Ciemne niebo i sowy - Osławica, 29/30 marca 2014

[pguzik]

Tydzień temu, w nocy 29/30 marca wybrałem się na obserwacje do miejscowości Osławica, kilka kilometrów na południe od Komańczy. Towarzyszyli mi mój brat Wojtek oraz MaciekM.
Miejscówka ta znajduje się około 50 km w linii prostej od Krosna i nieco ponad 30 km w linii prostej od Sanoka, dzięki czemu niebo jest tam naprawdę bardzo dobre (znacznie lepsze niż na Koskowej Górze, czy Przełęczy Szklarskiej na południe od Krosna).

Obserwacje rozpoczęliśmy dość późno bo dopiero przed 23, z tego powodu nawet nie próbowałem już polować na kometę C/2014 E2 (Jaques), którą planowałem tej nocy złapać. Na miejscu co prawda byliśmy wcześniej, ale trochę czasu zajęło nam kolimowanie teleskopu. W trakcie ja i Maciek zajęci byliśmy kolimowaniem teleskopu, Wojtek wybrał się do pobliskiego lasu na nasłuchiwanie sów. Niedługo po tym, kiedy poszedł, z lasu zaczęła pięknie pohukiwać włochatka. Chwilę później swoje śpiewy zaczął też puszczyk (którego Wojtek po północy zwabił w nasze okolice) oraz sowa uszata.

Poniżej opis ciekawszych obserwacji astronomicznych z tej nocy (teleskop = Taurus 330, lornetka = Nikon Action 10x50EX):

C/2012 K1 (PANSTARRS) - kometa całkiem ładnie widoczna w teleskopie, jasna, mocno skondensowana, lekko rozciągnięta, z krótkim i dość słabym warkoczem. Jej jasność oceniłem już na 10.3 mag. W tych warunkach była też dostrzegalna w lornetce jako rozmyty, niebyt duży obiekt o jasności około 10.0 mag.

C/2012 X1 (LINEAR) - kometa ciągle bardzo ładna, wyraźnie widoczna w lornetce, w której jej jasność oceniłem na 8.0 mag. W teleskopie bardzo jasna, dość duża, z wyraźnym, choć niezbyt jasnym warkoczem.

C/2013 R1 (Lovejoy) - kometa znacznie osłabła w ciągu ostatnich kilku tygodni. Po warkoczu nie ma już śladu, a głowa komety jest już tylko średnio skondensowana. Jej jasność oceniłem na 10.2 mag.

SN 2014J - supernowa w M 82 nadal widoczna, choć teraz już dość słabo i jedynie w większych powiększeniach. Tej nocy jej jasność oceniłem na 13.7 mag. Gdyby nie fakt, że świeci w jasnej części galaktyki, można by ją było obserwować jeszcze pewnie ładne kilka-kilkanaście tygodni.


NGC 4618 i NGC 4625 - bardzo ładna para galaktyk. Natrafiłem na nie przez przypadek, choć w domu zorientowałem się, że znajdują się one na mojej liście obiektów, które chciałbym zobaczyć. Jaśniejsza z galaktyk - NGC 4618 bardzo jasna, o nietypowym kształcie. W małym powiększeniu (67x) wyglądała jak lekko spłaszczony owal, którego jedna połowa była zauważalnie jaśniejsza od drugiej. W większych powiększeniach (114x i 182x) galaktyka wygladała bardziej jak litera "U", przy czym jedna z jej częśći była jaśniejsza i grubsza niż druga. Zdjęcia pokazują, że jest to galaktyka spiralna, która ma tylko jedno wyraźne ramię. Sąsiednia NGC 4625 była znacznie słabsza, ale i ona w dużym powiększeniu wydawała się mieć mocno niejednorodną strukturę. Zdecydowanie muszę wrócić do tych galaktyk!

NGC 6888 (Crescent) - nigdy jeszcze nie widziałem tej mgławicy tak dobrze. Szukałem jej z pamięci w powiększeniu 67x z filtrem O-III. Kiedy na nią natrafiłem, w pierwszej chwili pomyślałem, że to musi być jakiś inny obiekt. Mgławica wyglądała jak niemal pełny owal, o ciemniejszym wnętrzu. Co więcej, brzeg tego owalu nie miał jednorodnej jasności, a połowa jego wnętrza była zauważalnie jaśniejsza od drugiej. W powiększeniu 114x pojawiły się słabe szczegóły we wnętrzu mgławicy, za to najsłabsza południowo wschodnia część brzegu przestała być widoczna.

NGC 4874 i NGC 4884 - dwie najjaśniejsze galaktyki gromady galaktyk Abell 1656 w Warkoczu Bereniki. Przy powiększeniu 67x, w polu widzenia widoczne jeszcze kilka galaktyk należących do tej gromady. W większych powiększeniach okazuje się, że małych, słabych galaktyk jest tam znacznie więcej. Kiedyś trzeba będzie pobawić się w identyfikację tych drobiazgów.

