Wrześniowe obserwacje 27/28-09-2014

[Gość Paweł Trybus]

   Prognozy pogody na sobotnią noc napawały optymizmem. Dla Kielc i okolic przewidywały bezchmurne niebo, ale ze sporymi szansami na mgłę. Na weekendowy wyjazd obserwacyjny wybrałem więc miejscówkę w Sędku k/Łagowa, która leży na sporym wzniesieniu. Wybór okazał się trafny - nie dość, że mgły nie było, wiał też lekki wiaterek, który zapobiegł tak uciążliwemu parowaniu optyki. W sprzyjających warunkach zaliczyłem niemal 3-godzinną sesję pod jesiennym niebem. Poświęciłem ją w znacznej mierze testom nowo nabytego okularu TeleVue Ethos 17mm, którego udało mi się kupić po bardzo atrakcyjnej cenie na brytyjskim rynku wtórnym. Z używanymi przeze mnie teleskopami daje następujące parametry:

Taurus 13" 325/1600mm:          powiększenie 94x, pole widzenia 1.06 st., źrenica wyjściowa 3.46mm 

Refraktor FS102 102/820mm:   powiększenie 48x, pole widzenia 2.08 st., źrenica wyjściowa 2.13mm 

 

   Sesja 440. 27/28-09-2014. 23:55 - 02:40. Niebo przeciętne, SQM-L 21.12 --> 21.19, niezbyt dobra przejrzystość powietrza. Na miejscówce w Sędku miewałem już wskazania SQM-L rzędu 21.40, więc było tak sobie. Teleskopy Taurus 13" i refraktor FS102.

   Na początek spojrzałem na bohaterki niedawnej dyskusji na Forum, czyli NGC188 i NGC6791. Co prawda wątek dotyczył widoczności tych gromad otwartych w lornetkach, ja jednak spojrzałem na nie Taurusem w szerokim polu Naglera 31mm i nie mam złudzeń - NGC188 jest jaśniejsza, wyraźniejsza i ładniej pokazuje pojedyncze gwiazdy. Trzynaście cali apertury rzecz jasna wystarcza również do rozbicia NGC6791, ale widok o wiele mniej spektatularny. 

   Następnie w wyciągu Taurusa rozgościł się Ethos 17mm - i to rozgościł się na dobre. Widok M33 wspaniały, dostrzegłem po jednym grubym ramieniu spiralnym w dwóch przeciwnych kierunkach od jądra, tuż obok gwiazdy 10.2 mag wyraźny i jasny obszar HII - NGC 604. Całość w szerokim polu robi niesamowite wrażenie - patrzysz w otchłań kosmosu z galaktyką w roli głównej!

   Jeszcze jeden widok zrobił na mnie podobne wrażenie: gdy wycelowałem refraktor z Ethosem w wyciągu w M1 (mgławicę "Krab"). Coś pięknego - jakbym patrzył przez okno stacji orbitalnej! Nie widać diafragmy, tylko ciemne niebo usiane gwiazdami, a w centrum niewielka, jajowata mgławica. 100 stopni pola w połączeniu z gwiazdkami-szpileczkami, jakie pokazuje refraktor to zupełnie nowe doświadczenie obserwacyjne.   

   Przeskoczyłem trochę chronologię, wracamy do obserwacji Taurusem. Kolejnym celem była M31 z sąsiadkami M32 i M110, i tutaj kolejne emocje. Po raz kolejny uświadomiłem sobie, jaką ogromną galaktyką jest Wielka Mgławica w Andromedzie. Oglądałem ją po kawałku, w oczy rzucało się ciemne pasmo pyłowe, doskonale było widać wyklinowujące się krawędzie dysku galaktycznego, rozpływające się delikatnie w tło nieba. Tuż obok jądra galaktyki przebijały się gwiazdy należące do naszej Drogi Mlecznej.

   Następnie spojrzałem na znane i lubiane "Chichotki", M35, 36, 37, 38. W końcu przyszła pora na coś nowego.

   IC10 to galaktyka karłowata w Kasjopei, członek Grupy Lokalnej. Jej jasność wizualna to 10.4 mag, jasność powierzchniowa to zaledwie 14.0 mag przy rozmiarach 6.4' x 5.3'. To niełatwy obiekt, przesłonięty gwiazdami i materią międzygwiezdną naszej Galaktyki. Dostrzegłem ją używając powiększeń 94x i 160x, jako owalne pojaśnienie nieba tuż nad charakterystycznym trójkątem gwiazd, widocznym również na poniższym zdjęciu (źródło: Wikipedia). Galaktykę widać na wprost, jest znacznie łatwiejsza, niż jej siostry z Grupy Lokalnej: IC342 czy IC1613.

