Obiekt tygodnia 17.12.2015 r. Barnard 33 (mgławica Koński Łeb)

[lukost]

Tak jakoś się przyjęło, że w ramach tego cyklu Panasmaras opisuje ciemne mgławice, a ja ulotne paskudztwa (w tym miejscu pozdrawiam Jurka ). W niniejszym odcinku połączę obie te kategorie obiektów, czyniąc jego bohaterem ulotne, ciemne paskudztwo, które z bliżej nieznanych powodów stało się rasowym celebrytą.
Panie i panowie, przez Wami Qń.
Dlaczego ukradłem ciemną mgławicę Markowi? Czyżby nie dało się wyzerkać jej przez lornetkę? Nic z tych rzeczy, Amerykańce (niejako Harrington z kolegą) swego czasu to zrobili, z pomocą Fujonona 10x70 i parki filtrów H-beta. Podejrzewam, że gdyby dać Marasowi miejscówkę z porównywalnymi warunkami, dokonałby tego samego. Może kiedyś ? na Teneryfie na przykład - spróbujesz i dasz znać jak poszło? 
Ok, przejdźmy do konkretów. Opis starhoppingu ograniczę do minimum ? podłużna smuga mgławicy emisyjnej IC 434 (rozmiar ok. 60?x10?), stanowiącej tło dla B33, rozciąga się na obszarze ok. 1 stopnia na południe od gwiazdy ? Ori, szerzej znanej jako Alnitak. Barnard 33 schował się tuż poniżej HD 37805 o jasności ok. 7.5mag - środkowej z trzech gwiazdek ułożonych w rządku, z których skrajna, najbardziej wysunięta na wschód jest otoczona mgławicą refleksyjną NGC 2023. Najwyraźniej zarysowana jest wschodnia krawędź IC-ka, podczas gdy cześć zachodnia stopniowo rozmywa się w tle.
Skoro wiemy już, gdzie szukać, warto wspomnieć na co patrzymy ? a widzimy część kompleksu Obłoku Molekularnego Oriona, położonego w odległości ok. 1500 lat świetlnych od Ziemi i rozciągniętego na obszarze setek lat świetlnych; ową chmurkę należy czynić odpowiedzialną za wszystkie zimowe skarby, zlokalizowane w obrębie Pasa Oriona. Konia widać, bo ? jak już wspomniałem - w tle świeci zjonizowany przez gorącą gwiazdę ? Ori wodorowy obłok. To rejon gwiazdotwórczy ? w rejonie Łba cały czas rodzą się nowe słońca. Barnard 33 nie został odkryty przez pana Edwarda Emersona Barnarda (jak można by przypuszczać), lecz panią Williaminę Fleming, na płycie fotograficznej naświetlonej w 1888 r. w Harvard College Observatory. Obiekt ma rozmiar ok. 6?x4?, a w skali nieprzezroczystości mgławicę oznaczono cyfrą 4 (gdzie 1 oznacza obiekt lekko nieprzezroczysty, a 6 - całkowicie nieprzezroczysty).
Tak prezentuje się na płycie fotograficznej naświetlonej przez Jacka Bobowika.

