Mroźny kwadrantydowy wieczór

[Alice]

Dziś wieczorem zaraz po zachodzie Słońca wybraliśmy się z Pawłem (@Pawlik) na obrzeża miasta Biłgoraj. Niestety mróz -14 stopni nie pozwolił na długie sycenie się widokami. Niebo było bezchmurne i stosunkowo przejrzyste. Niestety obiekty położone nisko na pewno ucierpiały przez zalegające w powietrzu dymy z kominów okolicznych domów. Mając SW 14" Pawła po rozłożeniu zaczęliśmy od klasyków.

 

M31 - od strony galaktyki M110 dość wyraźnie odcinał się jeden z pasów pyłowych jako granica galaktyki, oczywiście reszta ciągnęła się dalej jako halo. Same jądro M31 bardzo jasne, wręcz żarówa. W Naglerze 31 mm mając M31 pośrodku na skaju pola widzenia łapała się także jasna i duża M110 oraz oczywiście M32. Galaktyki te będąc prawie że w zenicie nie zawiodły. Z uwagi na mróz nie miałem w planie polowania na gromadę kulistą G1. Tutaj trzeba mieć już trochę spokoju i czasu, żeby się skupić. Przede wszystkim w 14" i wysokim położeniu są to bardzo jasne galaktyki.

 

NGC 6992, NGC 6960 i reszta Pętli Łabędzia - W Naglerze bez filtra Miotła Wiedźmy ledwie widoczna. Po założeniu OIII Baadera wiadomo co się dzieje ;] Łabędź był częściowo zasłonięty przez gałęzie drzew i na pewno nie do końca można było wykorzystać sprzęt. Wcześniej latem Veil był zdecydowanie jaśniejszy. Obecnie Miotła pokazała wyraźną strukturę lecz nie była specjalnie jasna, za to Veil Wschodni to już rarytasik. Struktura mgławicy bez trudu rzuciła się w oczy i była jeszcze wyraźnie jasna. Po drodze od Miotły do Wschodniego zahaczyłem też o Trójkąt Pickeringa. Mając filtr OIII na ruszt w Łabędziu poszedł też Półksiężyc, mgławica NGC 6888. Od razu z filtrem. Niezbyt jasna, ale widoczna bez trudu. Duża w Delosie. Warto użyć mniejszego powiększenia. Kształt bardzo wyraźny.

 

W planie było załapanie mgławicy Saturn (NGC 7009) i towarzyszek obok lecz te obiekty były już za drzewami. Tak samo Helix (NGC 7293). Odsłonięta natomiast była Galaktyka Rzeźbiarza NGC 253, która była dość wyraźna w Naglerze choć jak na swoją jasność i duży teleskop nie zachwycała. Widoczna na wprost choć niestety niskie położenie ujawniło, że przejrzystość pozostawiała wiele do życzenia. Ot gruba subtelna krecha po skosie. Nie udało się wyzerkać będących niedaleko niej NGC 246 oraz NGC 247. Zapewne mgławica NGC 246 była do wyłapania lecz musieliśmy kontynuować.

 

Generalnie byliśmy otoczeni dość wysokimi choinkami, które ograniczały widok na obiekty położone niżej. W Łabędziu udało się załapać na Mgławicę Mrugającą NGC 6826. W okularze Delos 14 mm z OIII jasna, wyraźna z wrażeniem koloru zielonkawo-niebieskiego (właściwie trudno określić to wrażenie). Bez filtra również doskonale rzucająca się w oczy zerkaniem zaś gwiazdopodobna patrząc na wprost. Kolejny obiekt w tej okolicy to mgławica planetarna NGC 7027. Przyjemna bardzo jasna planetarka, dość duża w 14 mm. Z jednej strony jaśniejsza.

 

Idąc po niebie w lewo nie sposób nie zerknąć na Kocie Oko w Smoku NGC 6543. Bardzo jasna, niebieska planetarka, która świeci jak żarówa zarówno z filtrem jak i bez. Tutaj wyraźnie widać, że nie ma wrażenia zmiany jej jasności po zastosowaniu OIII - dość wyraźnie widać, że filtr wycina jedynie tło gwiazdowe wokół, bez zmian w samej mgławicy. Podobnie jak w mgławicy Blue Snowball (NGC 7662) w Andromedzie, która tak jak Kocie Oko świeci z dużą jasnością powierzchniową na wyraźny kolor niebieski. Dodatkowo Kocie Oko jest wyraźnie jajowata, zaś NGC 7662 okrągła. Mgławice te potraktowaliśmy Delosem 14 mm.

