Księżyce Galileuszowe ( wizualna identyfikacja )

[[email protected]]

Może temat nie jest odkrywczy, ale podczas jednej z sesji obserwacyjnych zacząłem zastanawiać się czy możliwa jest identyfikacja największych księżyców Jowisza nie znając wcześniej ich rozmieszczenia. Jedynym znanym czynnikiem była przybliżona jasność magnitudo, która podczas opozycji kształtuje się następująco: 

Io - 5 mag

Europa - 5 mag

Ganimedes - 4,5 mag

Kalisto - 5,7 mag

Podczas kilkunastu prób identyfikacji Ganimedesa za pomocą lornetki 10x50 udało się to 10 razy, na 12 prób. Niepowodzenia spowodowane były brakiem możliwości ustawienia ostrości podczas obserwacji przez okno. Temat jest oczywiście bardzo rozbudowany i złożony dlatego liczę na Waszą pomoc oraz Wasze próby w tej zabawie. Jak na razie mam kilka spostrzeżeń:

- Kiedy podczas obserwacji widoczne są wszystkie cztery księżyce , Ganimedes wyróżnia się jasnością.

- Małe powiększenia sprawiają że łatwiej ocenić jasność poszczególnych księżyców ponieważ są blisko siebie. 

- Lornetka 15x70 lub nieco większa byłaby lepszym narzędziem do identyfikacji ponieważ niekiedy księżyce są tak blisko siebie że w 10x50 nie można ich rozdzielić.

- Łatwiej identyfikowało mi się Ganimedesa na nie zupełnie ciemnym niebie. 

- Kolega @Paweł Sz.  podobnie jak ja stwierdził że Io ma nieco pomarańczowy odcień w odbiorze.

Jest jeszcze jedna kwestia ,o której wcześniej nie pomyślałem. A mianowicie odległość księżyców od planety. Oczywiście my obserwujemy orbity z boku, gdybyśmy obserwowali z góry wtedy wiedzielibyśmy za każdym razem , który księżyc jest który. Ale znając te odległości możemy wykluczyć że - księżyc krążący w odległości dziesięciu tarcz planety od Jowisza to Io, która oddala się maksymalnie na odległość trzech tarcz. Poniżej grafika ,która zobrazuje to co mam na myśli. Na grafice została zachowana skala ( wielkości Jowisza oraz odległości księżyców )

 

Wiele zależy od samego obserwatora, sprzętu, oraz warunków. Dlatego zapraszam do dyskusji oraz spróbowania swoich sił z księżycami. Wydaje mi się że z czasem wprawny obserwator nie będzie potrzebował żadnego programu do identyfikacji Io, Europy, Ganimedesa czy Kalisto.

 

 

 

Edytowane 18 Października 2022 przez [email protected]

[[email protected]]

Zagłębiając się w temat jeszcze bardziej zacząłem się zastanawiać jak Galileusz identyfikował księżyce. Na razie trafiłem na coś takiego :

footsteps.pdf

To jakieś ćwiczenia dala uczniów/studentów. W sumie nie jakieś , tylko konkretne. Polegają na obserwacji księżyców Jowisza przez kilka dni i zbieraniu danych. Swoją drogą szkoda że astronomia jest tak pobieżnie traktowana w naszym systemie edukacji. A oto cytat , którego szukałem :

"Jak Galileusz mógł stwierdzić, który księżyc był którą noc po nocy?
Galileusz musiał obserwować księżyce przez kilka nocy, zanim nauczył się je rozróżniać. Callisto mogła być najłatwiejsza na początek. Callisto jest najwolniejszym i najdalej krążącym księżycem od Jowisza. Callisto wydaje się być najbardziej odseparowana od Jowisza, wydaje się również, że przez kilka dni wisi prawie nieruchomo. W tamtych czasach Galileuszowi łatwiej było zidentyfikować Callisto. To pozwoliło mu skoncentrować się na ruchach pozostałej trójki. Io, najbliższy Jowiszowi duży księżyc, porusza się na tyle szybko, że przez kilka godzin jego ruch jest wykrywalny. Pomogło to również Galileo. Na koniec pamiętaj, że Galileusz był bardzo inteligentnym człowiekiem. Kiedy zrozumiał, co się dzieje z tymi księżycami, zaczął przewidywać ruch księżyca i był w stanie odpowiednio dopasować księżyce do swoich przewidywań."

