Uciekając przed chmurami

[Gość Paweł Trybus]

   Południowa Polska nie miała szczęścia do pogody w weekendową noc 10/11 października. W Kielcach dzień był piękny, bezchmurny i rześki. Przymierzając się do obserwacji patrzyłem z niepokojem na sat24.com, gdzie straszyła postępująca od południa ławica chmur. Całe szczęście, że niemrawo zbierała się do ataku i pozwoliła mi wyrwać półtorej godziny bardzo udanego czasu pod rozgwieżdżonym niebem.
   Sesja 465. 10.10.2015  19:30-21:15. Lorneta BR-141. Na obserwacje wybrałem się ok. 20km na północ od Kielc, do miejscowości Podłazie. Znalazłem tam bardzo przyzwoitą miejscówkę, na utwardzonej drodze, osłoniętą drzewami od świecących kilkaset metrów dalej latarni. Horyzont psuły łuny od Kielc, Skarżyska-Kamiennej i Starachowic, ale wyżej na niebie było bardzo dobrze. Droga Mleczna widoczna pięknie, SQM-L pokazywał od 20.85 do 20.90 mag/s2. Zimno (2 st C) i lekki wiatr.
Obserwacje rozpocząłem od M27, która w układzie 45x141 zapiera dech. Nieco poniżej wyraźnie wyróżniało się pociemnienie o fasolkowatym kształcie. Nie wiem, może to jakaś ciemna mgławica? Interstellarum Deep Sky Atlas nie pokazuje w tym miejscu nic. Spójrzcie na piękne zdjęcie Marcina Paciorka:
http://astromarcin.pl/images/wide/vulpecula/Vulpecula_2014_2000_desc1.jpg
Widzicie ciemny kształt poniżej M27, przypominający pochyloną w prawo ćwierćnutę? Właśnie ten kształt dostrzegłem w lornecie, bardzo rzucał się w oczy. 
   Niebo na pograniczu Smoka i Wielkiej Niedźwiedzicy było całkiem ciemne i tym razem udało mi się dostrzec galaktykę NGC 4133 (12.3 mag; SB13.1 mag; 1.8'x1.3'), poprzednia próba tydzień temu (pod niebem 20.83) zakończyła się porażką. Przy 45x galaktyka widoczna cały czas zerkaniem i kilka razy na wprost, jako mała, jajowata plamka. Z kolei porażkę poniosłem przy najsłabszym składniku Smoczego Tria (NGC 5981; 13.0 mag; SB 13.1 mag; 2.7'x0.3'), vide http://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/5936-obiekt-tygodnia-13112014-smocze-trio-ngc-598159825985/  Czuję, że pod lepszym niebem udałoby się. Tym razem jednak kilka minut wpatrywania i zerkania nie dało nic... Dwa jaśniejsze składniki (NGC 5982 i 5985) były lekkie, łatwe i przyjemne. Odbiłem sobie w Trójkącie, zaliczając ostatnią brakującą galaktykę z listy H800 - NGC 1060 (11.8 mag; SB 13.2 mag; 2.3'x1.7'), widoczna przy 45x bez problemu na wprost, jako mały,poziomo ustawiony owal.  
  

   Przeskoczyłem do świecącej na bardzo ciemnym fragmencie nieba Andromedy. Do listy H800 należy bardzo duża, jasna i znana gromada otwarta NGC 752 (5.7 mag; 75'), która również była Obiektem Tygodnia (vide http://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/6046-obiekt-tygodnia-28112014-ngc-752-caldwell-28/ ). Pięknie widoczna już w szukaczu 7x50, a przy 45x wypełnia prawie całe półtorastopniowe pole widzenia. Kilkadziesiąt gwiazd, niektóre pięknie ułożone w półokrąg, niektóre w niemal prostą linię. Świetny widok! Kolejny znany obiekt to mgławica planetarna "Błękitna Śnieżka" NGC 7662 (8.3 mag; 0.6'). Lorneta 45x141 pokazuje ją jako jasne, małe kółeczko o jednorodnej jasności, lekko zalatujące niebieskim kolorem. W pobliżu sporo jasnych gwiazd. Trzy z nich, lezące nieco na północ od planetarki, układają się w mały trójkąt równoboczny, W pobliżu jednego z wierzchołków Interstellarum pokazuje niewielką galaktykę eliptyczną NGC 7618 (13.0 mag; SB 13.2 mag; 1.2'x1.0'), którą - ku lekkiemu zaskoczeniu - udało mi się bez problemu wyzerkać. Widoczna jako mała kulka, tworząca odwrócony trójkąt z dwiema gwiazdkami, dokładnie jak na zdjęciu poniżej. To jak do tej pory najsłabsza galaktyka, którą zaobserwowałem lornetą 141mm. Nieopodal świeci łatwiejsza, należąca do listy H800 galaktyka NGC 7640 (11.3 mag; SB 14.5 mag; 10.5'x1.8'), która w lornecie ukazuje tylko jaśniejszą centralną, wydłużoną część. Ładnie widoczna na wprost, ułożona pionowo, wewnątrz trójkąta gwiazd. Halo jest niestety zbyt ulotne dla lornety, ale w teleskopie powinno ładnie się pokazać.
  