   Wyposażywszy Ethosa w filtr H-beta spojrzałem na mgławicę "Kokon" (IC5146), która świeciła wyraźnie, przypominając kształtem gruszkę, z jednej strony delikatnie zwężającą się w kierunku ciemniej mgławicy Barnard 168. Tę z kolei doskonale widać było już w szukaczu.  

   Niedaleko "Kokona", już w gwiazdobiorze Jaszczurki, świeci galaktyka UGC11920. To dość łatwy obiekt dla 13" lustra, użyłem powiększeń 160x i 228x. Jasność wizualna galaktyki to 13.0 mag, w okularze pokazuje gwiazdopodobne jądro i bardzo słabą otoczkę, o lekko jajowatym kształcie.

 źródło: Digital Sky Survey

   Do wyciągu powrócił Ethos z filtrem H-beta. Niedaleko mgławicy "Ameryka Północna" dostrzegłem mgławicę wodorową Sharpless 2-119. Na czarnym tle z przygaszonymi mocno gwiazdami bez problemu widać dużą, niemal prostokątną plamę bladego światła.

   Filtr H-beta zastąpiłem filtrem OIII i skierowałem teleskop ku mgławicy NGC281 ("Pacman"). WOW! Niesamowity widok, mgławica wspaniale odcina się od czarnego nieba i rzeczywiście, bez problemu dopatrzyć się można kształtu pożeracza kropek z gry komputerowej mojej młodości.

   Następnie skierowałem teleskop na dwa hity jesiennego nieba - grupę "Deer Lick" i "Kwintet Stephana". W tej pierwszej Pentax XW7 (228x) obok NGC7331 pokazał: NGC7337 (14.4 mag; SB 14.0 mag), NGC7338 (13.3 mag; SB 13.0 mag) i NGC7340 (13.7 mag; SB 13.0 mag). Nie udało się wypatrzeć NGC7336 (14.5 mag; SB13.1 mag). W Kwintecie Stephana dostrzegłem 3 składniki: NGC7319 (13.1 mag; SB 13.8 mag), NGC7320 (13.2 mag; SB??) i NGC7318AiB (zlane, 13.4 mag; SB 13.1 mag). Nie udało się wypatrzeć NGC7317 (13.6 mag; SB 13.8). Pogranicze Pegaza i Jaszczurki było już lekko zanieczyszczone łuną od Daleszyc, do tego delikatne zamglone niebo. Myślę, że w lepszych warunkach nie byłoby problemu z wyłapaniem "Stefana" w całości.

   Na koniec sesji przyszła pora na refraktor. Wspomniałem już obserwacje M1, oprócz tego spojrzałem na M45, M36,37,38 i parę M81-82. Na tym zakończyłem bardzo przyjemne 165 minut pod wrześniowym niebem.

 

Czystego nieba!

 

Paweł

[Jacek E.]

Poezja 8)

[Panasmaras]

Nie dość, że wspaniale się to czyta, to jeszcze mi uświadomiłeś, że z galaktyk Grupy Lokalnej w zasięgu moich lornet jest IC10!

Coś mi się zdaje, że w najbliższy weekend wybiorę się gdzieś w Bory Tucholskie i kawał czasu poświęcę na lokalsów ;)

[Gość Paweł Trybus]

Miło mi  ;D  Marek, dzięki za podsunięcie fajnego pomysłu - jedną z następnych sesji z lornetą 100mm poświęcę członkom Grupy Lokalnej. 

[lukost]

Paweł, jeśli jeszcze nie widziałeś (w co watpię ;)), to polecam zerknąć na galaktykę NGC 1560 w Żyrafie. Co prawda nie jest ona czlonkiem Grupy Lokalnej (tylko Grupy Maffei), ale zapewniam Cię, że w teleskopie widok jest przepiękny. Nie wiem, czy i jak pokaże ją lorneta (sam muszę spróbować), bo obiekt ma dość niską jasność powierzchniową.    

[Gość Paweł Trybus]

Nie, nie widziałem jej jeszcze. Nie omieszkam spróbować w piątkową lub sobotnią noc, jeżeli prognozy się sprawdzą.

Na miejscówce w Sędku południe mam dość czyste i Wieloryb będzie wysoko około 01:00-02:00 w nocy, zamierzam kolejny raz zapolować lornetą na IC1613 i - po raz pierwszy - na galaktykę WLM niedaleko 1 Ceti. Podobno też słabizna.

 

PS. Uwe Glahn zaliczył kolejne kilka nocek na Edelweissspitze, zobaczcie dwa najnowsze wpisy na jego blogu, niesamowite szkice z 27"...  www.deepsky-visuell.de