[[email protected]]

Właśnie sobie obserwuje Jowisza. Bez najmniejszego problemu rozszyfrowałem wszystkie cztery księżyce. Obserwuje przez achromat 102/714 z okularem 20 mm. Na pewno ułożenie pomogło. Ale znając odległości od planety i jasność - dzisiaj było to banalnie proste.

Edytowane 20 Października 2022 przez [email protected]

[[email protected]]

20.10.2022

Tak mniej więcej prezentował się widok Jowisza wraz z księżycami w okularze mojego teleskopu. Najdalej na lewo od planety "świecił" najjaśniejszy Ganimedes. Najdalej po prawej stronie obrazu w XW 20 mm widać było najbledsze Kalisto. Najbliżej Ganimedesa znajdowała się Europa . Ponieważ orbitowała dalej niż trzy średnice planety nie mogła być to Io. Io z kolei była tego wieczoru najbliżej macierzystej planety. I tym oto sposobem bez pomocy żadnego programu można był nazwać każdą świecącą kropkę znajdującą się najbliżej Jowisza. 

[polaris]

Tak sobie patrzę na ten "szkic" i zachodzę w głowę jak on się ma do tego z 10x50. Chodzi o szczegół na Jowiszu.

[[email protected]]

9 godzin temu, polaris napisał:

Tak sobie patrzę na ten "szkic" i zachodzę w głowę jak on się ma do tego z 10x50. Chodzi o szczegół na Jowiszu.

Najważniejszą kwestia jest taka że to nie szkice tylko grafiki. Prawdziwy szkic robi się w trakcie obserwacji, ja natomiast robię , sobie takie pamiątkowe grafiki po obserwacji ponieważ nie prowadzę żadnego dziennika czy notatnika. Masz jednak 100 % racji. Nie dodałem pasów równikowych, które  są widoczne w powiększeniu x 36. Ale chyba ważniejszą kwestią jest że lornetkowe grafiki Jowisza nie mają zachowanej proporcji. Była to próba pokazania ułożenia księżyców i mogła być zrobiona w innej formie niż widok w okularze. Grafika przedstawiająca widok przez teleskop jest zrobiona z większą dokładnością. Dzięki za zwrócenie uwagi , postaram się to naprawić żeby nie wprowadzać przyszłych posiadaczy lornetek w błąd. Wynika to trochę z tego że grafiki robię na podstawie stellarium a tam widok Jowisza pokazany jest jako jeden bardzo jasny punkt ,co ni jak ma się do widoku w 10x50. 

Edytowane 22 Października 2022 przez [email protected]

[Paweł Sz.]

Ostatnio w środę poległem, wszystko nie tak 😉 Jak się okazało Io był za Jowiszem 🙂

[[email protected]]

22.10.2022 godz. 19.00

Od kiedy do identyfikacji księżyców Galileuszowych oprócz jasności zacząłem analizować odległość od planety, drugi raz udało mi się odgadnąć położenie wszystkich czterech. Tym razem za pomocą lornetki 10x50.

 

 

Zacząłem od najjaśniejszego Ganimedesa. Potem stwierdziłem że najdalej na lewo "świeci" Kalisto ponieważ nie może to być to Europa I Io (ze względu na odległość od planety). Byłem pewien swojego wyboru na 100 %. Teraz kolej na jasną kropkę między Kalisto a Jowiszem. Ten księżyc to musi być Europa, ponieważ Io oddala się maksymalnie na trzy długości tarczy planety a w tym przypadku są cztery albo pięć. Ostatni księżyc musi w takim razie nazywać się Io.

