Skocz do zawartości

Obiekt Tygodnia 10.12.2014 Plejady


Gość Paweł Trybus

Rekomendowane odpowiedzi

Gość Paweł Trybus

   Tym razem jako Obiekt Tygodnia proponuję znaną wszystkim od dzieciństwa ciasną grupkę gwiazd w konstelacji Byka - Plejady. Ciekawe ilu z Was - podobnie jak ja - myślało, że to ów słynny "Mały Wóz"? Mój śp. Dziadek, który kilkuletniemu szkrabowi pokazywał gwiazdy, tak je właśnie nazwał - i tak w głowie zostało. Dopiero lektura któregoś z artykułów z serii "Niebo nad głową" w "Wiedzy i Życiu" wyprowadziła mnie z błędu, kilka lat później.

   Nie będę się tu rozpisywał o mitologii, legendach i tym podobnych sprawach. Napisano mnóstwo artykułów o Plejadach, dla laików i dla miłośników astronomii i nie widzę sensu, by tworzyć kolejny.

   Chciałbym Wam zaproponować spojrzenie na Plejady po raz kolejny, świeżym okiem, wspomożonym - lub nie - lornetką lub teleskopem. Okazuje się bowiem, że ta zdawałoby się oklepana grupka gwiazd może stanowić ciekawe wyzwanie dla każdego obserwatora i różnorakich sprzętów optycznych.

 

   Zacznijmy od najprostszych obserwacji. Odpowiedz szczerze - ile gwiazd w Plejadach świadomie dostrzegłeś gołym okiem?  Spójrzmy na poniższą mapkę (źródło - Sky & Telescope):

 

Pleiades_-John-Lanoue-ST-ANNO_FINAL-451x   

 

   Przeciętny zjadacz chleba zerknie na gromadkę i zapewne odpowie - "widzę pięć gwiazd". Rzeczywiście, nawet pod kiepskim niebem bez problemu zobaczy Alcyone, Atlas, Electrę, Maię i Merope. Jeżeli popatrzy dłużej i uważniej, nie powinien mieć dużego kłopotu z wyłapaniem Taygety i nieco trudniejszej Pleione. Więc mamy już siedem i wszystko się zgadza, bo często o Plejadach mówi się "Siedem Sióstr".

   Nie osiadamy jednak na laurach, tylko wybieramy się pod ciemniejsze niebo i próbujemy dalej. Między Maią i Electrą powinna błysnąć Celaeno. Jest dość trudna, bo blask sąsiadek nieco przeszkadza. Ale nie poddajemy się, próbujemy kilka razy, zerkamy kątem oka - i jest! Następnie patrzymy na Maię i Taygetę, i jeśli skupimy na nich wzrok, nieco po lewej powinna mrugnąć słaba gwiazdka, która tworzy z nimi odwrócony do góry podstawą trójkąt równoboczny. Widzisz ją? No to gratulacje, dostrzegłeś Asterope1 (21 Tau)!  Świecącą tuż obok (w odległości ok. 2.5') Asterope 2 (22 Tau) będzie bardzo trudno gołym okiem odseparować od sąsiadki, ale spróbować warto.

   Tak więc mamy już 9 gwiazd. Udało mi się dostrzec je wszystkie gołym okiem podczas niedawnych obserwacji pod niebem SQM 21.19. Posiłkowałem się mapką z "Cosmic Challenge" Phila Harringtona, która pokazuje Plejady w nieco szerszym ujęciu, podobnie jak poniższa mapka ze Sky & Telescope.

 

Pleiades-to-6.5-mag_ST1-454x360.jpg

  Bez problemu wypatrzyłem 18 Tauri, więc mogę powiedzieć, że mój wynik to 10 sztuk  8) Byłoby 11, gdybym rozdzielił 21 i 22 Tauri, ale nie udała mi się ta sztuka. To jednak i tak marne osiągnięcie w porównaniu z obserwatorami, którzy - poza nieprzeciętnym wzrokiem - mieli szczęście spoglądać w naprawdę smoliście czarne niebo. Phil Harrington pisze, że Leslie Peltier (sławny obserwator gwiazd zmiennych) w latach 70-tych regularnie dostrzegał 12-14 gwiazd sprzed swojego domu w Ohio, a Walter Scott Houston w 1935 roku pod niebem Arizony odnotował zaobserwowanych 18 gwiazd w Plejadach.

