Obiekt tygodnia 19.09.2015 Jones 1

[lukost]

Tak się składa, że wśród astronomów zajmujących się moją ulubioną kategorią obiektów (znaczy mgławicami planetarnymi) dominują mężczyźni. Abell, Minkowski, Perek, Kohoutek ? większość z nas kojarzy te nazwiska. O to elitarne grono otarło się też kilka kobitek, ale powiedzmy sobie szczerze - ilu z Was słyszało o Williaminie Fleming czy Rebece Jones?

Pytając wujka Google'a kim była pani Jones, w pierwszej kolejności dowiemy się, że to hmm... meksykańska aktorka o sporych walorach, tych, no ? artystycznych.  ;)

Sprecyzowawszy zapytanie o słowo ?astronomy? poznamy jednak kilka faktów dotyczących zarówno jej osoby, jak i pracy naukowej:

http://www.columbia.edu/cu/computinghistory/jones.html

http://www.cloudynights.com/topic/338389-who-is-jones-in-jones-1/

Nazwiskiem "Jones" oznaczono dwie duże, choć dość słabe mgławice (druga to Jones ? Emberson 1 w Rysiu); skupmy się jednak na konstelacji Pegaza i obiekcie oznaczonym alternatywnie jako PK (Perek-Kohoutek) 104-29.1, który pani Rebeka ma na wyłączność (odkryła go w 1941 r.).

Starhopping w kierunku mgławicy jest banalny ? nieco na północ od linii łączącej gwiazdy Alpheraz (? And) i Scheat (? Peg), mniej więcej w połowie drogi, świeci widoczna gołym okiem gwiazda 72 Peg (jasność ok. 5mag). Nasz cel jest oddalony zaledwie o stopień na południowy wschód o niej.

 

mapy wytworzone by Rokita

 

Rozmiar (mgławicy, nie pani Jones ;) ) to 5.5', a jasność ? hmm, źródła podają rozbieżne wartości - od 12.1mag (M. Griffiths, Planetary nebulae and how to observe them) do 15.1 mag (info na stronie deepskypedia.com). Myślę, że bliższa prawdy jest ta pierwsza wartość.

Obiekt ma rzeczywisty rozmiar w okolicy 3.5 roku świetlnego, a od Ziemi dzieli go dystans 2300 lat świetlnych.

źródło zdjęcia: https://www.noao.edu/image_gallery/images/d7/jones1-1500.jpg

 

Próby ustrzelenia mgławicy mogą podjąć już posiadacze sześciocalowych refraktorów czy ośmiocalowych newtonów ? o ile dysponują filtrem typu UHC lub - jeszcze lepiej - OIII. Ważne, by stosować niskie powiększenia, generujące sporą źrenicę wyjściową (w okolicy 5 mm), bo obiekt ma małą jasność powierzchniową.

Pozwólcie, że pójdę na łatwiznę i powtórzę moją historię ?odkrycia? mgławicy w achromacie 150/750 pod ciemnym niebem w okolicy Czystogarbu: ogromną niespodziankę zgotowała nam słaba, rozległa mgławica Jones 1 w Pegazie. Zarówno Piotr, jak i ja obserwowaliśmy ją wcześniej wielokrotnie, ale zawsze z pomocą dużych, kilkunastocalowych luster. Tym razem postanowiłem dopaść ją w refraktorze. W kątówce wylądował Maxvision 24 mm, zaopatrzony w filtr OIII, generując powiększenie nieco ponad 30 x i prawie pięciomilimetrową źrenicę wyjściową. Początkowo nie zobaczyłem nic, prócz osłabionych przez filtr gwiazd; w tym momencie do okularu przyssał się Piotr i oznajmił: popatrz, ona tam jest! Zerkam zatem i faktycznie ? świeci, mdło, blado, ale bez cienia wątpliwości, no i z każdą chwilą śmielej; wyraźnie było też widać dwa naprzeciwległe pojaśnienia na obwodzie mgławicy. Przyznam bez bicia, że tego akurat się nie spodziewaliśmy.

W dużym lustrze jest jeszcze lepiej ? obiekt jest oczywisty, a używając filtra OIII i niewielkich powiększeń można podziwiać sporych rozmiarów, niedomknięty okrąg, z wyraźnym pojaśnieniami na obu przeciwległych ?biegunach? (północnym i południowym) i lekko zamglonym środkiem.

Tak to wygląda na szkicu wykonanym z użyciem szesnastocalowca, ale dwunasto- i trzynastocalowce pokazują ją bardzo podobnie.

źródło szkicu: http://www.astro-visuell.de

 

Gwiazdka centralna ma ok. 16mag i raczej nie jest dostępna obserwacjom wizualnym.

Szukasz niebanalnego wyzwania na długie, jesienne noce? Wyceluj zatem teleskop wysoko, w kierunku północnych rubieży Pegaza, spróbuj i daj znać, jak poszło!

[Alien]

Super opracowanie posłuży mi do namierzenia obiektów z podwórka na CCD.

Dzięki.

[Gość]

Wstęp zaintrygował mnie na tyle, że dopytałem wujka o szczegóły ;)

[Gość Paweł Trybus]

Tak, w Taurusie 13" Jones-1 wyglądała bardzo podobnie, jak na powyższym szkicu, dwie oddzielne smużki układające się w literkę "C".  