 

Innym obiektem z tego wieczoru była gromadka otwarta NGC 188 w Małej Niedźwiedzicy. Użyliśmy tylko Delosa, który chyba za bardzo "rozbił" gromadę. Jest ona dość spora - warto potraktować ją mniejszym powiększeniem, większym polem. Następnie spróbowaliśmy z Irysem w Cefeuszu, czyli NGC 7023. Mgławica refleksyjna zdecydowanie widoczna. Na pierwszy rzut oka efekt jakby zarosił się okular, ale po przyjrzeniu się to jednak nie do końca. Mgławica w 14 mm jednak sięgała dalej wokół gwiazdy niż w efekcie zaroszenia okularu, który objawia się wyraźną okrągłą mgiełką tuż przy gwieździe. Zdecydowanie zauważalny jest mgławicowy charakter tej poświaty. Kolejny obiekt w tej okolicy to NGC 6946 (Galaktyka Fajerwerk) - jest to galaktyka, którą widzimy prostopadle do płaszczyzny dysku. Niestety tylko jej jądro było na granicy widoczności zerkaniem, a przynajmniej tak się nam wydawało. Tutaj niestety bez fajerwerków.

 

Następnie podłapaliśmy klasyki w Kasjopei. M103 z ładną pomarańczową gwiazdką w gromadzie, NGC 7789 - piękna gromada otwarta z polem słabych ciasno upakowanych gwiazdek. Duża w Delosie 14 mm, zachwycająca. M52 bardziej "rozbita" - gwiazdy dość rzadko rozmieszczone, ale jasne. Następny obiekt w tej okolicy to Mgławica Muszka (NGC 40). Świetna planetarka, której nazwa odzwierciedla kształt. Byliśmy zaskoczeni jak jest ładna. Zarówno z OIII jak i bez filtra kształt muszki (tej związanej bardziej z polityką niż z zoologią) był widoczny  doskonale. Także rozmiar mgławicy mnie zaskoczył. Jest to obowiązkowy obiekt do zaliczenia dla każdego teleskopowca. Jej atrakcyjność postawiłbym na równi z klasykami jak Kocie Oko, czy nawet M57 (która dzisiaj była już za drzewami).

 

Kolejny obiekt to kolejny klasyk, M76 (Małe Hantle). Wyraźny ogryzek, kształt tej mgławicy jest jednak nieco inny niż M27. Nie jest to zdecydowanie kopia w mniejszej skali. Podczas, gdy patrzyłem na nią w Delosie przeleciał mi przez pole widzenia słaby meteor. Zaznaczam meteor, a nie satelita. Prędkość była ogromna. Nie jest to pierwszy raz kiedy coś podobnego mi się przydarzyło. Jest to dowód na to, jak wielu meteorów wpadających w atmosferę po prostu nie widać gołym okiem. Bardzo często widywałem meteory przelatujące mi przez pole widzenia lornetki, co kiedyś uważałem za niezwykłe, ale w teleskopie? W polu mniejszym niż 1 stopień? Dopóki się nie przekonałem nigdy nie sądziłbym, że trafi się takie szczęście. Okazuje się, że nie tylko satelity często przelatują w okularach teleskopów, ale i słabe meteory.

 

Nie można było także nie zahaczyć o Gromadę Podwójną w Perseuszu. Zerkaliśmy jedynie przez Delosa, który już dawał trochę za małe pole lecz jasność tak wielu gwiazd robi swoje. Na Chichotach można spędzać długie minuty bez przerw, nikomu nie trzeba przypominać. Kolejna przyjemność w okolicy: Packman (NGC 281) i pozytywne zaskoczenie. Bez filtra słabo, ale z OIII w Delosie zaskakujący widok. Widoczne były różne zarysy struktury mgławicy, jakieś luki, postrzępienia, ciężko to nazwać. Również rozmiary mgławicy zaskoczyły. Obiekt wypełniał pole widzenia, część się nie mieściła. Mgławica zdecydowanie nadaje się pod wizual lecz równie zdecydowanie konieczny jest filtr, żeby wyłapać te ciekawe struktury. Szczerze powiedziawszy nie wiedziałem czego się tutaj spodziewać, chyba kiedyś widziałem już Packmana, jednak zapomniałem całkowicie jak wyglądał. W głowie miałem jedynie kolory palety Hubble'a z forumowych zdjęć. Szczerze? Patrząc teraz na zdjęcia niewiele widzę podobieństwa do widoku z okularu. Mgławica była porozbijana na wyraźne struktury, ciemne luki i jasne wysepki. Zdjęcia prawdopodobnie obejmują więcej z tła, zaś w wizualu bardziej rzuca się w oczy granica mgławicy, gdzie są fajne postrzępienia.

