Znajdź zawartość

Czy w gwiazdozbiorze Łabędzia można znaleźć coś nowego? Wydaje się to mało realne, a jednak. Ani kultowy Pocket Sky Atlas ani jego rozszerzony pierwowzór Sky Atlas 2000.0 nie mają zaznaczonego obiektu, który wręcz przyciąga wzrok obserwatora z lornetką. Zniżając się od Sadra (? Cyg, serce Łabędzia) do ? Cyg (Gienah, skrzydło południowo-wschodnie) każdy musi natknąć się na grupę kilkunastu gwiazd 8-9 mag. Gdy ją pierwszy raz ujrzałem, byłem pewny, że to gromada otwarta. Identyfikacja poszła na szczęście dość łatwo ? odnalazłem gromadę w atlasie Uranometria 2000.0, oznakowaną jako Ruprecht 173 (Ru 173). Przy okazji dowiedziałem się, że ów Ruprecht to obszerny (ponad 600 obiektów), choć niezbyt szeroko znany katalog gromad otwartych, kulistych oraz asocjacji gwiazd, którego głównym autorem był czeski astronom Jaroslav Ruprecht. Okolice gromady Ruprecht 173; mapę wytworzył kol. Rokita w oparciu o katalog SAC 8.1. Gromada jest typowo lornetkowa - rozległa i dość rzadka (typ II 2 p według Deepskypedia). Ponieważ jest rozległa (ok. 50 minut kątowych) i luźna, najlepiej prezentuje sie w szerokim polu widzenia lornetek o niewielkim powiększeniu. Chociaż Pocket Sky Atlas w ogóle ją pomija, pod wiejskim niebem jest to gromada wyraźnie wyodrębniona i dość liczna - zobaczyć można nawet kilkadziesiąt gwiazd. Odnajdziemy ją 1,5° przed gwiazdą ? Cyg, gdy będziemy wędrować na południowy wschód od strony Sadra i M29. Szkic Ru 173 Źródło: http://www.kolumbus.fi/jaakko.saloranta/Deepsky/Extra/Ruprecht173.html Nawet pod niebem typowo miejskim, w lornetce 8x42 widziałem ją jako rozległy niemal na 1° ?szkielet? w kształcie litery K. Tylko nieznacznie lepsza była w takich warunkach przez lornetki 15x56 i 10x60. W lornecie 20x77 ?szkielet? pięknie wypełnił się gwiazdami. Guru astronomii lornetkowej, Phil Harrington opisuję ją następująco: ?Czy widzisz zgrupowanie słabych gwiazd rozciągające się na obszarze nieco większym niż Księżyc w pełni? To rzadko obserwowana gromada Ruprecht 173 (w skrócie Ru 173 na mapie). Przez lornetkę 50 mm można naliczyć dwa tuziny gwiazd gromady, z czterema najjaśniejszymi ustawionymi w kształt wąskiego diamentu. Dużo większe lornetki nie mają tu przewagi, z powodu swoich mniejszych pól widzenia w których z łatwością ginie efekt gromady.? (źródło: http://www.astronoce.pl/artykuly.php?id=125) Tylko czy gromada Ru 173 to takie odkrycie? Zgadzam się, że nie, w każdym razie nie dla każdego. Jednak przygotowując ten artykulik ?odkryłem? coś znacznie mniej oczywistego. Okazało się, że niemal na styk z gromadą Ru 173 na nieboskłonie znajduje się inna gromada, także skatalogowana przez Jaroslava Ruprechta. Oznaczył ją jako Ru 175. Przeczytawszy opis kolegów z Finlandii miałem słabą nadzieję na obserwację lornetkową: ?Faint ring of mag 12-13 stars. Stands barely out of the background and only when knowing what to look for. 15*, size ~5'. Ruprecht 175 with 8" Orion DSE @ 100x? (źródło: http://www.kolumbus.fi/jaakko.saloranta/Deepsky/Extra/Ruprecht175.html) Tymczasem będąc w słowackim Żdziarze (ok. 900 m n.p.m.) u podnóża Tatr Bielskich wyszedłem dosłownie paręset metrów poza wieś na zbocza Spiskiej Magury i przez lornetkę 15x56, bez żadnego podparcia dostrzegłem niemal przylegającą do grupy gwiazd Ru 173 plamkę świetlną. Co więcej, zerkając zacząłem w niej dostrzegać także poszczególne gwiazdki. Dopiero później przeczytałem, że najjaśniejsze gwiazdy gromady mają jasność 11 mag. Czyżby ?wishful seeing?? Tak można by sądzić, wychodząc z szacowanego zasięgu lornetki 15x56. Jednak nie zapominajmy, że było to w górach, w dodatku poza zasięgiem świateł polskiego Podhala a i mojej lornetce, wierzcie mi, naprawdę nic nie brakuje. Obraz gromady Ru 175 może nie był aż tak wyraźny, jak na poniższym zdjęciu, jednak nie miałem wątpliwości, że widzę przebłyskujące gwiazdki. Zaś większa gromada, Ru 173 prezentowała się nawet lepiej niż na fotografii. Zdjęcie Ru 173 i 175 Autor: Jean-Pierre Bousquet; źródło: http://www.astrosurf.com/jpbousquet/Rup173_175.htm Muszę spróbować tego wyczynu w środkowej Polsce, byle tylko nasz piękny, kochany i znienawidzony Księżyc przestał wreszcie tak dawać po oczach. Wy także spróbujcie i dajcie znać, jak poszło!