  Dawne czasy, dawna jakość nieba. Teraz niebo jest inne, ale Plejady wciąż na nim świecą. Zmierz się z nimi gołym okiem w najbliższą pogodną noc - ile gwiazd uda Ci się dostrzec?

 

  Plejady fantastycznie prezentują się w lornetce - i małej, i dużej. Ta pierwsza pokaże kilkadziesiąt gwiazd i sporo nieba wokół, zaś w drugiej gromada gwiazd "urośnie" i jeszcze bardziej "zagęści". Ponieważ Plejady zajmują na niebie obszar o średnicy mniej więcej 1 stopnia kątowego, lornetki - których pole widzenia w zależności od modelu wynosi co najmniej kilka stopni - doskonale nadają się do ich oglądania. Do tego dochodzi efekt stereo przy patrzeniu obojgiem oczu. Najlepiej usiąść wygodnie, powiesić większą lornetkę na jakimś montażu, a mniejszą ująć w dłonie i - w razie możliwości - podeprzeć czymś łokcie, zarzucić na głowę czarny kaptur lub chociaż osłonić dłońmi oczy przed bocznym światłem - i jest wspaniale! Najjaśniejsze gwiazdy błyszczą białoniebieskim światłem, otoczone mnóstwem słabszych koleżanek. Ale zaraz, zaraz - obok jednej z jasnych gwiazd widać jakąś mgiełkę!

  Gratulacje, dostrzegłeś właśnie słynną refleksyjną "mgławicę Merope" NGC1435, pięknie widoczną na pierwszym zdjęciu.  Na temat widoczności tej mgławicy w lornetkach była kiedyś ciekawa dyskusja na forach astronomicznych, przy okazji publikacji najnowszej wersji znanej "Tabeli Wimmera". Ja powiem od siebie, że widziałem ją bez problemu w Sky Masterze 15x70, a w dużej lornecie 100mm wygląda wspaniale, zdecydowanie lepiej, niż w teleskopie. Mniejszymi lornetkami nie próbowałem, choć zamierzam przy najbliższej okazji skierować ku Merope moją podręczną 10x42.

   Skoro już spoglądasz lornetką na Plejady, może masz ochotę sprawdzić, jakie najsłabsze gwiazdy udaje Ci się dostrzec? Pomocna będzie mapka, którą znajdziesz w załączniku do tego postu. Nie pamiętam już, skąd ją mam, ale pamiętam, jak badałem zasięg swojej Miyauchi Bj100 z okularami 37x. Bez problemu na wprost dostrzegłem gwiazdkę oznaczoną nr 32 (12.26 mag), a zerkaniem 34 (12.57 mag) i 35 (12.72 mag).

 

   Przejdźmy w końcu do obserwacji teleskopowych. Plejady to wyśmienity cel dla refraktora, zwłaszcza takiego, w którym zminimalizowany jest wpływ aberracji chromatycznej. W długoogniskowym okularze, który pozwala na objęcie w polu widzenia całej gromady i co nieco nieba wokół, gwiazdy to iskrzące punkciki. Można patrzeć i patrzeć... Widok w dobrze wychłodzonym Maku czy Newtonie też nie rozczaruje, ale moim zdaniem w refraktorze Plejady wyglądają najlepiej. I podobnie jak przy lornetkach, można przy okazji sprawdzić jasność najsłabszych gwiazd dostrzeżonych teleskopem. The Arcansas Sky Observatory proponuje ciekawe ćwiczenie - kierujemy teleskop na okolice gwiazdy Electra, namierzamy charakterystyczny trójkat gwiazd, potem zakrywamy najniższą mapkę i na środkowej zaznaczamy gwiazdy, które uda nam się dostrzec. Na koniec porównujemy nasz szkic z mapką na dole i już wiadomo  8) Sam przy najbliższej okazji chętnie spróbuję:

 

pleiades.jpg

  

źródło: Arkansas Sky Observatory

  

   A co mają powiedzieć biedni właściciele ogromnych dobsonów, którym nawet w polu widzenia Naglera 31mm trudno zmieścić Plejady w całości? Odpuścić i skierować sprzęt ku kolejnej słabej galaktyce? A gdzie tam...! Dla nich też w Plejadach znalazło się wyzwanie  8)

   Zaledwie 30" (tak, sekund kątowych!) od Merope świeci maleńka mgławica refleksyjna IC349, zwana też Mgławicą Barnarda. Chociaż sama w sobie jest jaśniejsza od lornetkowej mgławicy Merope, to jednak ta malizna praktycznie ginie w blasku gwiazdy 4.2mag. Pod linkiem zdjęcie IC349 zrobione na Krecie:  http://www.capella-observatory.com/ImageHTMLs/DiffuseNebula/IC349.htm

 

A tutaj szkic Uwe Glahna z obserwacji teleskopem 16":

IC349.jpg

 

   Okazuje się, że można dostrzec IC349 wizualnie, ale do tej obserwacji trzeba się przygotować - spreparować specjalny okular tak, by usunąć Merope z pola widzenia. Można na przykład założyć od spodu czarną przesłonę (pierścień). Reiner Vogel pisze na www.deepskyforum.com że pod niebem 6.0mag w teleskopie 22" dostrzegł Mgławicę Barnarda bez większego trudu w okularze 5mm, do którego od spodu przymocował pasek czarnego materiału, tzw. "occulting bar". Swoją drogą ciekawy patent, który na pewno ułatwiłby dostrzeżenie choćby galaktyki Leo 1 czy Syriusza B. Przejrzyjcie poniższy wątek (też "Obiekt Tygodnia", sprzed ponad roku): http://www.deepskyforum.com/showthread.php?449-Object-of-the-Week-September-22-2013-Merope-s-and-Barnard-s-Nebula

 

   Jak widać Plejady mają sporo do zaoferowania dla każdego. Może wreszcie niebo się przetrze i spojrzysz na nie po raz kolejny?

 

   Spróbuj i daj znać, jak poszło!  

post-206-0-30326900-1418122339_thumb.jpg

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

    

  

   A co mają powiedzieć biedni właściciele ogromnych dobsonów, którym nawet w polu widzenia Naglera 31mm trudno zmieścić Plejady w całości? Odpuścić i skierować sprzęt ku kolejnej słabej galaktyce? A gdzie tam...! Dla nich też w Plejadach znalazło się wyzwanie  8)

   Zaledwie 30" (tak, sekund kątowych!) od Merope świeci maleńka mgławica refleksyjna IC349, zwana też Mgławicą Barnarda.

Paweł, ale słaba galaktyczka też tam jest :), odległa zaledwie o kilkanaście minut kątowych od Elektry. To UGC 2838, ponoć do wyłapania w osiemnastu calach (o czym wspomina P. Harrington w "Cosmic Challenge"). A kto wie, może i w szesnastu się uda? To jeden z moich celów na nadchodzącą zimę. 

Co do podziwiania plejadowej mgiełki, to faktycznie duża lorneta jest bezkonkurencyjna. Widok w 28x110 - miodzio. W dużym newtonie zdecydowanie brakuje pola.  

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Witam Wszystkich i jednocześnie dziękuję autorowi za wspaniały post.

