Palomary i inne czary ;)

[lukost]

To był naprawdę fajny wieczór. Chmury okupujące południowe rubieże Rzeczpospolitej w końcu się rozeszły, odsłaniając czyste, ponadprzeciętnie przejrzyste niebo. Jako, że Księżyc zachodzi jeszcze dość wcześnie, kierunek i cel wyjazdu mógł być tylko jeden ? deesowe łowy na Przełęczy Knurowskiej. Czasu miałem naprawdę niewiele (rano trza wstać do pracy, a dodatkowe nocne atrakcje zapewnia mi mały synek), więc przygotowałem krótką, lecz treściwą i różnorodną listę celów. Tym razem na warsztat trafiła niewielka konstelacja Delfina (z przyległościami), a w użyciu był wyłącznie Taurus 300.

Po początkowych problemach ze zmontowaniem teleskopu (posłuszeństwa odmówiła jedna ze śrub mocujących kratownicę) oraz stwierdzeniu, że zgubiłem gdzieś redukcję okularową (szczęśliwie udało się ją zastąpić elementem konstrukcyjnym soczewki barlowa) reszta poszła już gładko.

Zacząłem od dwóch mgławic planetarnych (cóż za zaskoczenie, prawda?), mianowicie znanej i lubianej NGC 6905 (nazywanej Blue Flash) oraz chyba dość rzadko obserwowanej NGC 6891. Nie żałowałem im powiększenia ? tym bardziej, że numer 6891 to maleństwo o rozmiarze zaledwie 12". W wyciągu wylądował Pentax XW 7, z którym uzyskuję pow. nieco ponad 200x. Przy takim powerku "Niebieski Błysk" ukazał pewne niejednorodności w strukturze, z kolei NGC 6891 jawiła się jako jasna (10.5mag), zwarta, malutka kuleczka.

W ramach rozgrzewki łupnąłem jeszcze dwie przynależne Delfinowi kulki ? dość efektowną NGC 6934 (która ładnie "mrowiła" na obrzeżach, ukazując dodatkowo wyraźnie jaśniejszy rdzeń) oraz maleńką (3.6') i bardzo odległą NGC 7006. W przypadku tej ostatniej nawet spore lustro okazało się bezradne ? niezależnie od użytego powiększenia w okularze widać było tylko mglistą plamkę.

Hasając w okolicy engieca numer 7006 warto zahaczyć o ładny, choć niewielki asteryzm, z racji kształtu zwany Muchomorem. W przeciwieństwie do wielu tego typu celów - najlepiej prezentujących się w lornetach ? akurat ten, z racji wymiarów, wymaga zastosowania nieco wyższych powiększeń. Jeśli apertura będzie odpowiednia (myślę, że osiem cali to minimum), to mamy szansę dostrzec niewielką galaktykę NGC 7025 o jasności 12.9mag, przyklejoną do gwiazdki zlokalizowanej u nasady "grzybka". Naprawdę przyjemny widok w szerokim polu Maxvisiona 24 mm (choć do wyłuskania galaktyczki najlepszy okazał się być Delos 10 mm).

źródło: www.sky-map.org

Nie byłbym sobą, gdybym nie zerknął na mgławicę Abell 72 (PK 59-18.1) o jasności 12.7mag, ukrywającą się nieco na południowy wschód od charakterystycznego rombu tworzącego tułów Delfina. Patent na nią to użycie długoogniskowego okularu. Nie sprawia wówczas obserwatorowi większych kłopotów, a zerkaniem staje się oczywista. Jest dość duża, owalna, o niejednorodnej jasności i strukturze; momentami majaczy delikatnie przy patrzeniu na wprost. O dziwo pobliskie stosunkowo jasne (8-9^mag) gwiazdki nie przeszkadzają specjalnie przy jej obserwacji. Filtr OIII jest nieodzowny.

Sporo czasu spędziłem na próbie wyłuskania mgławicy określanej jako Merill's Star (Sh2-80). Z czym to się je opisano tutaj: http://www.deepskyforum.com/showthread.php?168-Sh-2-80-quot-Merrill-s-Star-quot.

Rezultat? Porażka, ale do mgiełki z pewnością podejdę jeszcze raz, podczas pobytu w Bieszczdach.

Na kolejny obiekt poświęciłem najwięcej cennych minut. Mowa o gromadzie kulistej uwzględnionej w katalogu Palomar pod numerem 10 (Sb ? raptem 16.2mag, przy rozmiarze ok. 4'). Jak zapewne wiecie, cały problem z palomarskimi kulkami wynika z tego, że są albo bardzo odległe, albo też przesłonięte przez gwiazdy, pyły i gaz. Do paskudy podchodziłem od trzech długich lat, ponosząc pasmo porażek; nawet podczas sesji z użyciem szesnastocalowego niutka nie miałem pewności, czy widzę widmową poświatę gromady, czy też oko płata mi figle. Analizujac relacje obserwatorów, którym się powiodło, dowiedzialem się najważniejszego - istotna jest nie tyle jakość nieba, co jego klarowność. Spróbować nie zaszkodzi, więc przyssałem się do starej, dobrej Ultimy 18 mm, wspomagajac się od czasu do czasu Delosem 10 mm. Pamiętałem z grubsza, gdzie przyczaiła się gromada, jednak celowo nie wydrukowałem dokładnej mapki - chciałem wyłuskać to cholerstwo, sporządzić szkic i porównać z obrazem wygenerowanym przez stronę www.sky-map.org, by mieć pewność, że widziałem to, co trzeba. No i bingo ? słaba, widoczna jedynie chwilami i wyłącznie zerkaniem poświata wylazła dokładnie tam, gdzie trzeba! To mocno ekstremalny obiekt, ale satysfakcja z jego dostrzeżenia jest proporcjonalna do ilości włożonego czasu i wysiłku.

