozebrałem lornetkę tak gruntownie, że nawet soczewki w obiektywach porozklejałem.

No i wreszcie, chronimy lornetkę przed własną nieuwagą. Nie pozostawiamy jej na statywie, nie kładziemy byle gdzie, pilnujemy zwłaszcza zaślepek na okulary i obiektywy oraz kapselka od gniazda statywowego. To ginie wręcz nagminnie. Co ktoś zgubił, można czasem znaleźć. Znalazłem już w dziwnych miejscach dwa kapselki od gniazda statywowego, którymi uszczęśliwiłem dwóch kolegów astroamatorów. Zaślepek okularowych też zdobyłem kilka, bo właściciele się nie odnaleźli.

Odpowiedź na pytanie, jak chronić nasz cenny sprzęt, jest stosunkowo prosta. Przechowujemy lornetkę w bezpiecznym miejscu, czystym, suchym i niedostępnym dla dzieci oraz zwierząt. Podczas przechowywania i transportu sprzęt powinien pozostawać w oryginalnym etui. Jeśli etui jest tylko symboliczną osłonką, umieszczamy je dodatkowo w szczelnej torbie lub pudełku. Dobrze jest włożyć do opakowania torebkę środka osuszającego ? żelu krzemionkowego.

Obiektywy i okulary należy zamknąć zaślepkami (osłonkami). Robimy to nawet w przerwach obserwacji. Kurz i pył jest zawsze obecny w powietrzu. Oprócz pyłu, na soczewkach osadzają się pary rozmaitych substancji, nie tylko para wodna. Szklane przedmioty matowieją od tego. Zamiast czyścić soczewki, lepiej je chronić.

Niektóre lornetki, zwłaszcza mniejsze, sprzedawane są bez osłonek okularowych. Osłonki można dobrać w sklepie z lornetkami. Można je także sporządzić samemu z zakrętek od słoików lub butelek, np. po lekach. .Jest to ważne, bo w przeciwnym razie szkło będzie zakurzone, zmatowiałe i pełne odcisków palców. Dotyczy to także wszelkich filtrów. Je także chronimy ? nie dotykamy palcami, szczelnie zamykamy, chronimy od brudu, wilgoci i intruzów.

Jeszcze coś o ochronie sprzętu przed wilgocią. Oprócz osłon i żelu krzemionkowego w opakowaniu, należy zabezpieczać wychłodzony podczas obserwacji sprzęt przed osadzaniem wilgoci po przeniesieniu do mieszkania. Sposób jest prosty. Wychłodzoną lornetkę umieszczamy w foliowej torbie, szczelnie okręcamy i dopiero przenosimy w cieplejsze miejsce. Rozpakowujemy dopiero po wyrównaniu temperatur. Rosa osadzi się na zewnątrz folii a lornetka pozostanie sucha. Jeśli jednak sprzęt zawilgnie w trakcie obserwacji, dobrze będzie mieć ze sobą czystą ścierkę lub mały ręcznik. Wytrzemy nim obudowę po zakryciu soczewek (tych nie wycieramy). Tak osuszony sprzęt wkładamy do foliowej torby i wnosimy do ciepłego pomieszczenia.

Jeszcze jedna uwaga co do wilgoci. Lornetki często opisywane są jako wodoodporne lub wodoszczelne. Niech nas nie korci sprawdzanie tego! W najlepszym razie wpuścimy wodę do części mechanicznych lub pod gumę korpusu. W najgorszym ? do wnętrza lornetki.

Konserwacja

Nawet przy najstaranniejszej obsłudze i przechowywaniu lornetka może niekiedy wymagać oczyszczenia. Części optyczne ? obiektywy i okulary czyścimy jak najrzadziej, tylko w razie prawdziwej potrzeby. Czyszczenie z drobin kurzu i pyłków będzie inne, niż z odcisków palców na szkle. Potrzebna nam będzie gumowa gruszka do odmuchiwania optyki, pędzelek, ściereczka i płyn. Najlepsza gruszka będzie ze sklepu optycznego, jednak zastępczo można używać aptecznej gruszki od lewatywy dla dzieci. Ważne, by ją wstępnie starannie wypłukać i wysuszyć. Niektórzy stosują zamiast tego sprężone powietrze w puszce. Ostrożność nakaże wypróbować dmuchawkę, kierując strumień powietrza na czystą szybę. Soczewki, muszle okularowe, obudowę i zaślepki starannie odmuchujemy. Usuniemy w ten sposób większość kurzu. Zaś kurz zawiera mikroskopijne ziarenka mineralne, czyli piasek, zabójczy dla warstw antyrefleksyjnych. Warstwy te są dość delikatne, stąd nigdy dość ostrożności.

