Ze szkicownika początkującego obserwatora

Stardust · 15 Lutego 2015

Uff, strasznie długo trzeba było czekać na kolejną sesje obserwacyjną - prawie miesiąc. Co się działo u mnie w przeciągu tego czasu? ano, niewiele...

Jak pamiętam w okolicach 22 stycznia wieczorem pojawiła się dziura w chmurach, wystawiłem teleskop, poszedłem na herbatę, wracam - a tu niebo już

prawie całkowicie zachmurzone. Podobna sytuacja powtórzyła się kilka dni później, bodajże 26 stycznia. 31 stycznia niebo było bezchmurne - ale - no

właśnie, pełnia księżyca ha ha. Można było zauważyć halo wokół łysego, piękne, ogromne prawie na ćwierć nieba. O obserwacjach można było zapomnieć.

W zasadzie obserwować można od III kwadry poprzez nów do I kwadry, później światło księżyca przeszkadza na tyle, że obserwacje obiektów głębokiego

nieba stają sie utrudnione.

Ale w końcu nastała piękna pogoda od 12 lutego przez kilka dni (i nocy) ma być bezchmurnie, więc trzeba będzie wykorzystać sytuację.

Sesje zacząłem ok godz. 19. Temperatura +2st., lekkie podmuchy zimnego wiatru. Mam "górskie" ubranie, ale przy obserwacjach ciężko o stałe
ogrzewanie organizmu, jak choćby przy wędrówkach górskich, więc co jakiś czas trzeba pójść do domu, napić się herbaty. Niebo niestety takie
sobie, niby jest bezchmurnie, ale nie ma takiej klarownej widoczności, np. widać gwiazdę Polarną, ale z dyszlem mam kłopoty. Niebo jest jasne,
nie ma granatu, nie mówiąc o czerni. Do Dębicy mam 10km w linii prostej, zasłoniętą lasem, tak że tutaj łuna jest niewidoczna, teleskop mam
ustawiony tak, żeby żadne lampy nie świeciły w polu widzenia, jedynym źródłem światła jest mój dom. W sumie sam nie wiem, dlaczego mimo takiej
bezchmurnej pogody mam takie kiepskie niebo. Jedynym wytłumaczeniem są pewnie cieniutkie chmury gdzieś wysoko, które rozpraszają światło.

Pierwszym celem na dzisiejszy wieczór ustaliłem Galaktyki Bodiego, M81 i M82. Trochę poczytałem o nich i postanowiłem, że rzucę na nie okiem.
Niestety, z powodu opisanych uprzednio problemów, zauważenie galaktyk było niemożliwe, ustawiłem jeszcze teleskop na galaktyke M101, chwile
wpatrywałem się w miejsce, gdzie powinna się ona znajdować - ale nic nie dostrzegłem.

Przypomniałem sobie o komecie Lovejoy, jak dzisiaj się będzie prezentować. Odnalazłem ją pomiędzy gwiazdami Almaak i Nembus w gwiazdozbiorze
Andromedy. Ani przez lornetkę, ani w okularze teleskopu nie zauważyłem ogona komety. Jawiła się ona jako mglista chmura, podobna do gromady
kulistej. A oto szkic jaki zrobiłem:

Skoro mam takie, a nie inne niebo, postanowiłem kontynuować przegląd grup otwartych i asteryzmów, jaki rozpocząłem na poprzedniej sesji. Myślę,
że trzeba będzie jeździć w Bieszczady pod ciemne niebo, ale to później jak już całkiem pochłonie mnie to hobby :).

Asteryzm Żaglówka

W roku 1988, amator Dan Hudak z Ohio, napisał list który pojawił się w letnim wydaniu magazynu Deep Sky, opisujący asteryzm który wyglądał jak
niebieska żaglówka. W lornetce, żaglówka zdaje się być przewrócona, a jej maszt celuje w kierunku południa. Dziób jachtu wyznaczony jest przez
22 Leo o jasności 7mag, najjaśniejszą gwiazdę grupy. Osiem dodatkowych gwiazd uzupełnia obraz. W teleskopie wszystko jest już na swoim miejscu.
Jest to asteryzm położony na granicy Małego Lwa i Lwa. Można łatwo odnaleźć go, ponieważ rzucają się w oczy cztery gwiazdy usytuowane idealnie
w linii prostej.