źrodlo: www.astrofotki.pl

W popularnym przewodniku obserwacyjnym The Night Sky Observer?s Guide opis Qnia rozpoczęto od apertury 12/14 cali, ale czy faktycznie potrzeba nastocalowego Newtona? Niekoniecznie. Przeglądając fora astronomiczne, natknąłem się na wiarygodną relację z obserwacji Konika popularnym ośmiocalowcem. 
Ja próbowałem następującymi przyrządami:
- lornetą 15x70, zaopatrzoną w jeden filtr H-beta ? mimo odsunięcia Alnitaka poza krawędź pola widzenia nie zobaczyłem nic, co mogłoby być IC-kiem 434,
- refraktorem 80/400, również z habetą na pokładzie - rezultat jak wyżej,
- lornetą 28x110 z parką filtrów UHC-s Baadera ? w tej konfiguracji udało się już wyłapać bladą poświatę IC 434; podobny rezultat uzyskałem używszy achromatu 150/750, a po sesji zanotowałem: nie dysponowałem niestety filtrem H-beta, zaś wykorzystany jako zamiennik Ultrablock pozwolił jedynie na wyłapanie delikatnej, podłużnej poświaty wodorowej mgławicy, z jednej strony zdecydowanie wyraźniej odciętej od czerni nieba. Początkowo korzystałem z okularu 25 mm, lecz prędko okazało się, że blask Alnitaka przeszkadza zbyt mocno. Zastosowałem zatem barlowa o krotności 2x, podnosząc tym sposobem kontrast i zmniejszając pole widzenia, by usunąć "przeszkadzajkę". Ciemnego wcięcia Barnarda ostatecznie nie wyłapałem, choć nie powiem ? było blisko. Z każdą minutą wpatrywania się mdły blask IC-ka stawał się bowiem coraz bardziej oczywisty... 
No i tym sposobem dotarliśmy do sedna, czyli teleskopów o aperturze 12-13 cali (i większych). Gdy prowadzimy obserwacje dużym niutkiem, a obserwator ma już pewne doświadczenie z tym obiektem i wie w jaki sposób patrzeć, Qń przestaje być wyzwaniem, stając się obiektem lekkim, łatwym i przyjemnym. Jak opisać widok w okularze? Hmm, B33 przypomina odcisk brudnego palucha na jaśniejszym tle, a przy dobrych warunkach i odrobinie cierpliwości można dopatrzeć się charakterystycznego kształtu końskiej głowy ? rzecz jasna bez detalu znanego z astrofotek, a w formie uproszczonej (coś w rodzaju pochylonej litery L). Widać też doskonale różnice w jasności i strukturze mgławicy IC 434 ? w pewnych partiach jest wyraźniejsza, a w innych słabsza i rozmyta (podobnie, jak to ma to miejsce w przypadku NGC 1499 ? Kalifornii). 
Fitr H-beta jest oczywiście baaardzo przydatny, choć nie nieodzowny ? obiekt da się dostrzec z pomocą dobrego filtra typu UHC (przerabialiśmy to we wrześniu z P. Guzikiem). Habeta, pomagając przy Koniu, gasi jednak pobliską mgławicę Płomień (NGC 2024) oraz wspomnianą już NGC 2023. Co tam jeszcze? No tak, nie przesadzamy z powiększeniem (źrenica wyjściowa 4-5 mm jest w sam raz) i koniecznie wywalamy Alnitaka z pola widzenia, względnie uczymy się ignorować jego blask (przy odrobinie wprawy jest to możliwe).
W historii polskiej wojskowości kawaleria odegrała istotną, by nie rzec - pierwszoplanową rolę. Niewykluczone, że któryś z Twoich przodków, szanowny Czytelniku, z wyżyn końskiego siodła gromił Tatarzyna czy innego bolszewika. Co pozostaje nam? Ano, też możemy spróbować okiełznać Konia, a później trza koniecznie dać znać, jak poszło!

[Panasmaras]

11 godzin temu, lukost napisał:

W niniejszym odcinku połączę obie te kategorie obiektów, czyniąc jego bohaterem ulotne, ciemne paskudztwo, które z bliżej nieznanych powodów stało się rasowym celebrytą.

W pełni podpisuję się pod tymi słowami. Przecież na zimowym niebie znalazłoby się trochę i piękniejszych, i łatwiejszych ciemnotek. Cóż, pewnie działa czar pięknych zdjęć, jak i chęć dogonienia matrycy przy pomocy dużego lustra... 

Najmniejszym instrumentem, w jakim łapałem B33 była Synta 10" z długoogniskwym okularem na pokładzie i filtrem UHC. Rok temu w dwunastocalowym Pablitusie i z filtrem H?, kunik okazał się zaledwie umiarkowanie trudny, a przy lepszej adaptacji - bardzo oczywisty. Mniej doświadczeni koledzy natrudzili się trochę więcej niż ja, ale dali radę. Tak więc - nie taki Łeb straszny, szczególnie pod dobrym niebem.

B33 jest jak na razie jedną z dwóch ciemnotek, które widziałem w teleskopie, ale nie dałem rady złowić w lornetce. Zeszłej zimy miałem wrażenie, że jestem blisko - uzbrojony w F16x70 i dwa UltraBlocki miałem wrażenie, że łapię mdły blask IC 434 (choć pewności nie mam).
W tym sezonie spróbuję ponownie. Myślę, czy nie ustawić się tak, by w kadrze trafiła się jakaś gałąź, która przyćmi nieco Alnitaka...?