Następny przyrząd to pędzelek. Także najlepszy będzie ze sklepu optycznego. Niezłe, bo delikatne są też pędzelki do makijażu, oczywiście takie wcześniej nieużywane. Ja pędzelek trzepię przed użyciem, np. o poparcie drewnianego krzesła. Odmuchane wcześniej soczewki delikatnie pędzlujemy, usuwając silniej przylegające drobiny. Powierzchnię powtórnie odmuchujemy. Dobrze jest robić to przy jaskrawym świetle, np. słonecznym, które ujawnia wszelkie zanieczyszczenia.

Często takie zabiegi wystarczają. Jeśli jednak na szkle pozostają zaplamienia, musimy użyć płynu do czyszczenia optyki. Z tym nie eksperymentujemy. Kupujemy oryginalny w specjalistycznym sklepie. Teraz uwaga! Nigdy nie pryskamy płynem na soczewki. Wyłącznie na ściereczkę, także specjalistyczną do optyki. Może być taka od okularów, byle była bardzo czysta, trzepana przed użyciem, nie wymięta palcami. Jeśli  ją kiedyś upierzemy, zróbmy to w przegotowanej wodzie z detergentem do szkła (Ludwik), starannie wypłuczmy (polecana woda destylowana) i wysuszmy w czystości. Na taką ściereczkę rozpylamy niewielką ilość płynu i czyścimy soczewkę okrężnymi ruchami. Możemy się posłużyć rożkiem złożonej ściereczki, by dotrzeć do skrajów soczewek. Zabieg powtarzamy w miarę potrzeby. Następnie dosuszamy szkło ściereczką bez płynu. Po oczyszczeniu optykę odmuchujemy z ewentualnych włókienek tkaniny. Zawsze odmuchujemy także osłonki na soczewki przed ich nałożeniem na czyste szkło.

Obudowę także odmuchujemy przy zatkanych obiektywach i okularach. Dobrze jest oczyścić zakamarki pędzelkiem, lecz nie tym od optyki! Po kilkuletnim użytkowaniu obudowa może wymagać dokładniejszych zabiegów higienicznych. Można ją przecierać szmatką z odrobiną rozcieńczonego detergentu, oczywiście przy zakrytych obiektywach i okularach. Nigdy nie nakładamy środka czyszczącego bezpośrednio na lornetkę, by nie przedostał się na elementy optyczne. W razie rzeczywistej potrzeby, odstające fragmenty osłony gumowej można przykleić klejem guma-metal. Wskazana jest przy tym najwyższa ostrożność.

Niekiedy z ruchomych części mechanicznych, zawiasu tubusów lub gwintu okularów wydostaje się nadmiar smaru. Smar to nasz wróg, tylko czyha, by dostać się na szkło. Usuwamy go więc ostrożnie i starannie zapałką, wykałaczką lub innym odpowiednio zaostrzonym drewienkiem, w razie potrzeby owiniętym watą. Można także zastosować pałeczki do czyszczenia uszu. Nie używamy żadnych rozpuszczalników ani żadnych dodatkowych smarów. Ciężko chodzący zawias tubusów można próbować rozruszać na sucho.

No i jeszcze pamiętajmy o pasku. Niestarannie zamocowany spowoduje upuszczenie lornetki, ze wszystkimi konsekwencjami. Małej i ogumowanej, zwłaszcza w pokrowcu, nic się nie stanie. Co jednak będzie, gdy puści klamerka na pasku czterokilogramowego behemota niesionego po betonowych schodach? Tak więc, od czasu do czasu sprawdzajmy zapięcia paska od lornetki i jej futerału, a unikniemy przykrych niespodzianek.

Z końcowych porad, ostrzegam przed próbami rozkręcania czegokolwiek. To bardzo ryzykowne a sprzęt nie jest tani. Kolimacją i innymi regulacjami powinien zająć się fachowiec, wyposażony w odpowiednie narzędzia i ławę optyczną.

Po zakupie lornetki nie pozbywajmy się też oryginalnych pudełek, paragonów, instrukcji a zwłaszcza gwarancji. Nawet jeśli z niej nie skorzystamy, będzie dokumentem świadczącym o wieku i oryginalności sprzętu. Jeśli zaś będziemy chcieli lornetkę odsprzedać, nowy właściciel doceni dokumenty i firmowe opakowanie.

