M103 czyli pierwsze światło z "choinką"

[Gość Paweł Trybus]

Od kilku dni jestem właścicielem teleskopu Newtona 13" f/4.5. Pogoda obserwacyjna ostatnio fatalna, więc wygłodniały obserwator chce złapać choć kawałek czystego nieba, nie bacząc na zasięg, gęstniejącą mgłę czy Księżyc. Tak też było i ze mną, gdy 17-go stycznia zaliczyłem godzinną sesję obserwacyjną, pierwszą z nowym teleskopem.

Ponieważ na niebie świecił wysoko Księżyc dwa dni przed pełnią i zapowiadała się mglista noc z mizernym zasięgiem, postanowiłem nie wyjeżdżać poza miasto, tylko zerknąć na Księżyc, Jowisza, i kilka innych obiektów rozstawiwszy sprzęt przed wrotami garażu w Kielcach.

Po rozstawieniu teleskopu, ustawieniu szukacza, spojrzeniu na Jowisza (tonącego w mgiełce), rozdzieleniu Gamma Andromedy i Eta Kasjopei postanowiłem zerknąć na jakąś jasną M-kę. Ponieważ w najkorzystniejszym położeniu na niebie była Kasjopeja (garaż za plecami zasłaniał Księżyc), wybór padł na gromadę otwartą M103.

Bardzo łatwo odnaleźć M103, znajduje się tuż obok Delty Kasjopei. Oto skan z "Pocket Sky Atlasu":

Gromadka jest łatwa do namierzenia nawet w lornetce. Wygląda w niej jak ciasna, zwarta kupka gwiazd. Gdy jednak przyjrzeć się bliżej...

Ale po kolei. Oto, co na temat M103 można przeczytać w "The Night Sky Observer's Guide" (tłumaczenie własne):

M103 (NGC 581). Gromada otwarta. 25 gwiazd. Średnica 6', jasność wizualna 7.4m

M103 została odkryta przez Mechain-a w 1781r. i później dodana do katalogu Messiera. Odległa o jakieś 9200 lat świetlnych, jej średnica wynosi około 15 lat świetlnych. Obszar w pobliżu bogaty jest w gromady gwiazd, po sąsiedzku odnajdziemy NGC 663, NGC654 i NGC659. [...]

Teleskopy 4"/6" - 75x. To atrakcyjna gromada średnio jasnych gwiazd w dość bogatym trójkątnym ułożeniu, jej trzy najjaśniejsze gwiazdy tworzą narożniki.

Teleskopy 8"/10" - 100x. M103 to subtelna gromada o kształcie grotu strzały, z gwiazdką 7.5m na północnym koniuszku. Gromada jest jasna, duża, dość bogata , średnio zwarta i posiada 40 gwiazd o jasnościach 8m-12m. W otoczeniu wolno rozrzucone gwiazdy o jasnościach rzędu 8m-9m, jaśniejsze leżą po północnej stronie.

Teleskopy 12"/14" - 100x. Wspaniała gromada! M103 to jasna, nieregularna, średnio bogata gromada 50-ciu jasnych i słabszych gwiazd na obszarze 6' rozciągniętym w kierunku NNW-SSE. Główna część gromady tworzy kształt klina lub choinki, trzy najjaśniejsze gwiazdy w każdym rogu. Najjaśniejsza gwiazda (ok. 7.5m) leży w północnym narożniku - na czubku drzewka. Druga pod względem jasności gwiazda (ok. 8m) leży w południowo wschodnim narożniku, zaś gwiazdka 10.5m znaczy południowo zachodni narożnik. Na południowy wschód od centrum gromady leży piękna czerwona gwiazda o jasności rzędu 9m. W obrębie trójkąta jest około 50-ciu gwiazd, zaś wiele słabych gwiazd jest rozproszonych poza jego granicami, na zachód i północny wschód.

Tyle przydługiego cytatu, teraz o moich wrażeniach. Ja niestety warunki miałem kiepskie i z okularem 26mm (powiększenie 58x) nawet 13" lustro nie wystarczało, by dostrzec ową gwiazdę 10.5m w jednym z rogów.         

Natomiast po włożeniu w wyciąg Axioma 15mm (100x) to zupełnie inna bajka! Gromada nagle urosła, wyraźnie dostrzegłem kształt "choinki", wszystkie gwiazdy z narożników, kilkanaście gwiazd w środku i 10-20 rozproszonych obok w ogromnym polu 82st. Owa najjaśniejsza gwiazda 7.5m z czubka "choinki" też świeci pięknym czerwonym kolorem, podobnie jak wspomniana w powyższym opisie gwiazda 9m w pobliżu centrum gromady. Gromada naprawdę przypomina choinkę ze świecącymi na niej kolorowymi lampkami, bardzo przyjemny widok!

Wielu z nas M103 po prostu "zaliczyło", czy to lornetką, czy też teleskopem. Ot, mała i jasna gromadka, nic szczególnego. A ja polecam, spojrzyjcie na nią dłużej, użyjcie odpowiedniego powiększenia, by piękny kształt okraszonej kolorowymi światełkami choinki ukazał się Waszym oczom. Kasjopeja to gwiazdozbiór okołobiegunowy, M103 jest w pobliżu jednej z jasnych gwiazd tworzących znaną każdemu literę "W". Łatwy cel, także dla początkującego obserwatora!

Przy najbliższej okazji, gdy zdarzy mi się obserwować w lepszych warunkach, na pewno spojrzę na M103 ponownie, licząc, że dostrzegę więcej. Ale i tak, pomimo kiepskich warunków, wracałem z obserwacji zadowolony. Wybrałem odpowiedni obiekt na "pierwsze światło" nowego teleskopu.

PS. Oto 2 linki ze szkicami M103, jakie znalazłem w sieci. Szkic z pierwszego linku bardzo przypomina obraz, jaki widziałem w 13" teleskopie pod miejskim niebem.

http://www.cloudynights.com/ubbthreads/showflat.php/Cat/0/Number/2797875/page/88/view/collapsed/sb/7/o/all/fpart/1

http://www.asod.info/?p=3435

[ignisdei]

Gratuluję nabytku Paweł, coś czuję ze kupiłeś Columbusa od Kolegi Roberta  ;)

Znam ten teleskop bo nawet z Szymkiem Ozimkiem go kolimowaliśmy w Mołodyczu.  Ładny kawałek lustra :)

[Gość Paweł Trybus]

Tak jest, to ten teleskop :-)

[piotrkusiu]

Gratuluję nabytku i udanej obserwacji.

Mnie też urzekła ta gromada i co dziwne było to moje pierwsze światło Columbusem i to przy Księżycu - patrzyłem się w nią jak urzeczony bawiąc się powiększeniami. Piękne te czerwone gwiazdki. Świetny opis  :D

Do poczytania jeszcze: http://www.astronoce.pl/artykuly.php?id=30&str=4