 

 

[Ciekawska]

Ten wątek zmotywował mnie do wyciągnięcia lornety w środku Krakowa i dołączenia do zabawy. 😄 Ostatniej nocy w końcu miałam chwilę (i pogodę), żeby się tym zająć, przy okazji jednemu koledze z akademika pokazałam co przez taką lornetkę można w ogóle zobaczyć (w centrum miasta, bo pod ciemnym niebem wiadomo, że jest całkiem inaczej). Wszystkie księżyce Galileuszowe znajdowały się na prawo od Jowisza. Bez problemu rozpoznaliśmy świecącego najjaśniej Ganimedesa, który był trzeci w kolejności od planety, ale jeśli chodzi o pomarańczowawą Io, nie byliśmy do końca pewni i oboje wahaliśmy się między dwoma najbliższymi Jowisza punktami. Potem okazało się, że Io znajdowała się najbliżej jowiszowej tarczy, ale nie dziwi nas nasza niepewność w ogdadywaniu - była tak blisko Jowisza, że jego blask dość mocno przeszkadzał. Najdalej planety znajdowała się oczywiście Kalisto. Poniżej takie piękne zdjęcie zrobione telefonem przyłożonym do okularu. 😛 

Tak poza księżycami Jowisza mogę jeszcze dodać, że koledze udało się też wypatrzeć jeden pas na Jowiszu, pierścienie Saturna, pokazałam mu też Wieszak, Albireo, ku mojemu zdziwieniu udało się też wyzerkać pojaśnienie w miejscu M27. Tyle z balkonu skierowanego na południowy zachód, potem przeszliśmy na balkon skierowany na północny wschód, stamtąd pokazałam mu Marsa (oczywiście w postaci pięknie czerwonej gwiazdy), Kota z Cheshire z M38, jeszcze jakąś jedną gromadę gwiazd udało się znaleźć w Woźnicy, ale nie pamiętam w sumie którą. 😄 No i jeszcze były epsilony Lutni i Mizar z Alkorem. Plejady i Hiady niestety zdażyły schować się za ścianą, M57 też się za ścianą ukrywała, a perseuszowo-kasjopejowe cudeńka wisiały zdecydowanie za wysoko, niemniej kolega całkiem zadowolony był z tego co zobaczył, a ja z tego, że mogłam troszeczkę nieba komuś świeżemu w temacie pokazać. 🙂 

[[email protected]]

Pogoda w ostatnim czasie pozwala mi praktycznie co dzień patrzeć w kierunku Jowisza. Głównie przez lornetkę  10x50. Kilka razy jechałem w plener z teleskopem ale seeing ostatnimi czasy u mnie jest fatalny. Dlatego duże powiększenia nie mają żadnego sensu. Jeżeli chodzi o lornetkę to jej "seeingo-odporność" sprawia że sięgam po nią często, zwłaszcza w kontekście mojej zabawy w identyfikacje księżyców. Sukces jest uzależniony częściowo od ułożenia Io, Europy, Ganimedesa i Kalisto. Różnice w jasności jak dla mnie są na tyle kontarstowe że bez problemu wyłapuję najjaśniejszy i najsłabszy z całej czwórki. Jeżeli Europa jest wystarczająco daleko od Jowisza też nie mam z nią problemu. Najtrudniej jest gdy Io i Europa znajdują się w podobnej odległości od planety. Tak było ostatniej nocy.

30.10.2022

W tym przypadku nie miałem problemu z Ganimedesem oraz Kalisto. Europa oraz Io znajdowały się niemal w tej samej odległości od planety ( maksymalna dla Io ). W takim przypadku nie można być w 100 procentach pewnym wyboru. Można próbować wyłapać bardziej żółtawe zabarwienie Io , jednak sporo zależy wtedy od seeingu oraz jakości optyki.

31.10.2022

Z kolei dziś będące blisko siebie Io i Europa dość łatwo dały się zidentyfikować. Nie muszę chyba pisać że z Ganimedesem oraz Kalisto nie było najmniejszego problemu 🙂 .

Edytowane 31 Października 2022 przez [email protected]

[megrez23]

Cześć.

Tak sobie siedzę na balkonie i obserwuję tranzyt WCP w słabych warunkach seeingowych.  Przypomniał mi się Twój temat na FA. Myślę, muszę spróbować.

Udało się!😁

😁 Ganimedes jest trochę, ale wyraźnie jaśniejszy od pozostałych, natomiast Io w dobrych warunkach jest lekko pomarańczowa. Może nie jest jakiś wyczyn, ale jest to dobry trening dla każdego obserwatora i okazja do doskonalenia swojej spostrzegawczości.