[Alice]

Przypomniało mi się jak parę lat temu na szlaku z Tarnicy gdzieś odpadła mi zaślepka z Nikona 10x50. Dwa lata później wchodząc na szczyt Płasza przecierałem oczy ze zdumienia, gdy nagle na ziemi objawiła się oczom oryginalna zaślepka właśnie z Nikona VII 10x50 ? Przypadek - nie sądzę ?

[Janko]

To nie przypadek. To chałowe umocowanie zaślepki ?

[Panasmaras]

W dniu 15.07.2022 o 19:20, Janko napisał:

Teraz uwaga! Nigdy nie pryskamy płynem na soczewki. Wyłącznie na ściereczkę, także specjalistyczną do optyki.

A cóż złego w pryskaniu płynem bezpośrednio na soczewkę?

[Paweł Sz.]

Temat, którego brakowało na forum ? Przyklejony niech służy przez lata ? 

[Mareg]

Ostatnio po raz pierwszy wiozłem samochodem w daleką podróż 25x100 w oryginalnej walizce i zastanawiałem się, jak najlepiej tę walizkę ułożyć w bagażniku.
Przy ciężkich obiektywach wydaje mi się, że najmniej narażamy lornetkę na rozkolimowanie przy wstrząsach na nierównościach dróg, jak lornetka jest ułożona pionowo, z obiektywami na dole, tak że ich ciężar jest równomiernie rozłożony na pierścieniach trzymających soczewki.
Drobna niedogodność takiej orientacji walizki to konieczność obłożenia jej innym bagażem, tak żeby walizka się przypadkiem nie przewróciła.
 

[polaris]

4 godziny temu, Panasmaras napisał:

A cóż złego w pryskaniu płynem bezpośrednio na soczewkę?

Aby gimbaza nie zmieniła swoich skymasterów w mobilne akwaria.

[Panasmaras]

Ale chyba czym innym jest jednokrotne psiknięcie na soczewkę a czym innym jej zalanie?
Parę razy miałem wrażenie, że jeśli trafi się większy paproch na szkiełku, ilość płynu na szmatce wystarcza w zupełności, żeby paprocha rozmazać po reszcie soczewki, ale niekoniecznie aby się go skutecznie pozbyć. Dlatego zwykle pryskam bezpośrednio na szkło, a potem dokładnie (ale jak najdelikatniej) usuwam brud i resztki płynu.

Niemniej, jeśli robię błąd, chętnie się dowiem czegoś więcej.

[Janko]

3 godziny temu, Panasmaras napisał:

Ale chyba czym innym jest jednokrotne psiknięcie na soczewkę a czym innym jej zalanie?
Parę razy miałem wrażenie, że jeśli trafi się większy paproch na szkiełku, ilość płynu na szmatce wystarcza w zupełności, żeby paprocha rozmazać po reszcie soczewki, ale niekoniecznie aby się go skutecznie pozbyć. Dlatego zwykle pryskam bezpośrednio na szkło, a potem dokładnie (ale jak najdelikatniej) usuwam brud i resztki płynu.

Niemniej, jeśli robię błąd, chętnie się dowiem czegoś więcej.

Okoliczności mogą być różne, jednak lepiej nie dopuścić do wnikania płynu w uszczelkę wokół soczewki albo rozpuszczenia paprocha na soczewce. Skądinąd, takie postępowanie podczas czyszczenia zalecał nasz wspólny znajomy, pracownik jednej z firm "lornetkowych" ?

[jolo]

Żeby nie rozmazywać paprocha u mnie sprawdza się sposób podejrzany na jakiejś grupie SCT, gdzie ktoś pokazywał, jak usuwa większe świństwa z płyty korekcyjnej. Używa patyczka do uszu i płynu - lekki psik na patyczek i próbuje zdjąć paprocha. Jak się nie uda, to na drugą stronę patyczka psik i poprawka. I tak do skutku - ważne, żeby patyczka używać jednorazowo i po dwóch próbach brać świeży. Takie usunięcie większych paprochów sprawia, że już niewiele zostaje do rozmazania przy czyszczeniu szmatką. 

[Janko]

@jolo, ja w przypadku uporczywych paprochów używam rożka poczwórnie złożonej ściereczki.

[Bartek M.]

Ja przyznam się do wielkiego grzechu lornetkowego. Moje dwie mniejsze lornetki często biorę na plażę. Potem widzę na obiektywach mnóstwo drobin piasku, pomimo, że uważam na to. Piasek po prostu fruwa gdzieś, nawet jak nam się wydaję, że powietrze jest spokojnie.

