Obiekt tygodnia 26.03.2016 NGC 4361

[lukost]

Dobra, skoro pozostała część załogi Obiektu milczy, najwidoczniej cierpiąc na twórczą niemoc, tymczasowo (mam nadzieję) jesteście skazani na mnie.  Jeśli nie macie dość, po raz kolejny zapraszam na wiosenne niebo.  

Znacie mitologiczną opowieść o Kruku? Pewnie tak; kara, którą poniosło to sympatyczne skądinąd ptaszysko, jest jednak moim zdaniem zbyt okrutna ? postawić tuż obok osobnika płci męskiej pełen kielich i nie pozwolić mu go wychylić?  I tak przez całą wieczność? Cierpienia Prometeusza to przy tym pikuś... No i gdzie są obrońcy praw zwierząt, ja się pytam???
Kruk, choć to gwiazdozbiór pod względem powierzchni niewielki, jest zasobny w obiekty głębokiego nieba  (głównie galaktyki); wśród nich zawieruszyła się jednak jedna z ładniejszych mgławic planetarnych widocznych na naszym niebie, skatalogowana jako NGC 4361.   
Trafić do celu łatwo, bo najjaśniejsze gwiazdy konstelacji tworzą na niebie dość charakterystyczny czworokąt. Resztę - tradycyjnie ? wyjaśni nam kolega Rokita i jego mapka:

Jako, że Kruk nie wznosi się specjalnie wysoko, warto znaleźć miejscówkę z przyzwoitym, wolnym od źródeł sztucznego zaświetlenia południowym horyzontem. Warunki też są ważne - pamiętam, że przy słabej przejrzystości nawet w szesnastocalowcu obiekt nie zaprezentował się specjalnie okazale. Jeszcze jedna sprawa - jak to z mgławicami planetarnymi bywa, podczas obserwacji zdecydowanie pomaga filtr OIII, względnie UHC.
Pora na garść suchych faktów. Lektura Wiki po raz kolejny nie przyniosła zaskoczenia ? obiekt został odkryty przez Williama Herschela, w nocy 7 lutego 1785 r. O ile jednak bycie odkrytym przez sir Williama to raczej norma wśród jaśniejszych obiektów DS widocznych z półkuli północnej, o tyle wewnętrzna struktura mgławicy jest już nietypowa i dość mocno różni się od innych planetarek ? mianowicie widoczne są aż cztery płaty odrzuconego materiału, zamiast standardowych dwóch. Na tej podstawie wysnuto wniosek, że wewnątrz mgławicy mogą znajdować się dwie umierające gwiazdy, z których każda wytworzyła własne bipolarne, gazowe chmury; ów gwiezdny grobowiec jest odległy o około 5000 lat świetlnych od Ziemi. Położony w centrum biały karzeł (HD 107969) ma jasność ok. 13mag, zaś jasność samej mgławicy to 10.9mag, przy rozmiarze ok. 2' (choć obszar dostępny wizualnie jest mniejszy - "na oko" oceniłem, że to nieco ponad 1'). Widoczne na zdjęciu galaktyczne maleństwo skatalogowano jako PGC 864871. 

