Kilka podwójnych Newtonem w (prawie)najkrótszą noc

[kai]

Plan na wczorajszą noc był inny. Newton 14 F4,8 służy mi przede wszystkim do deep sky, wczoraj planowałem nim pooglądać trochę gromad w szerokich polach. Ponieważ lustro od początku było w temperaturze zbliżonej do otoczenia już justując szukacz zerknąłem na epsilony sprawdzić czy seeing jest jak zwykle słaby czy może zły. Widok mnie zaskoczył bo w okularze 7mm (240x) przerwy między gwiazdkami były zaskakująco duże. Kontrolnie zerknąłem na Al Fawaris - separacja co prawda duża bo 2,8", ale z powodu różnicy jasności składnik A zwykle przytłacza B. Tym razem były pięknie odseparowane z duża przerwą. Następny test to STF 2583 czyli Pi Aql (1,4") - w mojej czternastce przy w miarę dobrym seeingu jest rozdzielona bez większego wysiłku, tym razem miałem wrażenie że można by pomiędzy dwie gwiazdki wepchnąć jeszcze trzecią:) Na podwójne zerkam czasem Makiem127 z mojego zaświetlonego balkonu, w Skysafari mam pod niego przygotowaną listę, więc postanowiłem sprawdzić jak wyglądają gwiazdki z pogranicza makowej rozdzielczości w większym lustrze w dobrych warunkach. Zacząłem z okularem 7mm 72 stopnie.

STF2368(1,9") A-7,53 B-7,77 - tu akurat separacja jest duża, w maku były ładnie rozdzielone tylko dość ciemne, w newtonie lśniły przy dużej separacji.

Marfik (1,4") A-3,9 B-5,15 - w Maku rozdzielałem ją z trudem - składnik B siedzi na 1 pierścieniu dyfrakcyjnym, w dodatku jest ponad 1 mag ciemniejszy. W Newtonie rozdzielone bez problemu.

STF 2084 (40 Her) (1,5") A-2,84 B-5,40 - duża różnica jasności - rozdzielona bez problemu.

STF 2094 (1,2") - A-7,03 B-7,87 w Maku bez powodzenia - separacja jeszcze w zasięgu, ale dla mnie za ciemne. W Newtonie bez problemu , przy okazji zahaczyłem o pobliską planetarkę NGC6210

STF2034 (1,1") A-7,05 B-7,95 - w Maku bez powodzenia. W newtonie bez problemu , wyraźnie rozdzielone.

Na separacji 1,1 skończyła się moja Makowa lista , na szybko wyszukałem coś ciaśniejszego.

STF2780 (1")  A-5,73mag B-6,77mag - ładnie rozdzielona - przerwa w 7mm dobrze widoczna.

54 Cygni (0,9") A-4,57 B-6,26 - zmiana okularu na 5mm(340x), składnik B widoczny ale nie rozdzielony, A przytłacza go jasnością, gwiazdki się zlewają

V2130 Cygni (0,9") A-6,11 , B-6,83 rozdzielone , przerwa ładnie widoczna

STF2244 (0,7") 5,94 6,56 w 5mm przerwa cieniutka ale dobrze widoczna, w 7 mm się zlewają. Gwiazdka praktycznie na równiku przez co jej szybki ruch nie ułatwia obserwacji. 

Zerknąłem jeszcze na Saturna 15 stopni nad horyzontem, obraz bardzo stabilny, ale na tej wysokości przejrzystość była bardzo słaba.  Na tym koniec, widoki mnie mocno zaskoczyły, jednak większe lustro też daje rade jak dostanie dobre warunki. Wynik na pewno do poprawienia bo byłem słabo przygotowany - kolimacja teleskopu powiedzmy średnia, krótszy okular byłby wskazany, zwłaszcza że nie mam sokolego wzroku, bez platformy gwiazdki w 5mm szybko uciekały z pola widzenia tym bardziej że  przy oglądaniu takich malizn koma(albo zła kolimacja) dawała o sobie znać już w połowie drogi od środka pola widzenia 70 stopniowego okularu.   