źrodło: www.sky-map.org

Pod koniec sesji przeczesałem okolice znanej gromady kulistej M15 w Pegazie, odnajdując mgławicę planetarną NGC 7094 - widoczną jako dość słabe, okrągłe pojaśnienie (jasność 13.4mag, rozmiar 99"x91"), po czym zawędrowałem do Cefeusza, namierzając kolejne bledziutkie, planetarne kółeczko, skatalogowane jako NGC 7139. Mgławiczka jest stosunkowo niewielka (1.3') i niezbyt jasna (13.3mag), lecz dwanaście cali lustra i filtr OIII robią swoje. Omiotłem też północne rubieże Orła, zaliczając gromady otwarte NGC 6840, 6843 i 6858 (mało efektowne i niewarte raczej dłuższej wzmianki). Spróbowałem jeszcze usidlić kometę C/2015 F4 Jacques, jednak bezskutecznie. Pamiętałem co prawda, że kilka dni temu minęła gromadę otwartą NGC 6791 w Lutni (notabene jedną z moich ulubionych), ale nie miałem mapki z naniesionym jej aktualnym położeniem, więc po dłuższej chwili skanowania nieba temat odpuściłem.

To tyle. Podczas pakowania klamotów do auta co rusz zerkałem na wznoszące się coraz wyżej Plejady. Jesień idzie...

[ewa]

NGC 6905 mnie prześladuje. Jakby jej tam nie było po prostu (do 6891 nawet nie próbuję podchodzić, bo to w ogóle jest maleństwo). Wczoraj próbowałam metody poleconej przez Harringtona w "Cosmic Challenge" - użycie "naturalnego" GoTo - wycentrowanie na eta Delfina i odczekanie chyba 7 minut na NGC 6886, a potem kolejnych bodajże 16 minut na 6905. Jakoś tak. Nie wyszło. Problemem jest też to, że w 25mm tak małych mgławic w ogóle nie widać, więc szukałam w 14mm... i machałam tym filtrem przed okularem (to też wyczytałam u Harringtona) i nic. Nie wiem, czy nie jest troszkę za ciemna dla mojej synty, bo jest przecież duża i na szkicach widać wyraźny dysk. Ale te Twoje trzy lata dodają mi troche otuchy :) Gratuluję Palomara!

[ewa]

Właśnie wróciłam do Harringtona i widzę, że trochę zawaliłam ten GoTo. Chodziło o odczekanie 16 minut, a ja czekałam 23. Oj, już wiem, co będzie pierwsze na tapecie podczas następnych obserwacji...

[polaris]

Szkoda, że w Zwoli nie zagadałaś o tych planetarkach.

[ewa]

W Zwoli ich nie szukałam... zagadam w Zatomiu :)

[lukost]

NGC 6905 mnie prześladuje. Jakby jej tam nie było po prostu (do 6891 nawet nie próbuję podchodzić, bo to w ogóle jest maleństwo). (...)

Problemem jest też to, że w 25mm tak małych mgławic w ogóle nie widać, więc szukałam w 14mm... i machałam tym filtrem przed okularem (to też wyczytałam u Harringtona) i nic. Nie wiem, czy nie jest troszkę za ciemna dla mojej synty, bo jest przecież duża i na szkicach widać wyraźny dysk. 

Opisany sposób z filtrem sprawdza się przy bardzo małych planetarkach, które trudno w jakikolwiek inny sposób odróżnić od okolicznych gwiazd. NGC 6905 do nich się nie zalicza, choć specjalnie duża też nie jest. Wkręć filtr i użyj okularu średnioogniskowego (14 mm będzie w sam raz). Spróbuj starhoppingu od strony konstelacji Strzały, przedłużając linię łączącą jej najjaśniejsze gwiazdy w kierunku wschodnim. 200 mm lustra to dla niej aż nadto. NGC 6891 też będzie bezproblemowa w tej aperturze, z tym, że w jej przypadku warto użyć sporych powiększeń  (w okolicy 200x).    

[lukost]

Wróciłem po czterech latach do Merrill's Star. Astrofotograficznie temat ogarnął swego czasu @jolo:

Wizualnie to słabizna i maleństwo, ale w czternastocalowcu, przy pow. w okolicy 200x i z filtrem UHC da się wyzerkać. Ulotna mgiełka otaczającą słabą gwiazdkę wygląda jak niewielka mgławiczka refleksyjna. Bez filtra nic nie widać.