M40

Przypomnialem sobie o łatwym Messierze leżącym w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedzwiedzicy, tj. Messier 40(w skrócie M40, również Winnecke 4, WNC4).
Piszą łatwym, ponieważ jest to jedyny układ dwóch gwiazd w calym katalogu. Pierwszym udokumentowanym odkrywcą obiektu jest Charles Messier,
który dokonał tego w roku 1764. Przeszukiwanie tego fragmentu nieba Messier rozpoczął sugerując się notatkami Jana Heweliusza. Nie znajdując tam
jednak żadnej mgławicy, skatalogował zamiast niej, dla porządku, tę gwiazdę podwójną. Nieporozumienie dwóch astronomów zauważył i skomentował w
1966 roku John Mallas.Obiekt został ponownie niezależnie odkryty w 1863 roku przez Friedricha Winnecke, poszukującego układów wielokrotnych.
Winnecke zmierzył odległość między składnikami na 49,2". W 1966 wyznaczona ponownie wynosiła 51,7", a w 1991 już 52,8". Obecnie sugeruje się, że
tak naprawdę M40 jest obiektem jedynie optycznie podwójnym, a nie, jak sądzono dawniej, układem blisko związanym grawitacją.

NGC1502, kaskada Kemble`a

NGC 1502 (również OCL 383) ? stosunkowo zwarta gromada otwarta zawierająca około 45 gwiazd, znajdująca się w gwiazdozbiorze Żyrafy. Jej jasność
oscyluje wokół wartości 6,9m. Została odkryta 3 listopada 1787 roku przez Williama Herschela. Jest położona w odległości ok. 3,3 tys. lat świetlnych .

W pobliżu NGC 1502 znajduje się asteryzm znany jako Kaskada Kemble?a.

Ojciec Kemble (franciszkanin) pasjonował się obserwacjami głębokiego nieba zarówno przez teleskopy jak i lornetki. Jego najtrwalszym dziedzictwem

astronomicznym jest ciekawy asteryzm na który natknął się on podczas przeglądu niewyraźnego gwiazdozbioru Żyrafy (Camelopardalis) w lornetce 7x35.

Żyrafa obejmuje pozornie bezgwiezdną pustkę pomiędzy Woźnicą a Małą Niedźwiedzicą.
Wypatrujemy strumienia słabych gwiazd o jasnościach pomiędzy 7 a 9 magnitudo, płynącego na południowy wschód i zaakcentowanego samotnym słońcem

5mag w około połowie jego długości. To Kaskada Kemble'a. W sumie, kaskadę tworzy 20 gwiazd ułożonych w ładnym rządku o jasnościach z zakresu od 5 do

10 magnitudo. Chociaż gwiazdy tego łańcucha o długości 2,5o nie są ze sobą powiązane fizycznie, zdają się być ustawione w jednej linii z niemal wojskową precyzją.

M41

Przechodzimy teraz do gwiazdozbioru Wielkiego Psa i Rufy, gzie znajduje sie wiele wspanialych gromad otwartych. Pierwszą na celownik wziąłem
M41. Messier 41 (również M41 lub NGC 2287) ? gromada otwarta w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa. Odkrył ją przed 1654 rokiem Giovanni Batista
Hodierna. Niezależnie od Hodierny 16 lutego 1702 roku skatalogował ją John Flamsteed. W 1749 roku odkrył ją ponownie Guillaume Le Gentil. Według
J. E. Gore?a była znana już Arystotelesowi około 325 p.n.e. W katalogu Messiera znajduje się od 16 stycznia 1765 roku.Gromada M41 jest oddalona
od Ziemi o około 2,3 tys. lat świetlnych (ok. 710 parseków) i oddala się z prędkością 34 km/s. Średnica wynosi około 25-26 lat świetlnych
(obserwowany rozmiar ? 38'). Wiek gromady według różnych szacunków wynosi od 190 do 240 mln lat.M41 zawiera około 100 gwiazd. Kilka z nich to
czerwone (i pomarańczowe) olbrzymy o składzie chemicznym zbliżonym do Słońca. Najjaśniejszy znajduje się w okolicach centrum gromady, ma jasność