[Janko]

Tak zaś opisywał kiedyś te okolice pewien skromny autor na łamach pewnego nieskromnego czasopisma:

Mgławica emisyjna NGC 2024 zwana Płomieniem z powodu znanego z fotografii charakterystycznego ?ognistego? kształtu bywa dostrzegana przez lornetkę jako poświata Alnitaka, wachlarzowato, asymetrycznie rozleglejsza z lewej, wschodniej strony gwiazdy. Zaś pod Alnitakiem, pół stopnia w lewo od ? Ori, próbujmy dostrzec pionową granicę między jaśniejszą, zachodnią połacią ? mgławicą emisyjną IC 434 ? a ciemniejszym obszarem po lewej, wschodniej stronie. W obszar jasnej mgławicy wcina się niewielki obszar czerni. To  ciemna mgławica Koński Łeb, B33, obiekt fotografowany niezwykle często lecz trudny do dostrzeżenia nawet przez spore teleskopy. Jednak guru astronomii lornetkowej - Phil Harrington, sam początkowo nie wierzący w powodzenie takiej akcji, widział go przez lornetkę 10x70 zaopatrzoną w filtr mgławicowy H-beta. Opisał to zarówno na portalu Cloudy Nights pod tytułem ?Mission Impossible? jak i w książce Cosmic Challenge. Warto próbować. Kiedyś zdarzy się idealnie ciemna zimowa noc z krystalicznym powietrzem a my będziemy we właściwym miejscu z naszą wspaniałą lornetką. Czarny koń czeka na śmiałka, który go okiełzna.

[piotrkusiu]

Kilka lat temu w piękną, kryształową noc na Mazurach widziałem Konia.

A było tak.

Wiał silny wiatr więc schowałem się za starą wiatą w polu. Nieopodal groźnie szumiało drzewo obdarte z liści. Stałem sam z Columbusem 12". Schłodził się już dawno na H400. Sięgnąłem do walizki po filtr UHC, wkręciłem w długiego Erfla i wstrzymałem oddech. Był, skubaniec był! Słabo się odcinał ale oczywisty nawet nie zerkaniem, niemal na wprost. Potem spróbowałem bez filtra ale nie wiem czy to była wyobraźnia czy wiatr tak wiał...

No i wtedy widziałem płomień, niemal jak na zdjęciach czarno-białych. Traciło się od niego zmysły (adaptację).

To była cudowna noc.

[lukost]

Ogłaszam oficjalnie - w refraktorze 150 mm, uzbrojonym w okular 26 mm i Ha-betę Lumicona Qń jest obiektem całkiem łatwym. Szczegóły wkrótce. ;)

[lukost]

Na niedawno zakończonym, zimowym zlocie w Odernem próbowaliśmy z Panasem łapać Qnia w lornetach 70 mm (Fujonon i BA8). Do zabawy zachęciła nas dostępność parki habet Lumicona. Wnioski? Subtelne pojaśnienie IC-ka 434 jest widoczne (po dobrej adaptacji wzroku i z założonym na łeb kapturem odcinającym boczne światło), Konika - niet.   

[lukost]

W ostatnich tygodniach często wracałem do Konika, pewnie z kilkanaście razy. W czternastocalowcu, z okularami 26 i 31 mm (plus habeta Lumicona) był tak oczywisty, że w zasadzie przestał być jakimkolwiek wyzwaniem.

Z inszych sprzętów to podszedłem do niego z lornetą kątową 100 mm, zaopatrzoną w plossle Baadera 32 mm (coś koło 6 mm źrenicy wyjściowej) i parkę Astronomików UHC. Niestety, choć ostro kombinowałem i bardzo chciałem, w tej konfiguracji Qń nie raczył się ujawnić. 

[lukost]

Klika dni temu, podczas pierwszej w tym roku sesji skupiłem się przez chwilę nie tyle na Koniku, co na IC 434 - uświadomiwszy sobie, że nigdy nie spróbowałem dostrzec pełnego obrysu tej mgławicy. Wychodzi na to, że od północy mgiełka dobija prawie na wysokość Alnitaka, tworząc odgałęzienie omijające gwiazdę i odchodzące zdecydowanie na północny zachód od "głównego" pasma. Z kolei od strony południowej dość ciężko wyczuć, gdzie kończy się obszar mgławicowy - końcówka rozmywa się stopniowo i delikatnie w czerni kosmosu, spoooro poniżej B33, dość podobnie jak wschodni i zachodni kraniec NGC 1499 (Kalifornia).

Wyżej opisaną imprezę uskuteczniałem z pomocą lustra 350/1480, Asferyka 31 mm i habety Lumicona.