Panasmaras

Co my, północnicy, wiemy o najpiękniejszych nocach w roku? Ostatnio znów się przekonałem, że chyba niewiele. Jak tylko Skorpion zacznie wynurzać swój chitynowy grzbiet powyżej jaśniejącej linii majowego horyzontu, ciemności nas opuszczają aż do sierpnia, kiedy po Strzelcu pozostaje już tylko dosłownie blade wspomnienie. W międzyczasie uciekają ponad dwa miesiące najpiękniejszego nieba ze swoim ciepłym, pachnącym trawą powietrzem i najgłębszym do wyłuskania oddechem.

Miałem niedawno szczęście spędzić tygodniowe wakacje na Podhalu, w Dzianiszu. Ze względu na brak miejsca w aucie, z całego astroszpeju zmieścił się jedynie Fujinon 10x50, ale jeszcze na etapie ustaleń przedwyjazdowych Lukost zaoferował swoje dwururki (Nikony 18x70 i 10x70).
Jakie niebo dają w Dzianiszu? Dość pomarańczowe. Słowiańskie oswajanie przestrzeni oznacza mnóstwo rozrzuconych siół wszędzie, gdzie tylko można się wybudować - nic dziwnego więc, że okoliczne wzgórza mienią się światłami posesji i dróg do nich prowadzących. Zakopane wzmacnia to wszystko swoją łuną - ale jednak to wciąż jest noc. Może nieco podmiejska, ale z wyraźną Drogą Mleczną i możliwością sięgnięcia po skarby południa. 

Świeżo po przyjeździe nieba nie zażyłem wcale. Ale kiedy przebudziłem się nieco po północy, stwierdziłem, że południowe błyskotki w rodzaju Antaresa wiszą jakoś wyżej. Drugiego wieczoru moje zapotrzebowanie na regenerację wciąż było na tyle duże, że niespecjalnie miałem ochotę na jakiekolwiek obserwacje. Szybko jednak się okazało, że Łukasz nie jest człowiekiem, który odpuszcza pogodne noce - i jadąc na swoją sesję, był uprzejmy przywieźć oferowane wcześniej Nikony. Wizyta była dość krótka, Łukasz posiedział chwilę z nami przy ognisku, po czym powiedział gdzie go szukać (bo w pobliżu miała być lepsza miejscówka) i pojechał łapać fotony Canonem.

Przykładowe fotony złapane przez Łukasza.

Dwa kwadranse później zbieraliśmy się z rodziną do snu - posprzątaliśmy po sobie i dogasiliśmy ognisko. Chciałem już tylko spać, ale wiedziałem, że nazajutrz Łukasz spyta mnie ?i jak tam Nikony??. I co, miałem mówić, że nie skorzystałem? Albo skłamać, że gapiłem się i było fajnie? Nie miałem wyjścia - trzeba było przynieść zydelek, zawiesić 18x70 na statywie i spojrzeć na cokolwiek.