zdjęcie wygenerowano z użyciem strony www.sky-map.org

Mgławica zaskakująco dobrze znosi duże powiększenia ? podczas ostatniej sesji przywaliłem jej Morpheusem 4.5mm, który w tandemie z Taurusem 300/1500 wygenerował pow. ponad  300x, przy źrenicy wyjściowej nieco mniejszej niż 1 mm. Miałem pewne obawy, czy obraz nie będzie za ciemny, ale gdzie tam ? było ok, a przy okazji wylazło sporo niejednorodności; najwyraźniej odznaczała się granica pomiędzy częścią wewnętrzną (która jest na tyle jasna, że dość mocno tłumi blask gwiazdy centralnej) a nieco słabszym zewnętrznym halo, rozciągającym się na odległość dwukrotnie większą. Mimo stosunkowo dużej jasności powierzchniowej, nigdy nie udało mi się dopatrzyć choćby śladu niebieskawego zabarwienia ? mgławica nieodmiennie jawi się jako szarawa. 
Dobra, pora na zajawkę dla lorneciarzy (no, może nie wszystkich, lecz tych dysponujących nieco większymi sprzętami ). Po jednej z sesji z początku 2015 r. zanotowałem: kwestia widoczności niewielkich mgławic planetarnych w lornetce zaintrygowała mnie na tyle, że spróbowałem podejścia do NGC 4361 w konstelacji Kruka z użyciem "siedemdziesiątki". W jeden gwint filtrowy wkręciłem najzwyklejszy, tani filtr OIII marki TPL, a w drugim umieściłem baaderowskiego UHC-sa. Jak się okazało, taki zestaw pozwolił na wyłuskanie z tła niewielkiej, ulotnej plamki. Widziałem ją wyłącznie zerkaniem, ale bez cienia wątpliwości. A jeszcze kilka lat temu ten obiekt wydawał mi się wyzwaniem dla sześciocalowego lustra.... 
A propos sześciocalowców ? poniżej szkic wykonany podczas obserwacji z użyciem niutka 150 mm:

źródło: http://www.asod.info/wordpress/wp-content/2011/05/NGC-4361-Sketch.jpg
O ile kwietniowy nów okaże się łaskawy, spróbuj i daj znać jak poszło!

[Damian P.]

Widziałem tę mgławicę jakiś rok temu w teleskopie 12" ale sądząc po mojej wzmiance z relacji, musiałem potraktować ją trochę po macoszemu.

"Kolejny raz wychodzę przed 2. Moim celem jest NGC 4361, mgławica planetarna w Kruku. Od razu rzuca się w oczy w okularze 25mm jako mgiełka z gwiazdką w środku. W okularze 14mm podobnie poza skalą. Potem wsadzam 4.7mm i tutaj miałem wrażenie, że przy tej gwiazdce coś było nieregularnego lekko ale być może już mi się zdawało."

Po przeczytaniu OT widzę, że warto jej się przyjrzeć uważniej (zresztą jak większości DS). Na swoją obronę mam tylko to, że wtedy ta planetarka była jednym z około 120 obiektów widzianych tamtej nocy.

[adam_bie]

Uprzejmie donoszę że NGC 4361 dalej jest na swoim miejscu w Kruku.

Wczoraj trafiła mi się świetna (i druga z rzędu, oł jes!) nocka, 4361 była jedną z perełek które widziałem po raz pierwszy. Warunki były bardzo dobre, byłem w miejscu z odsłoniętym i dość ciemnym południem także musiałem spróbować.

Spodziewałem się że będzie trudniej znaleźć delikwentkę a okazało się że to jedna z 'łatwiejszych' planetarek - spora rozmiarami i dość jasna, od razu rzuciła się w oczy w powiększeniu 30x mojego APMa przy skanowaniu miejsca gdzie się jej spodziewałem. Widoczna jako spory okrągły placek który w powiększeniu 60x i z filtrami UHCS urósł znacznie i stał się banalny niczym M57. Powiększenie 60x jednak nie pozwoliło wykryć żadnych szczegółów w owym placku.

W lornetce 20x80 bez filtrów również było widać NGC 4361, choć wyłuskanie jej bez pomocy większej lornety obok nie byłoby sprawą banalną. Była tam, wyskakująca zerkaniem, wymagała spokojnego przeskanowania pola widzenia.

[p.wojtek]

19 minut temu, adam_bie napisał:

W lornetce 20x80 bez filtrów również było widać NGC 4361, choć wyłuskanie jej bez pomocy większej lornety obok nie byłoby sprawą banalną. Była tam, wyskakująca zerkaniem, wymagała spokojnego przeskanowania pola widzenia.

Potwierdzam, bez pomocy "większego kolegi" i znajomości położenia tej planetarki względem innych gwiazd ciężko było by ją znaleźć. Ale jak już się dokładnie wiedziało gdzie szukać to słaby obiekt delikatnie wyskakiwał.