Komety, komety, komety... - 21/22 IX 2015

[pguzik]

Minęły 4 dni i znów nocka zapowiadała się całkiem nieźle. Tym razem byłem już w Krakowie i na obserwacje wybrałem się z Kraterem. Ze względu, że nocka miała być mglista, pojechaliśmy w góry, a dokładniej do miejscówki i podnóża góry Ćwilin, w miejscowości Wilczyce. Choć po drodze było sporo chmur średniego piętra, to kiedy zajechaliśmy na miejsce niebo było bezchmurne i przejrzyste. Gołym okiem wysoko nad horyzontem bez trudu widziałem M 33, zerkaniem, bardzo słabo widoczny był też przeciwblask, a SQM-L pokazywał 21.25.

Ta noc była dedykowana głównie kometom, których udało mi się odnaleźć aż 8. Co ciekawe, aż 4 z nich (19P, 67P, 88P i 205P) były moimi starymi znajomymi, które obserwowałem podczas poprzednich powrotów. Jakby tego było mało, w przypadku trzech z nich (19P, 67P i 88P) był to mój trzeci obserwowany powrót.

C/2014 S2 (PANSTARRS) - bardzo jasna, skondensowana. Niewielka centralna kondensacja wyraźnie rozciągnięta i zanurzona w obszernym, ale słabym halo, którego obserwacje znacząco utrudniała pobliska jasna gwiazda.

C/2015 F4 (Jacques) - słaba, lekko skondensowana niezbyt duża

88P/Howell - dość duża, okrągła, rozmyta, ale widoczna bez trudu. Wcześniej obserwowałem ją podczas powrotów w 2004 i 2009 roku

C/2013 X1 (PANSTARRS) - niewielka, ładnie skondensowana o niecentralnie położonym jądrze

67P/Churyumov-Gerasimenko - dość wyraźna, choć znajdowała się głęboko w bardzo jasnym świetle zodiakalnym, umiarkowanie skondensowana. Wcześniej obserwowałem ją w 2002 i 2009 roku.

205P/Giacobini - tu historia jest chyba najciekawsza. Ta kometa jest już dawno po peryhelium, podczas którego jej jasność nie przekroczyła 17 mag. Kilka tygodni temu oceniano ją na około 19 - 20 mag. Tymczasem w połowie września okazało się, że jest znacznie jaśniejsza, kilku obserwatorów oceniło ją na 14 - 15 mag. Postanowiłem zatem dać jej szansę, zwłaszcza że podczas poprzedniego powrotu (w 2008 roku, kiedy zresztą też udało mi się ją zaobserwować) osiągnęła jasność około 12 mag, co związane było z jej rozpadem. Mapka, którą zdążyłem na szybko przygotować zawierała gwiazdy do około 14 mag, a kiedy spojrzałem w okular, okazało się że gwiazd jest tam znacznie więcej niż na mapce. Komety też na pierwszy rzut oka nie było widać. Kiedy zwiększyłem powiększenie do 265x, zobaczyłem jeszcze więcej słabych gwiazd, a wśród nich zerkaniem widoczny był bardzo słaby, z grubsza okrągły, lekko rozmyty obiekt. Aby sprawdzić, czy to kometa, postanowiłem naszkicować z grubsza układ widocznych w teleskopie gwiazd wraz z podejrzanym o bycie kometą obiektem. Cała obserwacja zajęła mi ponad pół godziny. Kilku najsłabszych gwiazd już nawet nie szkicowałem. W domu okazało się, że kometa jest dokładnie tam, gdzie powinna być, a dodatkowo w tamtej pozycji nic szczególnego na zdjęciach z DSS nie widać. Z ciekawości sprawdziłem też, jakie jasności miały naszkicowane przeze mnie gwiazdy. Okazało się, że cztery najsłabsze miały jasności odpowiednio 15.5 mag, 15.8 mag, 15.8 mag i 16.0 mag. Jasności te pochodzą z katalogu APASS przygotowywanego przez AAVSO. Z mojej oceny jasności komety wyszło 14.8 mag, a średnicę jej głowy oceniłem na 0.4'.

141P/Machholz - ta była ledwie widoczna, duża, bardzo mocno rozmyta i słaba, a do tego głęboko w jasnym świetle zodiakalnym. Jej jasność oceniłem na 12.5 mag, a średnicę jej głowy na 2.5'.