[Ekolog]

Zdolność rozdzielcza Twojego teleskopu to około 0.4 sekundy, seeing zwykle 1 sekunda, więc z tym STF2244 miałeś spore wyzwanie.
Brawo Ty!
W Wężowniku miałeś od niej/niego niedaleko do 70 Ophuichi 🙂 (nie udało mi się znaleźć jaką ma separację - może mało ambitne wyzwanie?).

Rozdzielanie układów to coś co nie wymaga jazdy pod bardzo ciemne niebo - o ile dobrze rozumuję?

To muszą być bardzo dobre i drogie okulary (te 5mm i 7 mm) przy dużej światłosile, nieprawdaż? 😉

 

Załączam (inny) przykład układu wielokrotnego żeby wszyscy mieli łatwiejszą możliwość  wyobrażenia sobie o co chodzi.

Siema
Wszystkie wszechświaty są wieczne

Edytowane 21 Czerwca 2023 przez Ekolog

[kai]

59 minut temu, Ekolog napisał:

W Wężowniku miałeś od niej/niego niedaleko do 70 Ophuichi 🙂 (nie udało mi się znaleźć jaką ma separację - może mało ambitne wyzwanie?).

Rozdzielanie układów to coś co nie wymaga jazdy pod bardzo ciemne niebo - o ile dobrze rozumuję?

 

70 Ophuichi ma separacje ponad 6" wiec jest do zobaczenia dowolnym teleskopem pod dowolnym niebem :)  Makiem obserwuje pod niebem z SQM 18,9 mag i spokojnie daje rade zejść do 1,2" przy gwiazdkach jaśniejszych od 7 mag

Polecam strone https://www.stelledoppie.it/ - super baza gwiazd podwójnych z możliwością generowania własnych list i eksportu do Skysafari, excela CdC 

I kolejna https://www.handprint.com/ASTRO/index.html - w dziale Double Star Astronomy jest właściwie kompletny elementarz obserwatora gwiazd podwójnych, pozostałe działy też są przydatne.

[Mareg]

@kai, to i warunki musiałeś mieć świetne, i lustro dobrze zaadaptowane, bo do separacji 0.7" nie może być prądów termicznych, które też potrafią dobrze przeszkadzać.

Al Fawaris to mój ulubiony letni test seeingowy. W dobrych warunkach rozdziela je EDek 80 ze składnikiem B na pierwszym krążku dyfrakcyjnym.

W takich wyjątkowych warunkach fajnie jest też spojrzeć w dużym powiększeniu na małe planetarki o dużej jasności powierzchniowej, typu NGC 7027.
One też bardziej potrzebują seeingu niż ciemnego nieba.

 

[kai]

Noce nadal jasne, w dodatku księżycowe, dlatego postanowiłem pociągnąć temat ciasnych podwójnych newtonem. Poniżej urobek z ostatnich dwóch nocy. Pierwszej seeing był średni, drugiej troszkę lepszy - wg meteoblue.com odpowiednio 1,7sekundy  i 1 sekunda, jednak to wartości mocno orientacyjne, w każdym razie daleko było do nieba z pierwszego posta. Od razu wykluczyłem podwójne jaśniejsze od 6mag, przy takich jasnościach flary od gwiazdek uniemożliwiały osiągnięcie wyższych rozdzielczości. Podczas obu nocy używałem dużych powiększeń które pozwoliły na przygaszenie najbardziej zewnętrznych flarek.  W roli głównej wystąpił Taurus T350, platforma paralaktyczna, okulary Nikon nav sw 5mm, 7mm i barlow 2,25x Baader.