Dziś właśnie kupiłem mój pierwszy sprzęt (za licznymi radami z forum - lornetkę Nikon Action EX 10x50 CF), a po powrocie do domu, jakby tak było zapisane w gwiazdach, pół godziny czystego nieba - pierwszy raz od kilku tygodni (poza dwoma wyjątkowymi dniami). A za oknem... Plejady, to musiały być one :) Gołym okiem tylko ledwie widoczna mgiełka (z tym czystym niebem, to trochę przesadziłem;), a przez lornetkę - wszystko jak na dłoni :) Bez problemu rozróżnialne Asterope1 i Asterope2, piękny warkocz Alkione, i mnóstwo innych szczegółów, z których istnienia dotychczas nie zdawałem sobie sprawy. Nie dostrzegłem mgławicy Merope, nie wiem, czy jest to możliwe przez taką lornetkę, a na pewno nie przy pobieżnej, pospiesznej obserwacji z domu. Ale będę próbował, może się uda :)

Jeszcze raz wielkie dzięki za post, który pozwolił na pierwszą świadomą obserwacje gwiazd :D

  • Like 8

Nikon Action EX 10x50 CF

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Gość Paweł Trybus

Bardzo się cieszę, że udało Ci się wypróbować nowy sprzęt tak szybko, nieczęsto ma się takie szczęście. A cykl Obiekt Tygodnia ma właśnie taki cel, jak było w Twoim przypadku - zainspirować, zachęcić do świadomych obserwacji.

Powodzenia w dalszych obserwacjach, bo warto patrzeć w niebo! 

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

(...) dostrzegłeś właśnie słynną refleksyjną "mgławicę Merope" NGC1435 (...). Mniejszymi lornetkami nie próbowałem, choć zamierzam przy najbliższej okazji skierować ku Merope moją podręczną 10x42. 

Pod dobrym niebem z pewnością Ci się uda, w 10x50 bywa wyraźna (jeśli się wie, czego szukać).

Ja spróbuję ją wyłapać w 8x30 - sądzę, że szanse mam całkiem realne :)

  • Like 1
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

No i spróbowałem - Mgławica Merope jest widoczna w 8x30, ale wyłącznie z podparcia i jeśli się wie dokładnie, czego się spodziewać.

W zasadzie była bardzo mdłym pojaśnieniem poniżej Merope - ale była :)

W większych lornetach (od 10x50 w górę) była po prostu oczywista. 

 

 


A co tam, pochwalę się - kupiłem 70 mm z serii BA8. Po pierwszych obserwacjach czuję, że się bardzo polubiliśmy :D  

 

Idziesz w coraz mniejszą aperturę...

Dooobrze, doooobrzeee, naprawdę szybko się uczysz...

Będzie z Ciebie kawał porządnego Sitha   >:D

  • Like 3
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

...Idziesz w coraz mniejszą aperturę...Dooobrze, doooobrzeee, naprawdę szybko się uczysz...

Będzie z Ciebie kawał porządnego Sitha   >:D

"Sithów może być jedynie dwóch; mistrz oraz uczeń. Jeden miał mieć całą potęgę Ciemnej strony, a drugi jej pożądać. Kiedy uczeń czuł się potężniejszy od mistrza, wyzywał go na pojedynek i zabijał, bądź sam ginął z jego ręki."

Kiepska perspektywa :P

  • Like 2

...Podajmy sobie ręce wraz, bo źle stuleciu z oczu patrzy.

Bułat Okudżawa

Lornetki 9×28, 10x32, 12x56, 15x56, 20x77 (i parę innych w najbliższej rodzinie ).

Katalog Caldwella wg gwiazdozbiorów.pdf Katalog Messiera wg gwiazdozbiorów.pdf

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

...  Polubiłem "ciemnotki", owszem,  ale nie pożądam ich w stopniu uzasadniającym fizyczne wyeliminowanie Marasa...  :D   

Łukasz, zastanów się jeszcze, przecież "Nigra sum, sed formosa".

Ja tam za siebie nie ręczę.

 

Zaraz, zaraz, kto mi schował mój miecz? ;)

  • Like 1

...Podajmy sobie ręce wraz, bo źle stuleciu z oczu patrzy.

Bułat Okudżawa

Lornetki 9×28, 10x32, 12x56, 15x56, 20x77 (i parę innych w najbliższej rodzinie ).