19P/Borelly - kolejna "stara znajoma", wcześniej obserwowałem ją w latach 2001 i 2008. Tym razem była już prawie trzy miesiące po peryhelium. Wcześniej, choć była jaśniejsza była na niebie zbyt blisko Słońca. Podczas obserwacji znajdowała się ciągle w elongacji ledwie 31 stopni, do tego na skraju światła zodiakalnego. Była widoczna całkiem słabo, jako niewielki umiarkowanie skondensowany obiekt. Jej jasność oceniłem na 12.7 mag, a średnicę jej głowy na 1'.

W międzyczasie rzuciliśmy okiem na kilka jasnych obiektów, na pewno na mgławicę NGC 281 (Pac-Man) oraz galaktyki NGC 253 i M 33 i choć wyglądały one wspaniale, to tej nocy były jedynie mało znaczącym dodatkiem ;). Przed świtem zrobiło się znacznie jaśniej ze względu na jasne światło zodiakalne oraz świecącą w nim oślepiającą niemal Wenus. Nieco niżej świecił Mars, a jeszcze niżej, zanim odjechaliśmy, zza horyzontu zdążył się wyłonić Jowisz.

[Gość Paweł Trybus]

Gwiazdka 16.0 mag teleskopem 13"... Piotrze, kłaniam się w pas! 

[lukost]

C/2014 S2 (PANSTARRS) - kto jeszcze nie widział, niech żałuje; to piękna kometa, która właśnie mija Gwiazdę Polarną. W szerokokątnym okularze (Maxvision 24 mm, plus achromat 150/750) widok przecudny - w polu widzenia mamy główną bohaterkę, Polarną i asteryzm zwany Pierścionkiem Zaręczynowym. Warto!

 

[MrOD]

Czekam na pogodę aby móc spróbować ale zwątpiłem bo stellarium mi mówi daruj sobie - 15mag. Ty ją złapałeś w 150-tce więc chyba nie jest tak ciężko?

[lukost]

15mag to były prognozy, ona ma teraz ok. 10mag, może nieco mniej. Pojaśniała w sposób mocno zaskakujący. :) 

[Alien]

Za bardzo wierzysz efemerydom i programom planetarnym. Nawet efemeryda na zaufanych stronach od komet możne przekłamywać. Więc nie można się sugerować jasnością tylko próbować ja znaleźć.

[Ciekawska]

Kurcze, zachęciliście mnie, postaram się na nią spojrzeć w najbliższym czasie :)

[lukost]

Warto też poczytać "Aktualności ze świata komet" w "Astronomii. :)  P. Guzik, pisząc to, bazuje w dużej części na własnych obserwacjach. Widziałem go zresztą kilka razy przy pracy. ;) 

[Alice]

Ja tam wierzę tylko Piotrkowi. ;)

[Mikołaj]

Niedawno na stronie Sekcji Obserwatorów Komet wraz z Alienem uruchomiliśmy dział "Komety aktualnie na niebie". Znajdziecie TU listę jaśniejszych komet możliwych do zaobserwowania z Polski wraz z przewidywanymi jasnościami. Jasności podajemy bazując na ostatnich obserwacjach, które wpłynęły do SOKu lub do baz międzynarodowych, takich jak np. COBS. Klikając w interesującą nas kometę, przechodzimy do strony z podstawowymi informacjami na jej temat oraz mapami pozycyjnymi i efemerydami, które ułatwią obserwację.

Na efemerydy warto patrzeć głównie po to, by pomóc sobie w lokalizacji obiektu na niebie. Informacje o jasnościach często mijają się z prawdą - najlepiej korzystać ze źródeł, które stale aktualizują prognozy. A jak dużo umiarkowanie jasnych komet możemy obecnie zaobserwować, Piotrek przedstawił w swojej relacji.

[Alice]

A zauważyliście, że Catalina to kolejna 5-6 "magowa" "turkusowa" kometa na naszym niebie dobrze widoczna w miesiącach grudzień/styczeń. Aż dziwne, że to nie kolejny Lovejoy :D Która to już taka "turkusowa", zimowa kometa?

[Mikołaj]

A zauważyliście, że Catalina to kolejna 5-6 "magowa" "turkusowa" kometa na naszym niebie dobrze widoczna w miesiącach grudzień/styczeń. Aż dziwne, że to nie kolejny Lovejoy :D Która to już taka "turkusowa", zimowa kometa?

 

W tym roku mieliśmy kilka dosyć jasnych komet. U nas królowała głównie C/2014 Q2 (Lovejoy), która osiągnęła jasność 3.9 mag w styczniu, ale obserwatorzy z południowej półkuli mieli szczęście do jeszcze przynajmniej dwóch bardzo interesujących obiektów: C/2015 G2 (MASTER) - najlepsza jasność ok. 6 mag oraz C/2014 Q1 (PANSTARRS) o maksymalnej jasności nieco lepszej od 5 mag. C/2013 US (Catalina) to trzecia bohaterka, na razie dla nas niedostępna. Obecnie obserwatorzy z południa oceniają ją na ok. 6 mag, jednak kiedy ujrzymy ją ponad naszym horyzontem, z pewnością pojaśnieje już do ok. 5 mag. Pod ciemnym niebem w czasie grudniowego nowiu można próbować wypatrzeć ją gołym okiem niedługo przed rankiem. 