Noc pierwsza:
STF 2583 - Pi Orła - jako test seeingu (1,4") 5,75-6,34 rozdzielona wyraźnie, ale widok nie jest piękny - gwiazdki rzucają flarkami na około

STF 2006 - dwie gwiazdki odległe o 47", jaśniejsza w 5mm (340x) dość łatwo rozpadła się na 2 gwiazdki odległe o 1,4" - 8,32 i 9,96 mag

STF 1964 - W polu widzenia widzenia szerokątnego okularu dowolnego teleskopu możemy podziwiać Zete Korony - 2 jasne gwiazdki odległe o 6,5" i  STF 1964 - double double Korony Północnej - dwie parki odległe o 14". Obie z gwiazdek tworzących ten układ są fizycznie podwójne. Pierwsza parka (1,5") 7,88- 9,02 rozdzielona z łatwością w 5mm(340x), druga(1,2") 7,75-9.87 stanowiła większy problem - w 5 mm była rozciągnięta, ale bez rozdzielenia. Dopiero 7mm + barlow (540x) pozwoliło na wyraźne rozdzielenie gwiazdek, choć tylko w chwilach lepszego seeingu. Różnica jasności powyżej 2 mag powoduje że jaśniejszy składnik mocno przytłacza ciemniejszego sąsiada.

Noc druga:
STF 2 (1") 6,03-6,89 - z łatwością rozdzielona w 5mm (340x), choć gwiazdki iskrzą - nie jest to piękny refraktorowy widok.
 
STF 1863 (0,6") 6,98-7,80 - na pierwszy rzut oka w 5mm nierozdzielona, w 5mm+barlow (760x) widoczna przerwa pomiędzy gwiazdkami, przez około 50% czasu obserwacji. Później wróciłem jeszcze do 5mm i chwilami było widać cieniutką przerwę. Dodatkową atrakcją była galaktyka NGC 5707(13,2mag) widoczna jako mocno rozciągnięty owal w polu widzenia 5mm okularu razem z obserwowaną gwiazdką. Podczas obserwacji słońce było około 12,5 stopnia pod horyzontem, ale niebo w 760x zdawało się być całkowicie czarne:)

Jabbah - ciemniejszy składnik (2,4") - 6,55-7,23, 19 stopni nad horyzontem, rozdzielony, ale widok słaby, na tej wysokości gwiazdki się gotują. 

STF 2267 (0,5") 7,9-8,84, 80 stopni nad horyzontem, w 5mm nierozdzielona. W 5mm+barlow (760x) rozdzielona w chwilach lepszego seeingu - około 20% czasu obserwacji.

 

0,5" to na razie rekord, by zejść do 0.4" warunki by musiały być perfekcyjne,  kolejne 0,1" to wbrew pozorom bardzo dużo - odległość pomiędzy teoretycznymi granicami FWHM dysków Airego obu gwiazd zmniejszyła by się prawie dwukrotnie.

Podsumowując - przy gorszym seeingu też można rozdzielać ciasne układy, a duże powiększenia nie degenerują mocno widoku, pod warunkiem że wybiera się słabsze gwiazdy. 

 

[kai]

Ponieważ trafiły się świetne warunki znów udało mi się rozdzielić parę ciasnych układów i właściwie dojść do granicy możliwości lustra 350mm. Seeing wg meteoblue 1,1", ale lokalnie przeszła burza, duża wilgotność, początkowo lekkie zamglenie, później dość duże, w poziomie widoczność chwilami była ograniczona do 100m.  Okulary: Pentax 3,5mm (480x), Nikon 5mm(340x) i Nikon 7mm(240x). Z nowości które rozdzieliłem to:

HR 7305 (0,9") 6,57-7,55 - rozdzielona w 7mm

16 Vul (0,8") 6,19- 5,26  - w 7mm rozciągnięta, w 3,5mm wyraźnie rozdzielona

STF 2315 (0,6") 6,28-7,77 - wyraźnie rozdzielona w 3,5mm, dodatkową atrakcją jest pobliska galaktyka NGC6632(12mag), którą widać w polu widzenia okularu 5mm

V338 Sag (0,6") 6,73-7,95 - wyraźne rozdzielona w 3,5

STF 2267 (0,5") 7,9-8,84 - obserwowana ostatnio w gorszych warunkach , tym razem 50 stopni nad horyzontem, bez większych problemów rozdzielona w 3,5mm