Co wtedy robię? Kiedyś na forum lornetkowym, wyczytałem, że jakiś posiadacz nikonów hg, wkłada je pod wodę i po prostu przemywa pod kranem. Robię teraz to samo- odkręcam lekki strumień i zaczynam lać wodę z bliska, a potem obniżam lornetkę, aby zwiększyć siłę wypłukiwania obiektywów. Drobiny piasku znikają jak kamfora. Próbowałem gruszki na powietrze, pędzelka, ale to słabo pomaga na te drobiny, woda jest idealna. Póki co wszystko jest ok, szczelność obiektywów sprawdza się. Potem tylko przecieram delikatną mikrofibrą i jest idealnie czysto.

Na szczęście moich obu maleństw nie sprzedaję, bo nikt z forum nie kupiłby teraz ode mnie ?

[Janko]

Zrezygnowałem z zabierania lornetek na plażę. Tak jest zdrowiej dla nich i dla mnie ????

[Foton]

Witam. Dodam parę swoich doświadczeń optyczno-sprzętowych.

- można psikać na soczewki i je czyścić płynem czyszczącym z ręcznego atomizera ale każdy sprzęt musi być skierowany szkłem do dołu. 

- można to robić na chucha i czyścić starą, bawełnianą i upraną chusteczką do nosa ( nie prasowaną )

- myć dokładnie ręce przed czyszczeniem aby nie były tłuste

- we wszelkich zaślepkach dobrze jest wypalić małe otworki aby przy ich zakładaniu nie pompować powietrza w głąb soczewek ( jak są zbyt dopasowane to sprężają powietrze ). Przy powstałej rosie wilgoć ma którędy odparować i może wysuszyć się soczewka 

- uważać na panie z długimi rzęsami, które są " umazane wszelkim kosmetycznym smarem " bo podczas próby obserwacji mogą potężnie upaćkać drogą soczewkę.

- starć się nie brudzić soczewek ( im mniej czyszczenia tym lepiej )

[polaris]

2 godziny temu, Foton napisał:

- we wszelkich zaślepkach dobrze jest wypalić małe otworki aby przy ich zakładaniu nie pompować powietrza w głąb soczewek ( jak są zbyt dopasowane to sprężają powietrze ). Przy powstałej rosie wilgoć ma którędy odparować i może wysuszyć się soczewka

?

[Paweł Sz.]

Plaża i lornetka to faktycznie kiepski pomysł. Kiedyś zaryzykowałem i zabrałem nad jezioro Deltę Forest, niestety chwila nieuwagi i synowi upadła prosto w piach. Potem już nigdy regulacja muszli nie chodziła tak samo ? ? ? 

Obecnie na plażowanie zabieram już tylko taki sprzęt, którego nie będzie żal się pozbyć w razie awarii (czyli żaden) ? 

Edytowane 27 Lipca 2022 przez Paweł Sz.

[Janko]

8 godzin temu, Foton napisał:

... można to robić na chucha ...

Chuch najmocniejszy jest "the day after".

Zaś na poważnie: ten rozpowszechniony sposób nie jest do końca bezpieczny. Lustro w domu tak czyszczę, ale powlekanej optyki już lepiej tak nie traktować.  Ww "chuch" zawiera oprócz pary wodnej mnóstwo innych substancji. Swarka ani Zeissa na pewno bym tak nie potraktował (gdybym je miał). Posiadanych: Vortexa  Kowy, Miyauchi i in. też nie traktuję wyziewami swojego wnętrza ?

[Mareg]

47 minut temu, Janko napisał:

(...)
Ww "chuch" zawiera oprócz pary wodnej mnóstwo innych substancji.
(...)

Obawiam się, że wszystkie płyny do czyszczenia optyki zawierają "inne substancje" i te substancje, przynajmniej u mnie, często zostawiają jakieś delikatne ślady.
Moje doświadczenie jest takie, że wtedy często najskuteczniejszy na samym końcu jest właśnie delikatny chuch z bezpiecznej odległości tak, żeby czyszczona soczewka się ładnie zamgliła.
I wtedy robię ostatnie przetarcie ściereczką do czyszczenia optyki.

Przy wietrznej pogodzie moje soczewki dość często i tak są zalewane łzami, tak ze chuch na pewno nie jest najgorszym zagrożeniem dla optyki z mojej strony.