Na pożegnanie z Andromedą zaliczyłem kolejny obiekt z listy H800 - gromadę otwartą NGC 7686 (5.6 mag; 15'). Dwie jasne gwiazdy "zawyżają" całkowitą jasność gromady, pomiędzy nimi około 10 słabszych, wyskakujących jak małe iskierki, bardzo sympatyczny widok. 

   Ponieważ południową część nieba coraz śmielej zakrywały forpoczty ławicy chmur, zwróciłem lornetę na świecącego pięknie na czystym niebie Perseusza. Jest tam dość dużo obiektów z listy H800 i - co ciekawe - znane i lubiane Chichotki (NGC 869 i NGC 884) też do niej należą. Od nich zacząłem i co tu dużo pisać... Kto nie widział tych gromad obojgiem oczu w dużej lornecie, ten niech czym prędzej spróbuje naprawić ten błąd :-) 
Galaktyka NGC 1023 (9.4 mag; SB 12.8 mag; 7.4'x2.5') to łatwy obiekt w 45x. Lekko wydłużona, z jasnym jądrem i delikatnym halo, tworzy łuk z dwiema gwiazdkami. Szkoda, że jest taka mała, no ale to w końcu tylko 45x. W pobliżu świeci też mniejsza i trudniejsza galaktyka NGC 1003 (11.5 mag; SB 13.8 mag; 4.3'x1.3'), przy 45x widoczna jako wydłużona plamka tuż obok dość jasnej gwiazdki. Jako ostatni obiekt w Perseuszu namierzyłem piękną gromadę otwartą NGC 1245 (8.4 mag; 10') Lorneta 45x141 pokazuje ją jako okrągłą,bladą poświatę, z której przebija się kilkanaście pojedynczych gwiazdek. Na czarnym tle nieba to naprawdę śliczny widok! 
  

    Na deser spędziłem kilka minut delektując się widokiem galaktyki M33 w powiększeniu 45x, Patrzyliśmy na nią 5 dni temu z Piotrem Guzikiem, ale tego widoku nigdy dość. Jasne jądro, grube ramię spiralne, wyraźna NGC 604, wyskakujące momentami inne farfocle wewnątrz spirali, sporo czarnego nieba wokół... Dla takich widoków warto ruszyć cztery litery z ciepłego mieszkania i pojechać w teren :-)

   To była jedna z tych sesji, które będę wspominał z przyjemnością. Miałem dużo szczęścia, że chmurska nie przypuściły gwałtowniejszego ataku na Góry Świętokrzyskie. Gdy pakowałem klamoty ok.21:00, linia frontu wyglądała tak:

A tymczasem stan licznika H800 - 45/800

Czystego nieba!

Paweł

[Jacek E.]

Szczęściarz - ja miałem do 19 cudnie - teraz pakuje manatki - nadzieja mi zdechła

[lukost]

Nawiązując do tytułu - mi niestety zabrakło pomysłu dokąd... 

[Grzesiek]

Pięknie się czyta! Do zenitu w mojej miejscówce chmury dotarły punktualnie o 21.30. Jednak do tego zasu niebo było jak kryształ. Potem uciekałem, (ale tylko lornetką) coraz bardziej na północ, kończąc obserwację o 21.50 w Wielkiej Niedźwiedzicy :). A NGC 752 była wczoraj przepiękna w 15x70.

[Panasmaras]

Pawle, to jedna z tych relacji, do których nie wolno zaglądać na zasadzie - nie mam czasu, zerknę potem, a teraz tylko sprawdzę coś tam napisał. Trzeba doczytać od razu i już :)
Z tego wszystkiego żałuję tylko, że obserwujemy tak różnymi sprzętami i niewiele mogę skorzystać z tych opisów.

Jak pewnie podejrzewasz, bardzo zaintrygowała mnie ta ciemna ćwierćnuta. Nie mogę się jej doszukać na zdjęciu - możesz zaznaczyć ją jakąś kropą lub kreską na zdjęciu?
Albo przynajmniej opisać, jakiej wielkości obiektu szukać?
 