HR 7550 (0,426") 6,69-7,90 - w 5mm+barlow(760x) 2 stykające się gwiazdki, 3,5mm+barlow(1090x) - wyraźnie rozdzielona, gwiazdy w postaci tarczek z widoczną ciemną przerwą, w momencie obserwacji 60 stopni nad horyzontem

HD 210444 (0,43") 7,32-7,56 - teoretycznie prostsza od poprzedniej, ale tylko rozciągnięta, nawet w 3,5+barlow nie udało się rozdzielić , może dlatego że wg stelledoppie różnica jasności jest jednak większa i wynosi 9,20-7,56

Chi Aql (0,37") - bez śladu rozciągnięcia - poniżej 40 stopni nad horyzontem widoki nie są już tak dobre

HD 220562 (0,401") 7,76-6,80 - wyraźnie rozdzielona w 3,5mm+barlow, w momencie obserwacji 90 stopni nad horyzontem

Widoki w 3,5mm + barlow (1090x) były zadziwiająco dobre, gwiazdy słabsze od 5 mag wyraźnie widoczne w postaci tarczek dysku Airego, z delikatną poświatą pierwszego pierścienia, Problemem było jedynie ustawianie gwiazdek w środku pola  widzenia, które miało poniżej 4 minut kątowych średnicy - tu uwidocznił się już brak płynności ruchów dobsona. 

[Mareg]

11 godzin temu, kai napisał:

(...)
Widoki w 3,5mm + barlow (1090x) były zadziwiająco dobre, gwiazdy słabsze od 5 mag wyraźnie widoczne w postaci tarczek dysku Airego, z delikatną poświatą pierwszego pierścienia, Problemem było jedynie ustawianie gwiazdek w środku pola  widzenia, które miało poniżej 4 minut kątowych średnicy - tu uwidocznił się już brak płynności ruchów dobsona. 

Szczęka mi opadła przy czytaniu tej Twojej relacji !!!

Seeing na pewno musiał być super, ale czy przy takich powiększeniach nie masz problemów z prądami termicznymi, które potrafią też rozdmuchać Airiego ?
Jak długo chłodzisz teleskop przed takimi obserwacjami ?
Używasz jakichś wentylatorów do przyspieszenia ?
Masz osłonę na kratownicę ?
Taurus od strony lustra głównego jest otwarty, czy zakładasz mu jakąś osłonę ?
Jakiś odrośnik ?
Może masz jakieś zdjęcie Taurusa przy takich obserwacjach ?

Także jestem mile zaskoczony, że ten Barlow Baadera daje radę w powiększaniach 1000+ w f/4.8.
Jak dużo aberacji chromatycznej on wtedy wnosi ?
 

[kai]

11 godzin temu, Mareg napisał:

Szczęka mi opadła przy czytaniu tej Twojej relacji !!!

Seeing na pewno musiał być super, ale czy przy takich powiększeniach nie masz problemów z prądami termicznymi, które potrafią też rozdmuchać Airiego ?
Jak długo chłodzisz teleskop przed takimi obserwacjami ?
Używasz jakichś wentylatorów do przyspieszenia ?
Masz osłonę na kratownicę ?
Taurus od strony lustra głównego jest otwarty, czy zakładasz mu jakąś osłonę ?
Jakiś odrośnik ?
Może masz jakieś zdjęcie Taurusa przy takich obserwacjach ?

Także jestem mile zaskoczony, że ten Barlow Baadera daje radę w powiększaniach 1000+ w f/4.8.
Jak dużo aberacji chromatycznej on wtedy wnosi ?
 