Kompleks mgławicy Veil - coś wspaniałego! W filtrze O-III oprócz bardzo wyraźnej NGC 6960 oraz NGC 6992-5 mnóstwo innych mgławic. Kiedyś trzeba na ten kompleks wreszcie poświęcić z godzinkę lub więcej.

Około godziny 2:50 (Czasu "zimowego), na południowym horyzoncie, dostrzegłem gołym okiem słabiutką gwiazdkę. Lornetka pozwoliła mi się upewnić, że nie jest to przywidzenie, co więcej pokazała, że są to dwie bliskie sobie dość jasne gwiazdy. Okazało się, że to parka mu1 i mu2 Sco. Najciekawsze jest jednak to, że te gwiazdy znajdowały się w tym momencie zaledwie 1.5 stopnia nad prawdziwym horyzontem i to w samym środku lekkiej łuny od pobliskiej malutkiej miejscowości Nowy Łupków (~400 mieszkańców, ze 20 latarni). Niewiele później zza horyzontu wychyliły się lambda Sco (Shaula) oraz ups Sco, obydwie widoczne gołym okiem od momentu wschodu na wysokości prawdziwiej 1-2 stopnie. Przed świtem gołym okiem stały się także widoczne gromady M 6 oraz M 7, pięknie prezentujące się w lornetce.

W pewnym momencie (o godzinie 3:25) stwierdziłem ze zdziwieniem, że zrobiło się znacznie jaśniej niż było jeszcze kilkanaście minut wcześniej. W tamtej chwili Słońce ciągle jeszcze było prawie 18 stopni pod horyzontem, jednak w tak ciemnym miejscu już było widać, że nieuchronnie zbliża się jego wschód...
 
Oprócz wymienionych tu obiektów obserwowaliśmy oczywiście mnóstwo innych bardziej znanych. Szczególne wrażenie wywarły na nas M 51, M 101 i NGC 6946, wszystkie z pięknie widocznymi ramionami spiralnymi. Ramiona spiralne były też dostrzegalne w M 81, która w tych warunkach miała olbrzymie rozmiary.

[Hampel]

Bardzo przyjemnie się czytało Twoją relację, łyknięta jednym duszkiem ;) Zazdroszczę tak dobrych warunków do obserwacji.

 

Korzystając z okazji chciałbym zapytać jakiego filtra O-III używasz i co o nim sądzisz? Co sądzisz o nim w porównaniu z UHC?

Właśnie mam zamiar kupić filtr i zastanawiam się który wybrać.

[lukost]

No i w końcu przekonałeś się do filtrów mgławicowych. Obserwacje z użyciem OIII to w zasadzie odkrywanie szeregu obiektów na nowo (co zresztą sam zauważyłeś na przykładzie NGC 6888 ;) ).  

[pguzik]

Korzystając z okazji chciałbym zapytać jakiego filtra O-III używasz i co o nim sądzisz? Co sądzisz o nim w porównaniu z UHC?

Właśnie mam zamiar kupić filtr i zastanawiam się który wybrać.

Filtr, którego ja używam, to Baader O-III. Nie oznacza to bynajmniej, że uważam, że jest to najlepszy z filtrów. Tak naprawdę, to wybór padł akurat na ten, bo był on w bardzo dobrej cenie na wyprzedaży w jednym ze sklepów astro.

Domyślam się, że interesują Cię filtry mgławicowe, a nie "anty-LP". Jeśli zastanawiasz się nad wyborem: UHC vs O-III, to ja stawiałbym zdecydowanie na UHC. Taki filtr jest zdecydowanie bardziej uniwersalny. Dzięki temu, że przepuszcza ona zarówno linie O-III jak i H-beta, nadaje się on do bardzo dużej liczby obiektów (wszystkie mgławice planetarne + wiele mgławic "gazowych"). Filtr O-III jest węższy, dzięki czemu kontrast na części mgławic planetarnych oraz kilku innych obiektach (np. Veil) będzie w nim lepszy niż w UHC, ale mgławic świecących głównie w H-beta już tak ładnie nie poprawi. Dodatkowo O-III wyraźniej "zgasi" gwiazdy, co też nie wszystkim się podoba.