obserwowaną 6,9m i należy do typu widmowego K3. Najgorętszą gwiazdę M41 zalicza się do typu A0.

Messier 41 znajduje się ok. 4 stopni na południe od Syriusza.

M46, M47, NGC2539

Messier 46 (M46, NGC 2437) ? gromada otwarta w gwiazdozbiorze Rufy. Odkrył ją w 1771 roku Charles Messier. W katalogu Messiera od 19 stycznia
1771 roku.M46 jest oddalona od Ziemi o około 5400 lat świetlnych i oddala się z prędkością 41,4 km/s. Średnica gromady wynosi ok. 30 lat
świetlnych. Wiek szacuje się na ok. 300 mln lat.M46 zawiera około 500 gwiazd, z czego ok. 150 ma jasność obserwowaną od 10 do 13m. Najjaśniejsze
z nich należą do typu widmowego A0 i są ok. 100 razy jaśniejsze od Słońca (jasność obserwowana najjaśniejszej ? 8,7m).
W obrębie gromady znajduje się mgławica planetarna NGC 2438. Jednak pomiar prędkości, jak również wiek mgławicy i gromady wskazują, że nie
powstała ona w Messier 46. Probowałem coś dostrzec w jej obrębie, ale przy dzisiejszych warunkach musialem dać za wygraną, moze innym razem.

Nieopodal M46 leży gromada Messier 47 (M47, NGC 2422, NGC 2478). Odkryta przed 1654 przez Hodiernę. 19 lutego 1771 roku niezależnie odkryta i
skatalogowana przez Messiera, jednak z powodu błędu w zapisie pozycji gromady do 1959 roku była uważana za ?zaginioną?. Kolejnymi niezależnymi
odkrywcami tej gromady byli Caroline Herschel (obserwowała gromadę na początku 1783 roku) oraz jej brat William (4 lutego 1785). John Dreyer w
swoim New General Catalogue skatalogował błędnie zapisaną obserwację Messiera jako NGC 2478, a obserwację Herschela jako NGC 2422.M47

znajduje się w odległości około 1,56-1,75 tys. lat świetlnych od Ziemi i oddala się z prędkością 9 km/s. Średnica gromady wynosi około 12 lat świetlnych.

Wiek szacuje się na ok. 78 mln lat.Gromada zawiera ok. 50 gwiazd. Najjaśniejsza z nich ma jasność obserwowaną 5,7m i należy do typu widmowego
B2. Zaobserwowano także 2 olbrzymy o jasności ponad 200 Słońc.

NGC 2539 (również OCL 611) ? gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Rufy. Odkrył ją William Herschel 31 stycznia 1785 roku. Jest
położona w odległości ok. 4,4 tys. lat świetlnych od Słońca

M93,NGC2362, NGC2354

Messier 93 (również M93 lub NGC 2447) ? gromada otwarta, położona w gwiazdozbiorze Rufy w odległości 3600 lat świetlnych od Ziemi. Została
odkryta w 1781 roku przez Charlesa Messiera.Messier 93 ma średnicę kątową 22', rzeczywistą ? ok. 20-25 lat świetlnych. Obserwowana wielkość
gwiazdowa M93 to 6m.