 

Skusiliśmy się zerknąć na Urana, jednak seeing był fatalny. Powiedzmy tarcza planety widoczna (zdaje się LVW 8mm). Księżyców raczej ani śladu. Przewinęło się także kilka kwadrantydów. Piękne meteory. Jasne, białe (w przeciwieństwie do dość wyraźnie pomarańczowych Perseidów) - chyba że to tylko złudzenie. O 18:11 miała natomiast błysnąć Iridium o jasności -7.8 mag. Na tym samy m kursie leciały dwie satelity, pierwszy błysnął słabo ok. 0 mag i myśleliśmy, że heavens-above zrobiło nas w konia, chwilkę potem w tym samym miejscu błysnął właściwy satelita - prawie byśmy przegapili. Często latają podobnym kursem nawet trzy za sobą.

 

Kolejny planetarny hit: NGC 7008 (Płód) i zaskoczenie rozmiarami tej mgławicy planetarnej oraz wyraźnym kształtem zarodka. Przede wszystkim nie wiedziałem, że będzie aż tak duża w tym powiększeniu (Delos 14 mm). Zdecydowanie można było się także dopatrzeć kształtu, z którego wzięła się potoczna nazwa mgławicy. Po NGC 40 (Muszka) było to dla mnie kolejne duże zaskoczenie tych obserwacji. Pozytywne.

 

I idąc dalej, NGC 1560 - galaktyka "kantem" w Żyrafie. 11.4 mag wg wikipedii. Niestety nam się nie udało jej wyzerkać, choć nie mieliśmy też czasu na dłuższe przyjrzenie się. Być może wtedy by się udało. Myślałem, że damy radę.

Wróciliśmy jeszcze do M31 (wcześniej nie było jeszcze nocy astronomicznej). Była praktycznie w zenicie, jasność tej galaktyki w Naglerze robi swoje. Nadal zaskakują mnie też rozmiary M110. Odwiedziliśmy też M33. W Delosie 14 mm widoczny był jeden z zawijasów zakończony prawdopodobnie którymś z obszarów HII. Przy takiej temperaturze nawet nie planowaliśmy jakichś poważniejszych identyfikacji obiektów w M33.

 

Następnie na cel wzięliśmy znaną i lubianą NGC 7331. To galaktyka, od której zaczyna się polowania na Kwintet Stephana. Galaktyka bardzo przyjemna, dość jasna. Nie za duża i nie za mała z widoczną poświatą. Kantem, nie kantem, ciężko określić - powiedzmy nachylona w sam raz. Niestety pomimo dość sporej wysokości nad horyzontem nie udało nam się wyzekrać galaktyk z pobliskiego Kwintetu. Zaznaczam ponownie, że nie poświęcaliśmy na to specjalnie dużo czasu. Nie czułem już palców u rąk. Być może najjaśniejsze składniki były widoczne.

 

Zauważalna za to była galaktyka kantem NGC 891. Ułożona o tej porze "pionowo" w okularze. Słaba kreska widoczna zerkaniem. Wcale nie taka mała. Spodziewałem się nieco jaśniejszego widoku, bo kiedyś namierzałem ją w 10" w teoretycznie słabszych warunkach pod względem LP. Wydaje mi się, że dość sporo straciliśmy nie mogąc trochę dłużej powysilać się przy okularze na każdym z obiektów. Mimo wszystko tak, galaktyka widoczna i tak, widoczna jako krecha.

 

Do tej pory zza drzew wyłoniła się już M1. Mgławica w Naglerze widoczna oczywiście na wprost z kształtem jakby dwóch "jaj" sklejonych do kupy. Kształt dobrze odzwierciedla nagranie.. Detalu włókien oczywiście nie widzieliśmy.