Jeśli chodzi o "turkusowość", to faktycznie przez dwie ostatnie zimy obserwowaliśmy jasne komety C/2013 R1 i C/2014 Q2, odkryte przez Terry'ego Lovejoya. Już kilkukrotnie wspominałem, że Terry ma szczęście do ciekawych komet. Jednak np. zimą 2011/2012 była jasna na ok. 7 mag C/2009 P1 (Garradd), a 2004/2005 - C/2004 Q2 (Machholz), osiągająca 3 magnitudo. Zielony kolor komety nie jest niczym niezwykłym, choć trzeba przyznać, że 3cia kolejna zima z jasną kometą to pewien ewenement, miejmy nadzieję, że powtarzający się dużo częściej.

[MrOD]

Za bardzo wierzysz efemerydom i programom planetarnym. Nawet efemeryda na zaufanych stronach od komet możne przekłamywać. Więc nie można się sugerować jasnością tylko próbować ja znaleźć.

A jak to jest z pozycją? Siedze tam już dobrą godzinę i na razie porażka. Pozycje ustaliłem wg stellarium - czy jest zgodna z rzeczywistością?

 

[pguzik]

Pozycję masz ok. A czym ją szukasz? I czy patrzysz przy tym co chwilę na ekran laptopa lub telefonu?

[MrOD]

Do adaptacji mi daleko ale widzę w okolicy więcej gwiazd niż w stellarium. Mak-Newton 6", źrenica wyjściowa ponad 4mm.

[Mikołaj]

Jeszcze warto zapytać skąd patrzysz ;)

Przed chwilą wróciłem z miejskich obserwacji 28x110 i przez chwilę próbowałem przyczaić się na tę kometę. Niestety, z miasta nie ma szans, tym bardziej, że cały czas przeszkadzały wysokie chmury. Pamiętajmy, że kometa jest obiektem rozmytym, a 10 mag to wcale nie tak dużo. Gdyby tam była, to z pewnością bym ją wypatrzył. Bardzo łatwo rozpoznać to miejsce po asteryzmie przypominającym nieco gwiazdozbiór Lwa:

 

W najbliższym czasie (przede wszystkim jutrzejsza noc) bądźcie czujni i jeśli tylko będzie pogoda, spróbujcie ją złapać. Będzie ok. pół stopnia od Gwiazdy Polarnej. Jeśli macie lustrzankę, również można coś "ustrzelić" - na sąsiednim forum Kolega pokazał, że przy deklinacji 87-88 stopni można bez problemu ustawiać czasy rzędu pół minuty, a w ciągu najbliższych dni deklinacja jeszcze będzie się zwiększać !

[pguzik]

Adaptacja jest najważniejsza. Na mapce, którą zamieściłeś są gwiazdy do około 10 mag. Kometa ma podobną jasność, tyle że jej światło jest "rozmazane" na pewien obszar. Żeby zobaczyć ją w teleskopie w powiększeniu rzędu 40x (bo takie zapewne masz sądząc po źrenicy wyjściowej), musisz widzieć gwiazdy do około 12 mag, a to uda Ci się dopiero jeśli zaadaptujesz wzrok do ciemności.

[pguzik]

Oczywiście zakładam, że patrzysz z jakiegoś ciemnego miejsca, bo jak już zauważył Mikołaj, z miasta może być trudno.

Na jasnym miejskim niebie, zewnętrzne słabe halo komety zniknie w tle nieba, a jej "jasny" środek ma jakieś 11 - 12 mag, więc w 15 cm teleskopie będzie trudny.

Na ciemnym niebie z dala od miast już ponad 2 tygodnie temu dało się ją (z trudem) wyzerkać w lornetce 10x50.

[Alien]

Pozycja na teraz według programu Periapsis
Zasięg mapy 13.8 mag

 

[MrOD]

Kurde udało się ( przynajmniej jestem przekonany że tak )

Zszedłem z źrenicą do 3 i 2mm - w obydwóch przypadkach widoczna tylko zerkaniem jako plamka bez wyraźnego jaśniejszego środka. Jaka słabizna :)

Niebo mam podmiejskie dlatego pewnie takie trudności.

Dzięki za wsparcie :)