Rozstawiłem się na szutrowej drodze tuż koło domku, w najbliższej odeń odległości (lenistwo), nieco z boku - by czujka ruchu nie zapalała światła. Widok był mocno okrojony od południowego wschodu, ale miałem widoki na Skorpiona i Strzelca, a to już wystarczyło. Zacząłem od Laguny, świecącej zaskakująco jasno (i wysoko - wspominałem już, że tam wszystko świeci wyżej?). Mgławica pokazała obfitą bulwę światła, którą od północy pięknie flankowały Messiery 20 i 21. Miły początek, ale przecież to parę stopni na północ jest samo gęste - przesunąłem więc kadr w kierunku Małej Chmury Strzelca, gdzie od razu wyskoczyły ciemne oczka Barnardów 92 i 93 a także podwójna smuga B 304. Mimo nie najlepszego kontrastu, majaczyła też V-ka tworzona przez LDN 332 i 336 i pociemnienie B 307. Przeskoczyłem w lewo, najwyraźniej niechcący - bo jak inaczej być zaskoczonym przez piękną gromadę M 25? Musiałem jej nie widzieć przez rok lub dwa (na pewno nie obserwowałem jej w maju, na zlocie w Bieszczadach), bo wpatrywałem się w jej diamentowy blask tak, jakbym go zobaczył po raz pierwszy. Chwilę później musiała paść także wielka M 22 i - na zachód od M 24 - przyćmiona M 23 (pobliskiego Barnarda 84a nie udało mi się dostrzec). Przypomniałem sobie o Shauli - zaciekawiony, czy będzie ją widać - więc zjechałem w dół, gdzie trafiłem na kolejne, dawno nie widziane błyskotki: M 6 i M7. Choć obie gromady były przyćmione przez niezbyt przejrzyste powietrze, to jednak ciężko było oderwać od nich wzrok. M 6 pokazała zerkaniem poświatę słabszych składników. Należałoby powiedzieć, że prezentowała się dość skromnie, ale jednak jeśli w ogóle widuję tę gromadę, to raczej udaje mi się dostrzec jedynie 6 najjaśniejszych gwiazd. Gromady Ptolemeusza zaś nie widuję wcale (z racji niskiej deklinacji). I znów - same oczywiste obiekty, ale tak dawno nie widziane, że na mojej twarzy mimowolnie pojawił się uśmiech. Chwilę jeszcze pobuszowałem po okolicy, ale jako że zmęczenie nie odpuszczało, musiałem odpuścić ja.

Spoiler alert: M24 uwieczniona ostatniej nocy (tej z cirrusem).

Kolejny dzień był mocno ulgowy wycieczkowo, więc wieczorem miałem znacznie więcej sił. Wiedziałem, gdzie szukać Łukasza - zasadził się na Domańskim Wierchu. To dość łagodny grzbiet 10 km na północ od Dzianisza, na który prowadzi bardzo przyjemny, malowniczy i niezbyt stromy podjazd od strony Cichego (polecam wszystkim rowerzystom, bo oprócz pięknej panoramy, miejscówka oferuje cudownie euforyczny zjazd w kierunku Nowego Targu). Osiągnąwszy garb, skręciłem w wąską, boczną drogę i podjechałem wolno kilkaset metrów, zatrzymując się przy znajomym aucie.

- Wiedziałem, że to ty. Jechałeś wolno, a lokalsi pędzą tu po 70 km/h. 

Ustawiłem statyw, lornetę i zydelek. Wziąłem kilka głębszych wdechów i rozejrzałem się - mimo większego oddalenia od Zakopanego, łuny niespecjalnie zmalały. W dole poniżej grzbietu żarzyło się Ciche, od zachodu i północy swoje trzy grosze dorzucały Czarny Dunajec i rejon nowotarski. Na południowym wschodzie jaśniało czerwone oko Gubałówki, a za nim blade światełko górnej stacji na Kasprowym. Jednak widoki na Skorpiona i Strzelca były nieporównanie lepsze niż spod kwatery. Miałem do dyspozycji cały pas Drogi Mlecznej, od M7 aż po Kasjopeję. Zrobiłem więc powtórkę z rozrywki, tym razem włączając do zabawy Nikona 10x70. Ciasnawe pole własne jego okularów dość szybko przestało mi dokuczać, za to profilowane muszle oczne pozwoliły skutecznie odciąć boczne światło. Źrenica była nieco zbyt duża jak na podhalańskie niebo, ale zysk na kontraście był znaczny. Oprócz widzianych poprzedniej nocy obiektów, szczególnie pięknie zaprezentowała się Chmura Tarczy z mrocznym odcięciem B 103 i czarnym półksiężycem Barnarda 111 i ?jego satelitą? B 119a powyżej Dzikiej Kaczki. Niżej, bliżej Messiera 24 samo dało o sobie znać oczywiste pociemnienie Barnarda 312. 