 

Ja docelowo zamierzam zaopatrzyć się w dobry filtr UHC oraz O-III. Jeśli chodzi o UHC, to rozważam trzy opcje: Lumicon UHC, Orion Ultrablock oraz DGM NBP (niestety niedostępny w polskich sklepach). Na razie (już od blisko roku) jestem na etapie zbierania informacji o nich, polowania na tanie używki oraz rozważania, który z nich będzie najlepszym wyborem ;)

 

O filtrach sporo można się dowiedzieć z tych grafik:

 

http://karmalimbo.com/aro/pics/filters/narrow.jpg

http://karmalimbo.com/aro/pics/filters/o3a.jpg

http://karmalimbo.com/aro/pics/filters/o3b.jpg

 

Inna sprawa, że co jakiś czas natrafiam na informacje nie związane z właściwościami optycznymi tych filtrów, które sprawiają, że trudno mi się zdecydować. Filtry Lumicona, które wydają się być najlepsze pod względem optycznym "lubią" się rozwarstwiać. Co prawda właściciele takich filtrów deklarują, że nia ma to wpływu na dawany obraz, ale jakoś trudno mi się do tego przekonać. Ostatnio natomiast Janusz Płeszka napisał na sąsiednim forum, że filtry Orion Ultrablock są obecnie produkowane w Korei i "mają fabryczne prześwity" oraz "gwinty nie pasujące do popularnych u nas okularów". A już byłem bliski kupienia właśnie tego filtra...

 

Jeśli chodzi o filtry O-III, to docelowo pewnie będę szukał wąskiego filtra o dużej przepuszczalności w dwóch liniach O-III (Baader ma dobrą transmisję jedynie w jednej, na szczęście tej mocniejszej linii O-III). Na razie nastawiam się na Lumicona O-III, ale to oczywiście może się jeszcze zmienić.

 

Na koniec muszę Ci jeszcze uspokoić. Prawdopodobnie na pierwszy rzut oka nie zauważysz żadnych różnic pomiędzy różnymi filtrami tej samej klasy (znaczy się różnymi filtrami UHC lub różnymi filtrami O-III). Jeśli masz wystarczające środki finansowe, to bierz jeden z filtrów z górnej półki. Jeśli nie stać Cię na nie, zainwestuj w coś tańszego, a też raczej nie będziesz żałował. Różnica pojawi się pewnie dopiero, jeśli będziesz polował na obiekty, które mają ekstremalnie małą jasność powierzchniową i są jedynie na granicy widoczności.

 

 

 

[pguzik]

No i w końcu przekonałeś się do filtrów mgławicowych. Obserwacje z użyciem OIII to w zasadzie odkrywanie szeregu obiektów na nowo (co zresztą sam zauważyłeś na przykładzie NGC 6888 ;) ).  

Przekonałem się już jakiś czas temu. Co do NGC 6888, to widziałem ją już 2 czy 3 razy z filtrem, tyle że w gorszych warunkach była widoczna jednak słabiej i mniej szczegółowo.

[polaris]

Dwa razy bodajże widziałem NGC 6888 w 12" z filtrem Ultrablock tak, że dostrzegalne były struktury wewnętrzne - "kręgosłup" i "żebra". Przypominała szkielet płaszczki.

[Hampel]

Bardzo dziękuję za odpowiedź, a co z rozmiarem filtra? Wiadomo, że są oferty 1,25" i 2", ja posiadam wszystkie okulary w rozmiarach 1,25", ale czytałem gdzieś już, że mimo wszystko i tak lepiej montować filtry 2".

[pguzik]

Bardzo dziękuję za odpowiedź, a co z rozmiarem filtra? Wiadomo, że są oferty 1,25" i 2", ja posiadam wszystkie okulary w rozmiarach 1,25", ale czytałem gdzieś już, że mimo wszystko i tak lepiej montować filtry 2".

Filtry 1.25" użyjesz tylko z okularami 1.25". Większość redukcji 2"/1.25" ma gwinty filtrowe, dzięki czemu filtry 2" można łatwo używać także z okularami 1.25". Druga sprawa jest taka, że obraz z filtrem jest dość ciemny i ogólnie filtrów najczęściej będziesz używał z okularami o długiej ogniskowej, a one często/zwykle są właśnie 2".

[Hampel]

W takim razie jeżeli posiadam okular Meade UWA 18mm, to on nie za bardzo nadaje się do stosowania w nim filtra? Powinienem używać 25-30 mm ? Na razie stać mnie było na jeden dobry okular, docelowo chciałbym mieć coś w tym zakresie z wyższej półki, a także 4,7mm-6mm.

[lukost]

W takim razie jeżeli posiadam okular Meade UWA 18mm, to on nie za bardzo nadaje się do stosowania w nim filtra? Powinienem używać 25-30 mm ? Na razie stać mnie było na jeden dobry okular, docelowo chciałbym mieć coś w tym zakresie z wyższej półki, a także 4,7mm-6mm.

To nie tak. Do rozległych i o małej jasności powierchniowej mgławic (np. Ślimak) stosujesz filtr w połączeniu z okularem długoogniskowym. Z kolei do obserwacji obiektów malych, zwartych i o stosunkowo dużej jasności pow. (całkiem sporo mgławic planetranych - np. M 57) użyj okularu krótkiego.  Okular 18 mm z Twoim teleskopem da Ci pow. 66x i żrenicę wyjściową prawie 4 mm - więc nada się do obserwacji obiektów z pierwszej grupy. Do "drobnicy" kup sobie np. ES-a 6,7 mm.