Katalog Caldwella wg gwiazdozbiorów.pdf Katalog Messiera wg gwiazdozbiorów.pdf

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Dla astrofotografów to piękny ale i trudny obiekt. Wielu skuszonych pięknem tych ślicznotek budziło się w nocy krzycząc "jaka piękna katastrofa :D "

Duża dynamika luminancji - od bardzo jasnych , dużych gwiazd do ciemnych mgławic pyłowych powoduje, że pokazać zarys  Plejad potrafi prawie każdy a całość - nieliczni.

Święte słowa, że tak to ujmę - tyle lat już się w to bawię a Plejady są nadal na ToDo liście, ech......

Tak,Sbig,AP,SW....
http://www.astromarcin.pl

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

  • 6 lat później...

W grupach na FB pojawiła się dyskusja dot. widoczności mgławicy Merope w niewielkiej lornetce - został przytoczony ten wątek, więc postanowiłem go odkopać skoro sezon na Plejady już się rozpoczyna ?

Jak to jest z jej widocznością w lornetkach? Przyznam szczerze, że w w moich Deltach Extreme ED 10x50 i 15x70 mgławicy ani razu nie widziałem. Kilka postów wyżej piszecie, że to oczywista sprawa w 15x70, a nawet 10x50.. Może po prostu spodziewam się innego widoku? ?  Jednak nawet to co prezentują szkice odbiega mocno od tego co mam pod niebem nieco ponad 21 SQM ? 

  • Like 1

Astro vlogi na YouTube -> klik 
Lornetki
: Orion 2x54, APM 10x50 ED, APM 16x70 ED, APM 25x100 ED  |  Statywy: Manfrotto 475b (głowica 502ah), Benro Mach3 (głowica S6)

nieboprzezlornetke.pl

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Z moich notatek wynika:

Vixen Giant Ark 16x80
(...) szczególnie Merope (NGC1435) rozciągającą się na południowy-wschód od "swojej" gwiazdy.

ED80 +TV Plossl 25mm
od Merope ciągnął się dodatkowo mgławicowy "ogonek"

Nikon 10x70 HP
zatrzymałem się na Plejadach z wyraźnie widoczną mgławicą Merope (NGC 1435)

Nikon 12x50 SE
12x50 wyraźnie pokazała mgławicę Merope w Plejadach

  • Thanks 1

www.astronoce.pl

Nieco na skróty: sites.google.com/view/astropolaris/

DO/GSO 8" Dob | Vanguard Endeavor 8x42 EDII

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Polaris, czy to ty przypadkiem jakiś czas temu na obserwacjach nie stwierdziłeś, że mgławica w Plejadach jest nie do zobaczenia w lornetce? ?  Chyba, że to był jakiś żart ? 

Astro vlogi na YouTube -> klik 
Lornetki
: Orion 2x54, APM 10x50 ED, APM 16x70 ED, APM 25x100 ED  |  Statywy: Manfrotto 475b (głowica 502ah), Benro Mach3 (głowica S6)

nieboprzezlornetke.pl

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Chyba tak było, wziąłem to zbyt dosłownie ? 

Edytowane przez Paweł Sz.
  • Like 1

Astro vlogi na YouTube -> klik 
Lornetki
: Orion 2x54, APM 10x50 ED, APM 16x70 ED, APM 25x100 ED  |  Statywy: Manfrotto 475b (głowica 502ah), Benro Mach3 (głowica S6)

nieboprzezlornetke.pl

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

34 minuty temu, wessel napisał:

Pozwólcie że przekażę Wam moją wizje Plejad w dwóch odsłonach, druga dotyczy IC 349. Czy tego Kapucyna to w wizualu jest szansa zobaczyć?

 

Da się. 

Kiedyś z dużą przyjemnością Plejady obserwowałem (tak, mgławica Merope jest spokojnie widoczna w lornetce, u mnie była to ostatnio 12x56), teraz katuję matrycę. ?