NGC 2362 (również OCL 633 lub ESO 492-SC9) ? gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa. Odkrył ją Giovanni Hodierna przed
1654 rokiem, niezależnie odkrył ją William Herschel 4 marca 1783 roku. Jest położona w odległości ok. 4,8 tys. lat świetlnych .Gromada ta zawiera ok. 60

gwiazd, a jej wiek szacowany jest na 25 milionów lat. Nadal jednak związana jest z mgławicą. Najjaśniejszym składnikiem tej ładnej gromady gwiazd jest

leżący prawie w środku, błękitny nadolbrzym czwartej wielkości ? tau Canis Majoris.

Gromada otwarta NGC 2354 (również OCL 639 lub ESO 492-SC6) . Odkrył ją 6 marca 1785 roku William Herschel. Jest położona w odległości ok. 13,3
tys. lat świetlnych.

M44, M67

Ostatnim Gwiazdozbiorem, jaki dziś mam na tapecie jest Rak. Znajdują sie tu dw obiekty z katalalogu Messiera - M44 i M67.

Messier 44 (M44, NGC 2632, Żłóbek, gromada Ul, Praesepe) ? gromada otwarta w gwiazdozbiorze Raka. Najprawdopodobniej znana już Aratosowi z

Soloi w 260 p.n.e. W katalogu Messiera znalazła się 4 marca 1769 roku. Jeden z obiektów Messiera widzialnych gołym okiem.
Gromada M44 jest oddalona od Ziemi o 577 lat świetlnych (177 parseków). Średnica wynosi ok. 16 lat świetlnych. Wiek szacuje się na ok. 730 mln
lat.Gromada składa się z około 200-350 gwiazd. Zawiera co najmniej 5 czerwonych olbrzymów i kilkadziesiąt białych karłów. Zaobserwowano m.in.
kilka gwiazd zmiennych typu delta Scuti o jasności obserwowanej 7-8m i jedną gwiazdę podwójną zaćmieniową ? TX Cancri. W gromadzie zaobserwowano

także pierwsze dwie planety krążące wokół gwiazd podobnych do Słońca, należących do gromady otwartej.Prawdopodobnie M44 i Hiady, choć oddalone od

siebie o setki lat świetlnych mają wspólne pochodzenie. Wskazują na to podobne populacje gwiazd występujące w obu gromadach.
M44 był znany już w starożytności. Starożytni Grecy i Rzymianie nazywali go ?żłóbkiem? (łac. praesepe, gr. phatne). Gwiazdy ? Cnc i ? Cnc miały symbolizować

kolejno osła północnego (Asellus Borealis) i południowego (Asellus Australis). Według Eratostenesa miały to być osły, na których Dionizos i Sylen jechali na

bitwę przeciw tytanom. Tytani mieli przestraszyć się osłów, które za zasługi zostały umieszczone na niebie przy żłóbku. Aratos wspomina obiekt M44 jako mgiełkę,

Hipparchos z Nikei (130 p.n.e.) jako małą chmurkę. Klaudiusz Ptolemeusz zapisał M44 jako jedną z siedmiu ?mgławic?.Galileusz jako pierwszy stwierdził, że M44

jest grupą co najmniej 40 gwiazd.

Messier 67 (również M67 lub NGC 2682) ? gromada otwarta, odkryta w 1779 roku przez Johanna Gottfrieda Koehlera.M67 znajduje się w odległości 2,7
tysięcy lat świetlnych (0,83 kpc) od Ziemi. Ma średnicę kątową 30'. Jasność M67 to 6,1m.M67 jest jedną z najstarszych znanych gromad otwartych,
i zdecydowanie najstarszym obiektem tego typu włączonym do katalogu Messiera. Wiek M67 został oszacowany na od 3,2 do 4 miliardów lat.

Minęła godzina 22.15, pora się zbierać. Jest dosyć zimno, szukacz już dawno zaparowal, pora się zbierać. Pogoda jest stabilna więc jutro będę kontynuowal

eksploracje nieba. Mgławice i galaktyki zostawię sobie na lepsze warunki.

Zapraszam na mojego bloga (pelna wersjaz obrazkami)

Pozdrawian

Wojtek