Zarówno w czerwcu jak i ostatnio nie planowałem obserwacji podwojnych, zwykle seeing mam średni lub słaby i głównie obserwuję DSy. Dlatego tez jakoś specjalnie się nie przygotowuje, trafiła się okazja, to skorzystalem😁. Zwykle sprawdzam na meteoblue seeing "wysoki", przy 1" są szanse na przyzwoite widoki ale i tak najważniejsze jest to co się dzieje na niskich wysokosciach. Zarówno w czerwcu jak i ostatnio było zamglenie, powietrze praktycznie"stalo". Warunki idealne dla podwojnych ale już przy planetach było gorzej, tarcze były ładne, stabilne, ale kontrast słabszy, szczegóły ginęły.  Chłodzenie nie było problemem - temperatura nie spadała, praktycznie cały czas było około 18 stopni. Teleskop przechowuje w bloku, w piwnicy, więc na starcie różnica temperatur to około 4 stopnie, po godzinie się wyrownala bez dodatkowego chłodzenia. Teleskop był świeżo skolimowany, przyzwoicie ale nie perfekcyjnie. Odrosnika nie używam, mam podgrzewanie lusterka, które dobrze spełnia swoją rolę. Lustro główne z tyłu otwarte, osłona na kratownicę standardowa. Co do powiekszen to do niedawna najkrótszym moim okularem był 5mm, myślałem że to sensowny max dla tego teleskopu, dopiero po czerwcowych obserwacjach dokupiłem 3,5mm. Widoki przy dobrym seeingu mocno mnie zaskoczyły, barlow Baadera nie degenerowal obrazu, gwiazdy punktowe, aberracji nie było, ale z drugiej strony obserwowałem tylko gwiazdy słabsze niż 5mag. Ogólnie to barlow jest tandetnie wykonany, ma za szeroka tulejke, okulary się w nim kolebia, muszę go czymś wykleić. Kupiłem go w zestawie z orciakami i turrentem i w sumie to nie planowałem jego używania. 3,5mm wsadziłem do barlowa w ramach eksperymentu, powiększenie 1000 to kosmos, ale rozdzielenie gwiazdek 0,4" było naprawdę komfortowe. Szkoda ze takie widoki są u nas rzadkie, bo wielkie bogactwo potencjalnych celi obserwacyjnych powoduje że jak już zdazy sie taka noc to ciężko się, zdecydować co obserwować - oprocz ekstremow 0,5" jest też masa gwiazdek w granicach 1" które też wyglądają pięknie...

[Mareg]

@kai, serdeczne Ci dziękuję za precyzyjne odpowiedzi na moje liczne pytania.

Podobnie jak Ty, kiedyś do Taurusa 300 po XW 5 dokupiłem XW 3.5, bo okazało się, że seeing pod domem dość często mam bardzo dobry.
Niebo na DSy za bardzo nie pozwala (SQM-L ~ 20.0), więc wkręciłem się malutkie a jasne mgławice planetarne, które są wg mnie jeszcze ciekawsze niż gwiazdy podwójne.
Przy najlepszych warunkach ja skupiam się właśnie na planetarkach a podwójne to tak przy okazji, także żeby monitorować seeing.

Dobrze, że napisałeś o mechanice tego Barlowa Baadera, bo miałem ochotę taki potestować.
Ale jak mechanika jest słaba, to on mało nadaje się do dużych powiększeń, bo jak nie zapewnia pewnego i osiowego mocowania okularów, to może rozwalić całą kolimację toru optycznego.
Może uda Ci się go poprawić. Ale jak pokazuje praktyka, działa i tak wyśmienicie, co jest dla mnie dużym zaskoczeniem dla budżetowego Barlowa użytego w tak ekstremalnych powiększeniach.

Po tym jak parę razy brakło ogniskowej XW 3.5, dokupiłem Barlowa TV 2x i on jest świetny i optycznie, i mechanicznie, ale niestety nie za cenę Baadera.
Teraz do najlepszych warunków mam Taka TOE 2.5 i Vixena HR 2.4, które używam też w refraktorku 80/600.
Nie wiem na ile ich lepszy kontrast w porównaniu do XW 3.5 wynika z lepszej konstrukcji, a ile po prostu z większego powiększenia.
Dają też bardzo punktowe gwiazdki, oczywiście na tyle ile to jest możliwe w x600.