Złapałem na chwilę swoją małą dachówkę DO Titanium 8x42, ale wszystkie te obiekty były strasznie przydymione i albo trudne do wyłuskania, albo wprost niewidoczne. O niebo lepiej spisał się Fujinon 10x50 - mimo podobnych (na papierze) parametrów, zaoferował widoki zaskakująco inne, głębsze i piękniejsze. W porównaniu do Nikona 10x70, mniejszą jasność i kontrast nadrabiał znacznie szerszym polem i większą kulturą optyczną.

Dalej nie obserwowałem niczego szczególnego, a jednak wszystko było albo niezwykłe, albo przynajmniej bardzo dawno nie widziane. Padły takie ?egzotyki? jak Barnard 289 (ledwo widoczny, ale był) czy Messier 55 (skrajnie blady, ale do złapania w 10x50). Przypomniałem sobie o innych ciemnotkach pokroju B 138 czy ?E Barnarda?, potem zaś przesunąłem się bliżej zenitu. Żeby obserwacje były wygodne, po prostu położyłem się na środku asfaltowej drogi i beztrosko skanowałem okolice LDN 935 (nie oszukujmy się, nigdy mi nie chodzi o Amerykę) i ciemne kleksy kawałek na północ. Co ciekawe, Barnardy 352 i 353 - te tworzące Zatokę Hudsona - były widoczne tylko w 10x70. Ot, siła źrenicy wyjściowej i jej kontrastu. Za to wszystkie lornetki pokazały wyraźnie Kałamarnicę (B 361) i Płetwonurka (LDN 963).

Nawet nie wiem kiedy Skorpion musnął horyzont szczypcami, ale w którymś momencie zaczęło robić się nieco jasnawo. Sesja Łukasza miała jeszcze chwilę potrwać, ja zaś przy blasku Saturna, Jowisza i Marsa zwinąłem się do domu.

Przykładowa sesja Łukasza.

Przez dwie kolejne noce niebo było spaskudzone. Ale w czwartek wieczorem chmury się rozeszły i mogłem zrobić mały pokaz nieba dla bliższej i dalszej rodziny. Nieoceniony Łukasz przywiózł swojego Taurusa 350, dzięki czemu nie tylko mogłem pokazać swoim ziomkom parę obiektów na niebie, ale także odpowiedzieć na pytania w rodzaju ?a ile to kosztuje,  czemu nic nie widzę i czy naprawdę chodzi tylko o tego bladego maziaja??.

Na szczęście na pokazie były też małe dzieci, które swoim marudzeniem skróciły moje męki i pozwoliły znów zajechać na Domański Wierch, gdzie smażyły się kolejne klatki na matrycy łukaszowego Canona. Oddałem Taurusa i ubolewałem tylko, że echo dziennych eskapad odzywało się, głośno wołając o odpoczynek. Przez lornety spojrzałem niemal od niechcenia, za to nie mogłem się napatrzeć gołoocznie na Skorpiona i Strzelca. W którymś momencie miałem wrażenie, że ową noc chłonąłem najbardziej przez skórę i nos. Patrzenie było drugoplanowe.

Uwaga, debiut astrofoto!

Spóźniony (jak ponoć wszystko na Podhalu) robaczek świętojański gdzieś mignął nad pachnącą trawą, a Skorpion znów nieco się przekrzywił. Napływający cirrus przekreślał wszelkie sensowne obserwacje, ale chwila była piękna taką, jaką była. W końcu to od nieuzbrojonych oczu zaczyna się ciekawość wszechświata i zachwyt jego pięknem, czyż nie? I tak, jak pierwotny plan zakładał, że tamtej nocy oddam tylko Łukaszowi teleskop i możliwie szybko wrócę do domu, tak przez dwie godziny miejscówka nie chciała mnie puścić.

Miejscówka ze zwykłym, ale jednak niezwykłym niebem, gdzie nie widziałem niczego nowego, ale zobaczyłem wszystko.