Obiekt tygodnia 17.04.2015 - Septet Copelanda

[lukost]

W tym tygodniu mam przyjemność zaproponować aż ... siedem obiektów, stłoczonych na obszarze o średnicy kilku minut kątowych. Ale niestety, w tej beczce miodu jest też łyżka dziegciu ? do obserwacji niezbędne będą teleskopowe monstra o minimum kilkunastocalowej aperturze... Na szczęście coraz większa rzesza miłośników astronomii ma dostęp do takich sprzętów, posiadając je w swoim arsenale czy też korzystając z metody "na sępa", poczas jednego z licznych zlotów. :) 
Cześć z Was zapewne wie już, o jaką grupkę chodzi ? oczywiście, na warsztat wędruje Septet Copelanda, odległy o jedyne 480 milionów lat świetlnych.
Co to septet ? z grubsza wiadomo, ale kim u licha był pan Copeland?
Ralph Copeland (1837-1905) to trzeci Królewski Astronom Szkocji. Zanim jednak dochrapał się tej funkcji, w latach 1871-1874 pracował jako asystent w obserwatorium Williama Parsonsa (lorda Rosse) w Parsonstown w Irlandii. Miał tam dostęp do największego ówcześnie istniejącego teleskopu ? siedemdziesięciodwucalowego reflektora nazywanego "Lewiatanem" (geneza jego nazwy jest chyba dość oczywista...). Właśnie z jego użyciem, w kwietniu 1874 roku dokonał okrycia nieznanych wcześniej galaktyk, popełniając jednak omyłkę w oznaczeniu ich pozycji. Błąd ten powielił następnie J. Dreyer podczas wpisu do New General Catalogue. W rezultacie astronomowie dość długo mieli spory problem z prawidłowym zlokalizowaniem grupy, a galaktyki były traktowane jako obiekty "nonexistent". Jak pewnie wiecie, pomyłek i powtórzeń w katalogach NGC/IC jest sporo...

A skoro jesteśmy już przy katalogu NGC to warto wspomnieć, że R. Copeland odkrył aż 35 obiektów w nim uwzględnionych.
Septet został też ujęty w katalogu zwartych grup galaktyk Paula Hicksona ? pod numerem 57 oraz w katalogu Arpa ? jako Arp 320. Hickson zanotował, że: " (...) Redshifts have been measured for 7 members, and are all found to be accordant. The small compact galaxy NGC 3754 interacting with the bright spiral NGC 3753 is a radio and infrared source."
Jako ciekawostkę dodam, że galaktyce spiralnej NGC 3746 (oznaczonej też jako Hickson 57b) wybuchły supernowe: 2005ba oraz 2002ar (typ Ia), która to osiągnęła maksymalną jasność 16.5mag.


Źródło: www.sky-map.org

Tyle suchych faktów, pora na starhopping, który zaczynamy od Deneboli (? Leo); następnie odbijamy 5,5 stopnia na północ, odnajdując gwiazdkę 92 Leonis (5mag). Od niej już tylko przysłowiowy rzut beretem (przy czym rzucamy owym nakryciem głowy w kierunku północno - zachodnim) do grupki trzech gwiazd o jasności 8-9mag; w ich pobliżu odnajdziemy nasz cel.

Równie dobrze można spróbować podejścia od gwiazdy Zosma (delty Leonis) - kwestia indywidyalnych preferencji. ;)  
Septet jest skupiony - oczywiście pozornie, z perspektywy ziemskiego obserwatora - wokół gwiazdki oznaczonej jako TYC1440-2012-1 (nieco słabszej od 12mag).





Mapy wygenerowane by Rokita (w oparciu o katalog SAC)

Poniższe zestawienie uwzględnia jasności i rozmiary poszczególnych członków grupy:
NGC 3745 15.2mag 0.4'x0.2'
NGC 3746 14.2mag 1.1'x0.5'
NGC 3748 14.8mag 0.8'x0.3'
NGC 3750 13.9mag 0.9'x0.5'
NGC 3751 13.9mag 0.9'x0.4'
NGC 3753 13.6mag 1.9'x0.5'
NGC 3454 14.3mag 0.6'x0.4'

