"W" jak ...Kasjopeja

[Grzesiek]

 

???gwiazdy lśniły jak lampki na grobie

i szumiał wiatr. Taki wielki.? ^[1]

Trochę mnie wzięło ostatnio na wspominki. Może to przez tę datę oraz iście jesienną pogodę? A może ja po prostu nabywam tych skłonności z biegiem czasu? Lepsza połówka twierdzi nawet, że zaczynam murszeć (cokolwiek w tym kontekście by to miało oznaczać ? aż strach dopytywać). Nie wiem. Wiem natomiast, że początek nastąpił jesienią w roku ?99, dokładnie 2 listopada. Moim największym marzeniem była wtedy jakakolwiek ?bazarowa? lornetka, a największym zaliczonym osiągnięciem rozpoznanie wielkiej litery ?W? na nocnym niebie. W ? jak Kasjopeja, oczywiście. To był drugi, zaraz po Wielkim Wozie, poprawnie zidentyfikowany przeze mnie układ gwiazd. Myślałem trochę o tym wszystkim kierując ostatnio obiektywy D.O. Extreme 15x70 w tym samym kierunku. Większość z tego minionego czasu spędziłem poza astronomią, ale ziarno trafiło na podatny grunt. A sama królowa z racji bogactwa gromad otwartych jest, nawet dla lornetki, bardzo atrakcyjnym kawałkiem nieba. Poniżej znajduje się próba pozbierania zapisków z wczorajszej sesji, okraszona kilkoma suchymi faktami.

21/151102/19¹⁰- 20⁴⁰/Ext./W-w/+3/4,5 ^[2], momentami dość odczuwalny wiatr

Rys. 1 Obiekty w konstelacji Kasjopei, opisane w relecji. Mapka, wykonana na podstawie ?Stellarium?.

Na początku chciałem sprawdzić, czy dam radę rozdzielić ? Cassiopeiae, której składniki o jasnościach 3,7^mag oraz 7,4^mag znajdują się w odległości 13? od siebie^[3]. Chcąc mieć czyste sumienie, nie mogę niestety odtrąbić sukcesu. Były momenty, kiedy widok gwiazd(y) stawał się jakby klepsydrą, ale to jeszcze nie to. Może udałoby się, gdyby różnica jasności składników nie była tak duża? Udało mi się już z separacją 9?, ale to była parka 4,4/5,0^mag (? Delphini). 

Byłem zatem blisko ? Cassiopeia, więc może ?Pacman? (NGC 281)? Da się i lornetką, przy czym, było to tylko zdecydowane pojaśnienie wskazujące jednoznacznie, że coś tam się kryje, ale bez żadnych, nawet luźno kojarzonych kształtów. Następnie, począwszy od granicy z Cefeuszem, zacząłem szukać gromad otwartych. Pierwszą była oczywiście M52. Gromada, jak na ?eMkę? przystało, jest jasna (6,9^mag), ale również dość mocno upakowana i za wyjątkiem najjaśniejszej gwiazdy (8,2^mag) skąpanej w mglistej otoczce, ciężko było wyłuskać cokolwiek więcej prócz efektu ziarnistości. Za to kolejna gromada jest, moim zdaniem, najpiękniejszym tego typu obiektem w Kasjopei. Duża, bardzo bogata w gwiazdy, jaśniejsza nawet od poprzedniego obiektu z listy Messiera. Panie, Panowie, przed Wami NGC 7789! Mając lornetkę z ok. 4^o pola, oraz ? Cassiopeiae w nim, trudno przeoczyć ten piękny klaster. Rozmiar tej gromady, to ok. 25? i pierwsze wrażenie, to duża mgiełka jaśniejąca nieco ku centrum. Trzeba jednak poświęcić jej chwilę uwagi a w mlecznej poświacie zaczną przebłyskiwać jakby okruchy rozbitego szkła. Zerkając, widać ich naprawdę sporo i ciągle w innych miejscach ale tylko kilka, tych najjaśniejszych z nich, nie zmienia położenia i da się odseparować z tej ładnej gromadki. Mając ciągle ten jasny drogowskaz w polu, odnalazłem NGC 7790, która jednak jest już kilkakrotnie mniejsza i nie prezentuje się tak wspaniale.

Mniej więcej w połowie linii prostej łączącej gwiazdy ? i ? odnalazłem NGC 129, która była widoczna jako mały, mglisty obłoczek w trójkącie utworzonym przez dość słabe gwiazdy. Nie wiem czy należały do gromady. Jeśli chodzi o NGC 136, to nie widziałem nic, co by mogło w jakimkolwiek stopniu zdradzać jej obecność. W jej pobliżu odnalazłem za to NGC 225 w której kilka gwiazd nieśmiało zdradzało swoje położenie. Odnalezienie kolejnego klastra zajęło mi chwilę, gdyż była to chyba najsłabsza gromada otwarta z tego wieczoru. Mowa o NGC 381, której jasność to 9,3^mag. Przyjąwszy ? Cassiopeiae jako kolejny, solidny punkt orientacyjny, nie miałem najmniejszych problemów z dwoma kolejnymi obiektami, które były widoczne w jednym polu. Po pierwsze NGC 457, czyli ?E.T.? Widziałem tę gromadę już wcześniej, ale nigdy nie zwracałem na nią większej uwagi ? błąd. Jest naprawdę urocza i jeśli na pierwszy rzut oka nie widać nic charakterystycznego, to już po kilku chwilach, około dwa tuziny gwiazd układają się w ludka, którego oczy są tworzone przez najjaśniejsze słońca. A tuż obok (ok. 1 stopień) widziałem małą mglistą plamkę przytuloną do jaśniejszej gwiazdki, zakładam że to była NGC 436. Z kategorii mniej oczywistych, ale ciągle ?lornetkowych? celów można wspomnieć jeszcze o NGC 637. Zakładam, że jest widoczna nawet w mniejszym instrumencie.

