Obiekt tygodnia 6.11.2015 Wolf-Lundmark- Melotte (PGC 143)

[lukost]

Wolf, Maximilian Franz Joseph Cornelius ? Niemiec, odkrywca  248 planetoid, trzech komet i czterech supernowych, jeden z pionierów wprowadzenia fotografii do badań astrofizycznych, "posiadacz" krateru na Księżycu, 
Lundmark, Knut Emil  - Szwed, jeden z pionierów współczesnej astronomii pozagalaktycznej,  
Melotte, Philibert Jacques ? Brytyjczyk, twórca znanego katalogu gromad gwiazd, odkrywca jednego z licznych księżyców Jowisza (Pazyfae) i plenetidy (676) Melitta. 
WLM. WTF?
Wolf - Lundmark - Melotte to nic innego jak galaktyka nieregularna, znajdująca się w odległości około 3,4 miliona lat świetlnych od Ziemi; odkrył ją w 1909 roku pan Wolf, a galaktyczny charakter obiektu stwierdzili w 1926 roku panowie Lundmark i Melotte. Ot i cała tajemnica tej długiej, złożonej nazwy. Można oczywiście krócej ? galaktyka reaguje też na symbol PGC 143. ;)  
WLM jest członkiem Grupy Lokalnej, jednak ulokowała się na jej dalekich rubieżach. Dość ciekawe jest otaczające ją gwiezdne halo. Dlaczego ciekawe? Po pierwsze, takie halo bywa zwykle zarezerwowane dla bardziej masywnych galaktyk, po drugie zaś gwiazdy wchodzące w jego skład są zaskakująco stare - starsze od znajdujących się w obrębie galaktycznego dysku. 

źrodło: https://www.noao.edu/image_gallery/images/d7/WLM-2000.jpg
 

Jak tam trafić? Jako, że jeden obraz zastępuje tysiąc słów, zamiast opisu starhoppingu odwołam się do mapy wygenerowanej przez kol. Rokitę.

Jak widać, najłatwiejsze dojście mamy od gwiazdy Deneb Kaitos (Diphda); obiekt przyczaił się niecały stopień na północny wschód od gwiazdy 1 Ceti. Podczas kilku ostatnich sesji gwiezdną wędrówkę w kierunku WLM-a każdorazowo zaczynałem jednak daleko na zachodzie, idąc od mgławicy Ślimak (NGC 7293) i zahaczając po drodze o gromadę kulistą NGC 7492 w Wodniku (jasność ok. 11.3mag, rozmiar 4'; to jeden z tych kulistych, kaszkowatych kleksów, blady i w mniejszych aperturach raczej trudny do wyłapania). 
Ale ad rem - z jakim sprzętem można podchodzić do WLM-a? Co prawda Harrington w książce "Cosmic Challenge" umieścił go pod sam koniec, w rozdziale o niepokojąco brzmiącym tytule "Monster - scope challenges", ale spokojnie - wygląda na to, że wystarczy dobra lorneta 100 mm (o czym pewnie napisze Paweł Trybus). Ja miałem okazję obserwować ją achromatem 150/750 i Taurusem 300. W pierwszym z wymienionych teleskopów, przy użyciu okularu 24 mm, galaktyki nie zobaczyłem (z uwagi na zbyt jasne tło). Wystarczyło jednak wymienić go na ogniskową 18 mm, by zacząć podejrzewać, że coś tam jest. Okular dwunastomilimetrowy rozwiał wszelkie wątpliwości ? w polu widzenia ukazało się spore, podłużne (9.5' x 3.0') pojaśnienie, zerkaniem oczywiste, choć bez śladów jakiejkolwiek struktury. Satysfakcja gwarantowana ? tym bardziej, że mamy do czynienia z celem o jasności powierzchniowej zaledwie 14.6mag na minutę kątową do kwadratu (a przynajmniej taką wartość podają autorzy popularnego przewodnika The Night Sky Observer's Guide). 
Poniżej szkic wykonany z użyciem "dziesiątki". 

źrodło: http://www.deepskywatch.com/Astrosketches/wlm-galaxy-sketch.html
 

W teleskopie dwunastocalowym zobaczymy z grubsza to samo, tyle, że będzie łatwiej. ;) Warto uzbroić się w cierpliwość ? jeśli nie dostrzeżemy obiektu jednej nocy, warto próbować podczas kolejnych, aż do skutku; wspomniana wcześniej niska jasność powierzchniowa, w połączeniu ze stosunkowo niewielką wysokością nad horyzontem (deklinacja -15^o) skutkuje potrzebą prowadzenia obserwacji przy dobrej przejrzystości atmosfery. Wszelkie łuny nad południowym horyzontem wykluczone ? polowanie na tego rodzaju słabizny wymaga dostępu do dobrej miejscówki obserwacyjnej i tego po prostu nie da się przeskoczyć.   
Co tam jeszcze? No tak, Harrington wspomina o łapaniu związanej z galaktyką gromady kulistej, oznaczonej jako WLM-1. Problem jest jeden i można go określić jedną wartością liczbową: 16.1mag. Niemniej, są w Polsce dwudziesto- i więcej calowe teleskopy, których właściciele ? w ramach poszukiwania wyzwań dla prawdziwych twardzieli ? mogliby się pokusić o próby wyłuskania tej globulki. Są chętni?

Jeśli dobrnąłeś do tego miejsca, znaczy, że Cię wciągnęło. A skoro tak, podczas najbliższej pogodnej, bezksiężycowej nocy wywieź teleskop na jakieś ciemne zadupie, spróbuj i daj znać, jak poszło!   

[lukost]

Przed godziną sam się przekonałem, jak ważne przy tym obiekcie jest ciemne niebo. Poprzednie dwie obserwacje przeprowadziłem w Wilczycach i na Przełęczy Trybskiej, gdzie południe jest całkiem dobre. Dziś, podczas sesji na Knurowskiej, też próbowałem dorwać WLM-a - niestety bezskutecznie. Południowy horyzont był nieco rozjaśniony; to wystarczyło, by galaktyka zwyczajnie się ulotniła - jak kamfora.   

[lukost]

WLMa odwiedzam ostatnio co noc, w RPA góruje  praktycznie w zenicie. O ile w Polsce jest obiektem trudnym, to pod niebem południa po prostu wyskakuje - w Naglerze 31 pojawia się z marszu, jako duże, wydłużone pojaśnienie, ułożone poziomo, a nie pionowo jak w Polsce. Fajnie jest patrzeć na tego outsidera - jest możliwość, że obiekt ten nie wszedł w interakcję z jakimikolwiek innymi galaktykami od początku swego istnienia.