[Damian P.]

Nie dawno wróciłem do domu. Termometr za oknem pokazuje poniżej -18 stopni. Właśnie popełniłem jedną z najbardziej ekstremalnych obserwacji głębokiego nieba od początku mojej przygody z tym hobby.

Wyszedłem około godziny 17 adaptując wcześniej trochę w domu wzrok do ciemności. Obserwacje rozpocząłem około 17.30 od komety  C/2013 X1 (Panstarrs). Około godziny 18, gdy wzrok był już dosyć dobrze zaadaptowany, wycelowałem mój 12" teleskop w kierunku mgławicy Jones 1 w Pegazie. Nigdy bym nie przypuszczał, ze spędzę przy tym obiekcie aż tyle czasu mimo tak niskiej temperatury. Wypatrywałem, zerkałem z każdej strony i szukałem jak najczulszych miejsc na siatkówce oka. Zmieniałem również okulary z 25mm, przez 14mm do 10mm wiele razy. W okularze pojawiało się coraz więcej słabiutkich gwiazdek, których nie było widać na początku. Po pewnym czasie zacząłem dostrzegać bardzo słabe, nieco podłużne pojaśnienie w pewnym miejscu. Było widoczne chwilami. Kiedy widziałem je bardzo słabo w okularze 10mm, zmieniłem na 14mm po czym obiekt był widoczny dużo lepiej i częściej. Czasem znikał po czym pojawiał się znów w tym samym miejscu. Zapamiętałem dokładnie układ gwiazd i lokalizację. Upewniałem się jeszcze wielokrotnie w różnych okularach. W końcu nie wytrzymałem z zimna. Mimo trzech par skarpet to stopy cierpiały najmocniej. Po powrocie okazało się, że spędziłem na dworze dwie godziny z czego jedną na samą mgławicę Jones 1. Ale najlepsze czekało na zdjęciach. Widziałem to co trzeba dokładnie tam gdzie trzeba. Północną stronę mgławicy. Była obiektem bardzo słabym ale przez okres jednej godziny upewniłem się wystarczająco by być pewnym. Mimo bardzo dużego mrozu obserwację tą uważam za jedną z ciekawszych i bardzo cennych. Wiele się nauczyłem dzięki Jones 1.

W bardzo bliskim sąsiedztwie mgławicy upolowałem także galaktykę PGC 71753 o jasności bodajże 14.1^mag. Była widoczna natychmiast po spojrzeniu w okular i przez 100 procent czasu zerkania. Do galaktyki były przyklejone chyba dwie (jedna na sto procent) gwiazdki.

W miejscu północnej krawędzi mgławicy Jones, jest na zdjęciach jakaś słaba gwiazdka, która według SkyMap ma 15.9^mag. ale obiekt wykazywał zdecydowanie wiele razy podłużne pojaśnienie ułożone jak na zdjęciach a nie gwiazdopodobny punkt, choć momentami było wrażenie niemal punktowego zagęszczenia w okolicy obiektu. W miejscu południowej części mgławicy chwilami także wydawało się coś majaczyć pomiędzy gwiazdkami ale już bez pewności.

 

[lukost]

A wystarczy OIII użyć i uratowałbyś stopy... ;)

[Damian P.]

Racja ale puki nie mogę sobie pozwolić na filtry, niektóre obiekty próbuję dostrzec bez. Lubię podejmować próby ale oczywiście też mierzę czasem siły na zamiary. Tutaj się udało ale wiele obiektów omijam niestety szerokim łukiem właśnie z braku filtra. No ale wszystkiego omijać nie mogę:)

[Gość Paweł Trybus]

Jones 1 jest widoczna w lornecie 141mm. Wczorajszej nocy namierzyłem ją używając okularów 33x wyposażonych w filtry NBP firmy DGM Optics. Pod przeciętnym niebem 20.78 udąło się kilka razy wyzerkać dwie ulotne smugi, które są częścią kształtu litery "C", jaki mgławica pokazuje w większych aperturach. Na pewno spróbuję do niej podejść jeszcze raz w lepszych warunkach, powinna wyskoczyć na wprost. 

[lukost]

Ano, nie dziwi mnie - dwa lata temu w Beskidzie Niskim razem z P. Guzikiem złapaliśmy ja w achromacie 150 mm, z filtrem UB.

[MichalKaczan]

Odkopię ten starożytny wątek, bo właśnie kilka dni temu miałem okazję obserwować tę mgławicę w teleskopie 22" i filtrze OIII 7nm. Ten filtr Svoteka był tutaj jedynym słusznym wyborem, wyprzedzając kontrastem Lumicona UHC i OIII . W powiększeniu 130x i 237x , na czarnym jak flock niebie, mgławica wygląda właściwie jak na zdjęciu!, np takim:

Można się dopatrzeć pewnych odcieniu fioletu, czy podobnego koloru innego niż szary. To co mnie zaskoczyło, to jej jasność i ten delikatny detal w "wąsach" widoczny zerkaniem. Dla mnie to był obiekt miesiąca😄