1234378908_plejadyfullv5.thumb.jpg.594f4ec5f84ca22dcb8197f267ccac56.jpg

  • Like 1
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

W dniu 27.09.2021 o 09:09, Paweł Sz. napisał:

Jak to jest z jej widocznością w lornetkach? Przyznam szczerze, że w w moich Deltach Extreme ED 10x50 i 15x70 mgławicy ani razu nie widziałem. Kilka postów wyżej piszecie, że to oczywista sprawa w 15x70, a nawet 10x50.. Może po prostu spodziewam się innego widoku? ?

Jak najbardziej jest to cel osiągalny dla lornetek i niespecjalnie trudny, niemniej warunki muszą być odpowiednie. Widywałem ją niejednokrotnie w 10x50, 15x70, w teleskopie 12", a także w szukaczu.

Jeśli chodzi o widok, jakiego należy się spodziewać, to mgławica kształtem może przypominać nieco łopatkę śmigła (czy też może wentylatora). Im dalej od Merope, tym snop światła bardziej rozszerza się. Jeśli warunki są naprawdę dobre, mgławica dość wyraźnie odcina się od tła i kończy raczej raptownie, niżeli światłem rozproszonym i łagodnie zlewającym się z tłem. W gorszych warunkach, jak pamiętam, bywa płochliwa. Z tego, co znalazłem w swoich relacjach, na początku posiłkowałem się trochę Hiadami, aby mieć bezpośrednie porównanie gwiazd, przy których mgławic nie widać, do tych w Plejadach.

 

Przy okazji wspomnę również o widoku mgławicy Merope w teleskopie, bo o ile Plejady są bardzo popularne w lornetkach, o tyle chyba rzadko kieruje się tam coś większego. Mam sporo wzmianek dotyczących lornetki, ale już nie będę ich wklejał i wrzucę tylko te z teleskopem.

19-20/10/14

"Jeśli chodzi o warunki tej nocy, to nie skupiałem się na gwiazdach w zenicie, ale około godziny 23 była widoczna gwiazda 6.60mag w Głowię Smoka. Stellarium pokazuje, że była wtedy na wysokości około 35 stopni nad horyzontem. Zarówno w lornetce jak i w szukaczu teleskopu była widoczna mgławica Merope w Plejadach. Widziałem ją także pierwszy raz w teleskopie i muszę przyznać, że jest to dość intensywny obiekt. Gdzie przy innych gwiazdach nie było nic poza ich swoistym krótkim blaskiem, przy Merope od razu wpadało się w mętny i spory obłok wyglądający jak silne zaparowanie okularu, które zdawało się przyćmiewać i zakrywać słabe gwiazdki w tle."

16-17/02/15

"Kieruję się na Plejady, a mgławica Merope już w szukaczu świeci jak Byk. W okularze 25mm jest bardzo wyraźna i zajmuje jakieś pół pola widzenia."

  • Like 3
  • Thanks 2
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Dołącz do dyskusji

Możesz dodać zawartość już teraz a zarejestrować się później. Jeśli posiadasz już konto, zaloguj się aby dodać zawartość za jego pomocą.

Gość
Dodaj odpowiedź do tematu...

×   Wklejono zawartość z formatowaniem.   Usuń formatowanie

  Dozwolonych jest tylko 75 emoji.

×   Odnośnik został automatycznie osadzony.   Przywróć wyświetlanie jako odnośnik

×   Przywrócono poprzednią zawartość.   Wyczyść edytor

×   Nie możesz bezpośrednio wkleić obrazków. Dodaj lub załącz obrazki z adresu URL.

  • Ostatnio przeglądający   0 użytkowników

    • Brak zarejestrowanych użytkowników przeglądających tę stronę.
×
×
  • Dodaj nową pozycję...

Powiadomienie o plikach cookie

Umieściliśmy na Twoim urządzeniu pliki cookie, aby pomóc Ci usprawnić przeglądanie strony. Możesz dostosować ustawienia plików cookie, w przeciwnym wypadku zakładamy, że wyrażasz na to zgodę.

© Robert Twarogal * forumastronomiczne.pl * (2010-2023)