Pierwszy raz dopadłem Septet dwa lata temu, mając do dyspozycji Taurusa o aperturze 330 mm; dostrzegłem wówczas jego "główną" część złożoną z galaktyk NGC 3750, 3753 i 3754, które przy powiekszeniu ok. 187x zlewały się w jedną całość oraz położone tuż obok NGC 3746 i 3751. Na pewno nie wyłuskałem NGC 3745, a co do numeru 3748 ? zastrzelcie mnie, ale naprawdę nie pamiętam...
Z użyciem szesnastocalowca o Septet zahaczyłem dwukrotnie: wiosną 2014 roku i niedawno, podczas ubiegłotygodniowych obserwacji na Przełęczy Rydza ? Śmigłego. Różnica względem "trzynastki" nie była może kolosalna, jednak dzięki stosownej aperturze i Delosowi 8 mm (pow. 225x) oraz Pentaxowi XW 7 mm (pow. 257x) wiem już, że Septet to septet. Czy było łatwo? Bynajmniej, recepta na sukces to cierpliwe "wyzerkiwanie" poszczególnych galaktyk. Centralna cześć grupy przez większość czasu nadal zlewała mi się w jedną całość, a rozdzielenie jej trzech składników było możliwe jedynie momentami. Najwięcej problemów sprawiała oczywiście NGC 3745, wyglądająca jak bardzo słaba, nieco rozmyta gwiazdka. Tutaj przydałoby się nprawdę duże lustro (20 cali i więcej) oraz powiększenie w okolicy 300x.
Teoretycznie w polu widzenia jest jeszcze galaktyka PGC 36010, ale to słabizna o niewielkich rozmiarach kątowych (ok. 0.35' x 0.28'). Nie mam pewności, czy da się ją dostrzec przez amatorskie teleskopy (choć nie wykluczam, że koledzy zza Wielkiej Wody wyłowili ją przy użyciu jakiegoś trzydziestocalowego dobsona, podczas starparty gdzieś na teksańskim zadupiu...).   ;)
Poniższy szkic - zaczerpnięty z "The Night Sky Observer's Guide" - odzwierciedla widok w teleskopie 18.5 cala (jak widać, PGC 36010 nie została na nim uwzględniona).



Jak słusznie zauważył Tom Trusock w jednym z artykułów z cyklu "Small Wonders" - "(...) wstrząs nie wynika z tego co i jak widać, lecz raczej ze zrozumienia czemu właśnie się przyglądamy".
Kręcą Cię ekstrema obserwacyjne? Jeśli tak to spróbuj i daj znać, jak poszło!

[lukost]

Zerknąłem dziś na deepskyforum.com i okazało się, że chłopaki (a konkretnie Uwe Glahn) też wpadli na pomysł, by z Septetu zrobić
Object of the Week  :D
Polecam, to ciekawa lektura, wyjaśniająca delikatną kwestię widoczności dziewięciu (!) galaktyk w teleskopie o aperturze 27 cali  - prócz PGC 36010 dochodzi jeszcze 2MASX J11373896+2202269 (PGC 169872).

[Windforce]

Dziś postanowiłem przyjrzeć się septetowi Copelanda. Jest to nie lada gratka dla wyciskania ostatnich potów z teleskopu, okularów i oczu, przyznam teraz. Jego siedem składników rozpracowywałem na piechotę, używając XW 5mm i Ethosa 10mm. O ile w tym pierwszym NGC 3753, "przyklejona" do niej NGC 3754 i pobliska NGC 3750 od razu rozpadły się na poszczególne elementy składowe, to z pozostałym składnikami miałem trochę zabawy w 10mm. Początkowo widziałem tylko NGC 3751, ale po spacerze do "Skrzynki" i pokręceniu się dla rozgrzewki po dupce Lwa, z tła zaczęła wyłaniać się NGC 3746. Zrobiłem sobie trochę przerwy gdyż to mnie trochę wyczerpało, i ponownie podszedłem do septetu w celu rozpracowania przedostatniego składnika, który zamajaczył po blisko kwadransie polowania. Ponad 15-magowej NGC 3745 niestety nie udało mi się zaobserwować wcale.

 

 

Dzięki za wrzucenie tej grupki!

[Damian P.]