Pozdrawiam Jarek

 

[[email protected]]

3 godziny temu, megrez23 napisał:

Cześć.

Tak sobie siedzę na balkonie i obserwuję tranzyt WCP w słabych warunkach seeingowych.  Przypomniał mi się Twój temat na FA. Myślę, muszę spróbować.

Udało się!😁

😁 Ganimedes jest trochę, ale wyraźnie jaśniejszy od pozostałych, natomiast Io w dobrych warunkach jest lekko pomarańczowa. Może nie jest jakiś wyczyn, ale jest to dobry trening dla każdego obserwatora i okazja do doskonalenia swojej spostrzegawczości.

Pozdrawiam Jarek

 

Dzięki tej zabawie patrzę teraz na książce nieco inaczej. Kiedyś były świecącymi kropkami, które nie różniły się zbytnio od siebie. Teraz są różnymi świtami krążącymi wokół "gazowego giganta". 

[megrez23]

1 minutę temu, [email protected] napisał:

Dzięki tej zabawie patrzę teraz na książce nieco inaczej. Kiedyś były świecącymi kropkami, które nie różniły się zbytnio od siebie. Teraz są różnymi świtami krążącymi wokół "gazowego giganta". 

Zawsze kiedy obserwowałem Jowisza i jego satelity zastawiałem się, który jest który. Teraz mam klucz do rozwiązania tej zagadki.

Pozdrawiam Jarek 

[megrez23]

Cześć. Dzisiaj wahałem się chwilę we wskazaniu Io oraz Europy, ale ostatecznie trafiłem poprawnie.

Pozdrawiam Jarek 

[Panasmaras]

Ta zabawa wciąga coraz bardziej - wczorajsze spojrzenie przez lornetę kątową z powiększeniem 30x pozwoliło poprawnie wskazać całą czwórkę w zasadzie bez trudu. Co ciekawsze, zaprosiłem do wytypowania także moją żonę (która ma niemal zerowe doświadczenie obserwacyjne) i zadałem parę pytań:
- wskaż najjaśniejszy księżyc
- wskaż najciemniejszy księżyc
- wskaż, który z pozostałych jest jaśniejszy.

Na wszystkie pytania odpowiedziała poprawnie. 
A wisienką na torcie była WCP widoczna w powiększeniu 150x (mimo beznadziejnego seeingu i obrazu niemożliwego do wyostrzenia).

 

PS

W dniu 18.10.2022 o 19:06, [email protected] napisał:

Jest jeszcze jedna kwestia ,o której wcześniej nie pomyślałem. A mianowicie odległość księżyców od planety.

Dopiero teraz doczytuję na spokojnie ten wątek i znów ręce mi się składają do oklasków - ten patent jest świetny! 

[Paweł Sz.]

Podczas ostatniej weekendowej sesji wycelowałem w Jowisza lornetą APM 25x100 ED. Dodatkowo zamocowałem specjalnie wydrukowany w 3D adapter, dzięki któremu ściąłem średnicę ze 100 do 50mm. Dało mi to źrenicę 2mm. Jaki był efekt? Jowisz nie oślepiał, udało się wyłuskać dwa pasy, a do tego dobrze wytypowałem Ganimedesa i Io 🙂 

[[email protected]]

Witam po dłuższej przerwie. Mały rozbrat z astronomią dobrze mi zrobił. Przede wszystkim nabrałem dystansu do sprzętowych zawirowań. Wracając do tematu Jowisza i jego księżyców, można powiedzieć że "sezon ruszył". Moja pierwsza próba w 2023 roku przy pomocy lornetki 10x50 zakończyła się identyfikacją tylko jednego satelity gazowego olbrzyma - Ganimedes niezmiennie najjaśniejszy z całej czwórki. Pozostałych nawet nie próbowałem zgadywać. Zresztą zapominałem już o charakterystycznych cechach Kalisto , Europu oraz Io. Dlatego wróciłem do tego tematu. Zatem przypominam i zapraszam do zabawy !