U mnie termika teleskopu często jest ograniczeniem i muszę czekać ładnych parę godzin zanim prądy w tubie się uspokoją na tyle, żeby można było wykorzystać seeing.
W lecie tu jest oczywiście najlepiej, tyle że wtedy najmniej obserwuję.
 

[kai]

2 godziny temu, Mareg napisał:

U mnie termika teleskopu często jest ograniczeniem i muszę czekać ładnych parę godzin zanim prądy w tubie się uspokoją na tyle, żeby można było wykorzystać seeing.
W lecie tu jest oczywiście najlepiej, tyle że wtedy najmniej obserwuję.
 

Ja dorobiłem sobie chłodzenie z 3 wentylatorów, wydajność w sumie 80m3/h coś ala oryginalne taurusowe tylko 10 razy tańsze, jeżeli u Ciebie to tylko kwestia prądów w tubie to wentylacja na pewno przyspieszyła by chłodzenie. Zauważyłem też że w pobliżu zabudowań lub na betonowych, kamiennych drogach seeing zawsze jest słaby i chłodzenie niewiele daje - prądy od rozgrzanego podłoża dają się mocno we znaki. Może w Twoim przypadku jeśli obserwujesz w pobliżu zabudowań te kilka godzin to czas na osiągniecie równowagi termicznej całego otoczenia...

[Mareg]

2 godziny temu, kai napisał:

Ja dorobiłem sobie chłodzenie z 3 wentylatorów, wydajność w sumie 80m3/h coś ala oryginalne taurusowe tylko 10 razy tańsze, jeżeli u Ciebie to tylko kwestia prądów w tubie to wentylacja na pewno przyspieszyła by chłodzenie. Zauważyłem też że w pobliżu zabudowań lub na betonowych, kamiennych drogach seeing zawsze jest słaby i chłodzenie niewiele daje - prądy od rozgrzanego podłoża dają się mocno we znaki. Może w Twoim przypadku jeśli obserwujesz w pobliżu zabudowań te kilka godzin to czas na osiągniecie równowagi termicznej całego otoczenia...

Mam "fabryczne" chłodzenie do Taurusa, ale nie lubię go używać, bo obawiam się przyspieszonego zakurzenia lustra.
Generalnie, przy obserwacjach pod domem to z chłodzeniem mi się nie spieszy, bo teleskop mogę wystawić wiele godzin przed obserwacjami.
Tyle, że wtedy ryzykuję zaroszeniem.

Czy Ty widzisz wpływ używania chłodzenia na stan lustra głównego ?

W moim przypadku chodzi raczej tylko o termikę samego teleskopu, nie o zabudowania.
Po rozogniskowaniu jasnej gwiazdy wyraźnie widzę błądzące "duszki" od prądów termicznych w górnej części pochylonego teleskopu.
Co ciekawe, po wsadzeniu ręki w światło teleskopu od razu widać wpływ ciepła ręki na obraz.
Prądy w tubie sporo mi się zmniejszyły po założeniu osłony na dół teleskopu.
To jednak pewnie spowalnia chłodzenie teleskopu: prądy są mniejsze, ale ustępują wolniej.

Cóż, pewnie częściej muszę korzystać z wiatraków, przynajmniej w zimie, kiedy z termiką teleskopu jest najtrudniej.
 

Edytowane 20 Sierpnia 2023 przez Mareg

[kai]

22 godziny temu, Mareg napisał:

Po rozogniskowaniu jasnej gwiazdy wyraźnie widzę błądzące "duszki" od prądów termicznych w górnej części pochylonego teleskopu.

Kiedyś planowałem sprawdzić szybkość wyrownywana temperatury lustra  z chłodzeniem i bez ale jakoś nigdy nie znalazłem na to czasu. Może powinieneś sprawdzic jak prądy w tubie mają się do temperatury lustra, powietrza i podłoża.
Używanie wiatraczkow pewnie ma jakiś wpływ na szybkość brudzenia lustra zwłaszcza w lecie kiedy masa pyłków unosi się w powietrzu.