Podszedłem byłem dziś do Septetu Copelanda. A, tfu! Oko mnie rozbolało. Spędziłem tam chyba z godzinę. Ale ugrałem co nie co. Tak więc w pierwszej chwili, w teleskopie 12", zobaczyłem już pojaśnienie w 60 razy, w miejscu "głównej" części. Ale szybko zmieniłem na 14mm i potem zmieniałem już w zasadzie tylko ze 107 na 319 razy i tak co jakiś czas. Po tak długim czasie mogę z całą pewnością powiedzieć, że wyłuskałem trójcę NGC 3750, NGC 3753 i NGC 3754, która niejednokrotnie rozdzielała się na dwoje i może na troje, ale na dwoje na pewno. Oprócz tego, także z całą pewnością złowiłem NGC 3746 i NGC 3748 - ta druga zdecydowanie trudniejsza. Co do najsłabszej NGC 3745, to niestety nie zaliczam, jednak coś tam kilka razy zamajaczyło, nieco bliżej NGC 3746, ale to za mało. Po pewnym czasie byłem tak skupiony na obu trójkach, że złapałem się na tym, że kompletnie zapomniałem zaplanować w domu siódmy składnik NGC 3751, który to powinienem dostrzec bez kłopotu (sądząc po jasności). Ale bez znajomości dokładnego położenia było ciężko, choć szukałem względnie w dobrym miejscu. Może i coś tam było, ale potwierdzę to już innym razem. Cała grupa była bardzo ciężkim treningiem dla oka. Myślę, że byłoby zdecydowanie łatwiej, gdybym miał powiększenie w okolicy 200-250 razy.

Poświęciłem też trochę czasu na wyznaczenie zasięgu gołego oka. Zapamiętałem kilka gwiazd; dwie z nich miały 6.60^mag - jedna blisko zenitu, druga w Głowie Smoka, czyli gdzieś w połowie wysokości do zenitu. Zasięg w samym zenicie mógł być przypuszczalnie ciut lepszy.

Edytowane 19 Kwietnia 2020 przez Damian P.

[orzeszek1916]

Septet poszedł wczoraj na tapetę jak tylko wzrok przyzwyczaił się do ciemności, kolimacja została ustawiona a lustro wstępnie się wychłodziło. Nawigacja jest dość prosta (jechałem od Zosmy w Lwie) i bez większych kłopotów można nakierowywać teleskop używając szukacza aż do momentu gdzie w polu widzenia wyskoczy charakterystyczna "L" z kilku dość jasnych gwiazd.
W wyciągu był już okular 13 mm od APM, lekka poprawka i byłem gotowy na łapanie fotonów, które jakieś wyleciały 420-440 milionów lat temu aby teraz trafić w moje oko
Dłuższą chwilę zajęło mi wyłuskanie najjaśniejsze z nich, NGC3753 ale ciężko było o jakiś kształt. Dłuższą chwilę zajęło mi odróżnienie składnika 3570. Majaczyłą mi też 3754 ale nie jestem jej pewien. Wszystko metodą zerkanie i z użyciem okularów 13 i 9.  To by było na tyle jeżeli chodzi o 13" - nie wyłapałem żadnego składnika po drugiej stronie gwiazdki TYC1440. Lekki zawód. Od czego jednak ma się kolegę z Taurusem 500, który stoi parę metrów obok?

Tutaj widoki są już konkretne! Wszystkie 3 po prawej stronie od w/w gwiazdki TYC 1440 wyskakują natychmiast na wprost, po lewej od tej gwiazdki, w zasadzie od razu, wyskakują NGC3745, 3746 i zerkaniem 3748 (nie widzę PGC36010 - na zdjęciach wydaje się jasna, nie zobaczę jej do końca albo tego nie pamiętam, bo nie zanotowałem). Po prawej stronie kawałek dalej od tria 3753/3754/3750 wyskakuje zerkaniem 3751 a jeszcze dalej, w samej literze "L" PGC83477 i PGC169876. Obłędny widok!
omiatam kilka razy całość Septetu - 7 sztuk jak nic, 5 na wprost, 2 zerkaniem (tak mam w notatkach). Do tego te PGCeki... Wszystko to pod dość ciemnym niebem ale w średnią noc.
Nie chce się wracać do 13"... Dziwne myśli chodzą po głowie...

Edytowane 21 Kwietnia 2020 przez orzeszek1916