 

Plejady - trudno na 100% powiedzieć, czy widzieliśmy refleksyjną w Plejadach. Były już bardzo wysoko na niebie w jego ciemniejszej części (łuny były w drugim kierunku). Patrząc w okular zdecydowanie można było zauważyć, że gwiazdy są otoczone jasnym tłem.

 

Na sam koniec kiedy już pogodziliśmy się z utratą końcówek palców poszły na warsztat dwie komety aktualnie będące na wieczornym niebie:

 

C/2014 S2 (PANSTARRS) w Smoku. Koma jasna, widoczna na wprost w Delosie 14 mm. Warkocz niewidoczny, jedynie koma chyba sprawiała wrażenie jaśniejszej z jednej strony. Ogólnie kometa zaskakująco jasna. Łapać póki jest.

 

C/2013 X1 (PANSTARRS) w Pegazie. Bardzo podobna do tej poprzedniej. Podobna jasność. Wydawało się, że jest zauważalnie większa od C/2014 S2. Również nie dostrzegliśmy warkocza. Kometa widoczna z komą na wprost. Łapać ;]

 

I już na sam koniec końców, kiedy palce można było łamać jak w urzekającej scenie z Piratów z Karaibów próba zaliczenia planetarnej Jones 1 w Rysiu Pegazie. Niestety podejście nieudane. Tutaj tak samo jak przy wcześniejszych nieudanych próbach - prawdopodobnie zabrakło czasu, skupienia. Być może nawet w nią nie trafiliśmy. Nie tym razem. Teraz trzeba było się zwijać co by nie zostać na miejscu jako pomniki z lodu. Wielu ciekawych obiektów w zasięgu nie zdążyliśmy przejrzeć, niestety temperatura wygrała. Dla mnie sam widok jasnych Plejad, czy M31 na ciemnym niebie nieuzbrojonym okiem to już przeżycie, cała reszta to już kolejne mnożniki tego uczucia. ;]

 

EPILOG. Dla mnie to nie był koniec tego wieczora. Po powrocie do domu i ogrzaniu się nie mogłem wytrzymać. Musiałem złapać więcej Kwadrantydów. Ahoj!

 

[lukost]

Jones 1 to Pegaz; w Rysiu jest Jones - Emberson 1. O filtrze OIII nie zapomnieliście? ;) 

Skoro widzieliście NGC 891, to i NGC 1560 powinna dać się złapać... 

PS. Niedługo otworzę wątek konkursowy na I kwartał 2016 r.; ta relacja musi się tam znaleźć. :)  

[Alice]

7 minut temu, lukost napisał:

Jones 1 to Pegaz; w Rysiu jest Jones - Emberson 1. O filtrze OIII nie zapomnieliście? ;)

Celowaliśmy w tą w Pegazie, pomyliłem gwiazdozbiory w opisie :D Filtra nie użyliśmy z tego co pamiętam, po kometach od razu. Pokonało nas zimno. :)

[lukost]

10 minut temu, Alice napisał:

Filtra nie użyliśmy z tego co pamiętam, po kometach od razu. Pokonało nas zimno. :)

 No i wszystko jasne. ;)

[pguzik]

Mgławicę Jones 1 w Pegazie da się dostrzec bez filtra, ale jest to ekstremalnie trudne zadanie i wykonalne jedynie pod ciemnym niebem. Za to z filtrem O-III jest oczywista, o ile tylko niebo jest dobre.

[Karol_C]

9 godzin temu, lukost napisał:

Skoro widzieliście NGC 891, to i NGC 1560 powinna dać się złapać... 

O przepraszam. Miałem takie same problemy jak Alice. Normalnie galaktyki do 12 mag ciągnę (a nawet więcej) a w te ostatnie noce za Chiny ludowe, mimo że miejsca w 100% się zgadzały nie szło zobaczyć obiektów poniżej 11 mag. Ale za to inne rzeczy widziałem. Niedługo coś napisze bo nie wiem czy nie miałem zwidów.

[lukost]

Karol, rzecz w tym, że zestawiając NGC 891 i 1560 porównałem galaktyki o podobnej (niskiej) jasności powierzchniowej, wiszące w dodatku dość wysoko nad horyzontem.