Nawiązując do tytułu - mi niestety zabrakło pomysłu dokąd... 

Są tacy, co przed białą nocą uciekają i 700 km dalej. Najwyraźniej brakuje Ci motywacji ;)

[lukost]

Moja motywacja była ukierunkowana na cel odległy o jakieś 350 km w kierunku wschodnim. Niestety tam też nie było sensu jechać... 

[Karol_C]

Jak pewnie podejrzewasz, bardzo zaintrygowała mnie ta ciemna ćwierćnuta. Nie mogę się jej doszukać na zdjęciu - możesz zaznaczyć ją jakąś kropą lub kreską na zdjęciu?
Albo przynajmniej opisać, jakiej wielkości obiektu szukać?
 

Wydaje mi się, że jest zaraz jak kończy się kółko którym zaznaczono M27. Jest w pozycji przechylonej jak ukośnik (/). Jest miedzy 4 a 6 godziną (jeśli kółko to tarcza zegarka).

[Gość Paweł Trybus]

Marek, na zdjęciu MaPa M27 jest zaznaczona kółkiem, a nad nim - na godzinę "1" widać jasną gwiazdkę. Dokładnie po drugiej stronie kółka (na godzinę "7") widać owalne pociemnienie, od którego w kierunku godziny "2" biegnie słaba, ciemna krecha. Ot i cała ćwierćnuta. W lornecie owalne pociemnienie miało fasolkowaty kształt, wyciągnięty w kierunku owej laseczki ćwierćnuty.

Zamotany ten opis, ale mniej więcej tak rzecz widziałem. Pięknie kontrastowała z jasną M27 i bogactwem gwiazd wokół niej. 

Edytowane 11 Października 2015 przez Paweł Trybus

[Panasmaras]

Zaraz jadę w teren sprawdzić.
Ech, piękne czasy - łapiemy ciemnotki przy Hantlach :D

[lukost]

Ech, straszne czasy - w tym miejscu do wyłapania jest Abell 68, a nie jakaś dupiana, ciemna ćwierćnuta...

[Panasmaras]

Obserwacje rozpocząłem od M27, która w układzie 45x141 zapiera dech. Nieco poniżej wyraźnie wyróżniało się pociemnienie o fasolkowatym kształcie. Nie wiem, może to jakaś ciemna mgławica? Interstellarum Deep Sky Atlas nie pokazuje w tym miejscu nic. Spójrzcie na piękne zdjęcie Marcina Paciorka:
http://astromarcin.pl/images/wide/vulpecula/Vulpecula_2014_2000_desc1.jpg
Widzicie ciemny kształt poniżej M27, przypominający pochyloną w prawo ćwierćnutę? Właśnie ten kształt dostrzegłem w lornecie, bardzo rzucał się w oczy. 

Kręcąc się w okolicy Hantli kilkanaście godzin po Tobie, zwróciłem szczególną uwagę na nutkę, o której piszesz. W szerokim polu 10x50 (a także 20x80), bardziej jednak rzuciła mi się w oczy powtarzalność ukośnie biegnących, z grubsza równoległych smug. Także w przypadku "brzuszka" nuty, wyraźniejsza wydała mi się rozrzedzona już kontunuacja pociemnienia biegnąca ku południowemu zachodowi (ale to być może związane jest z szerokim polem i tym, że mózg dość łatwo znajduje powtarzalne wzory, jeśli takie są).
Najwyraźniejsze krawędzie smug, które przykuły moją uwagę zaznaczyłem na poniższym zdjęciu. Najmocniej z nich odcinała się jednak klinowata franca, biegnąca o stopień na południe od NGC 6830 (tuż poniżej jasnej na zdjęciu 12 Vul).
Natomiast owszem, dało się wyłapać laskę nuty (niebieska przerywana linia), ale raczej jako biegnąca ku północy delikatna granica nieco bardziej zapylonego tła. 


źródło: http://astropolis.pl/topic/41900-vdb-126-wieszak-m27-ngc-6820-i-6823-i-czego-jeszcze-dusza-zapragnie/ 

Szukałem też oznaczeń tych przepyleń, ale żaden znany mi katalog ich nie obejmuje.
Za mało w nich budulca, panie, nic się nie dzieje (jak w polskim filmie).

PS żeby nie było, że na nic jasnego nie patrzę - NGC 1245 również piękna. Zagląda do niej od czasu do czasu - niby niepozorna, ale niebanalnego uroku. I nawet w mniejszych lornetkach kilka gwiazdek próbuje się przebić :)