Rys. 2 Gromady otwarte NGC 457 ?E.T.? oraz NGC 436. [4]

Pewne obiekty są wybitnie ?lornetkowe?. Mam też kilka najulubieńszych kadrów, dla 15x70. Okolice M11, Plejady, gromada podwójna w Pesreuszu (choćby dla tej ostatniej już na zawsze zostawię tę lornetkę!) jak i wiele innych, które zawsze staram się złapać choć na chwilę. Obszar na linii pomiędzy ? oraz ? Cassiopeiae też już do nich należy. 4 gromady gwiazd w widoczne w jednym polu? Proszę bardzo. M103 ma z nich stosunkowo mało do zaoferowania. Ot, 4-5 gwiazdek, skąpanych w trochę jaśniejszym tle. Ale mamy jeszcze trzy inne: NGC 654, NGC 663 oraz NGC 659. Ta ze środka stawki, również na niebie jest pomiędzy dwoma pozostałymi i jest największa (15?) oraz błyszczy łączną jasnością na poziomie ok. 7^mag.  Bez problemu widziałem w niej kilkanaście słońc na jasnym tle. Zaledwie ok. pół stopnia od niej zlokalizowałem sporo słabszą i mniejszą NGC 659 a po drugiej stronie, prawie symetrycznie względem NGC 663, znajduje się bardzo podobna NGC 654, choć w niej już można wyodrębnić kilka gwiazdek.

Rys. 3 Gromady otwarte: M103, NGC 659, NGC, 663 oraz NGC 654. Szkic ołówkiem widoku przez lornetkę 15x70. [4]

Zrobiłem sobie kilkuminutową przerwę żeby wyprostować plecy, spróbować pzywrócić możliwość ruchu szyją a następnie, już bardziej z zimna niż na łakome kąski, porozcierałem łapy i wycelowałem szkło w okolice ?Serca? i ?Duszy? celem odnalezienia kilku kolejnych gromad. Wszak, niczego innego tam się nie spodziewałem zobaczyć. Aż tu? uśmiech na twarzy zgasł tak szybko, jak się pojawił na widok tych ?mgławic?. Jedna, druga, trzecia, co tam! Kosmos cały w mgławicach! Tak, optyka już cichutko jęczała, że do domu, do ciepełka i na razie nie wydoli z tą wilgocią.

 

[1] Fragment z wiersza pt. ?Nocne Notatki? K. I. Gałczyńkiego.

[2] Mój sposób opisu sesji obserwacyjnej, na który składa się: numer kolejny w danym roku/data/czas/instrument/miejscówka/temperatura/warunki ogólne, w skali 1-6 (będące sumą kilku (seeing, przejrzystość, etc.)

[3] Joahim Hermann, ?Gwiazdy?, Bertelsmann Media Sp. z o.o. Warszawa 1998.

[4] http://rodelaet.xtreemhost.com/binocular_astronomy.html

 

Edytowane 3 Listopada 2015 przez Grzesiek
formatowanie

[polaris]

A gdzie Trumpler 1, się pytam?

[Grzesiek]

A pewnie była, ale jak widać Pocket Sky Atlas, na ktrym się opieralem  nie jest idealny ;-)

[Panasmaras]

Piękna relacja :-)

[Janko]

 

..

Panie, Panowie, przed Wami NGC 7789! Mając lornetkę z ok. 4^o pola, oraz ? Cassiopeiae w nim, trudno przeoczyć ten piękny klaster. Rozmiar tej gromady, to ok. 25? i pierwsze wrażenie, to duża mgiełka jaśniejąca nieco ku centrum.

R

NGC 7789 to inaczej Róża Karoliny lub Biała Róża, jak nazwał tę gromadę William Herschel  na cześć swojej siostry, odkrywczyni gromady.

Też bardzo lubię na nią patrzeć. Pod ciemnym niebem naprawdę robi wrażenie.

[Damian P.]

Bardzo przyjemna relacja. Ja również chcę wrócić do Kasjopei w tym roku.

Jak rozumiem w Pocket Sky Atlas nie ma nic więcej zaznaczonego poza NGC 7790 ? Pytam bo warto poświęcić chwilę i spróbować wyłapać jej liczne towarzystwo. Tuż przy niej, świeci nie wiele słabiej jej sąsiadka 7788 a zaraz dalej, widać również całkiem wyraznie gromadę King 12. Pomiędzy nimi, przy uważnej obserwacji można wypatrzeć bardzo malutkie gromadki Harvard 21 oraz Frolov 1. Uprzedzam od razu, że ta dwójka to straszne maleństwa! Przed NG-cami z kolei leży Berkeley 58 ale jest za pewne najtrudniejszy z całej szóstki. Nie dostrzegłem jej jako jedynej rok temu w 15/70 i po nią także chcę między innymi wrócić. Wszystkie obiekty są bardzo blisko siebie i mieszczą się z dużym zapasem w polu ponad 4 stopni. Za wyjątkiem Frolov 1 leżą w zasadzie w jednej linii. Mam nadzieję, że Berk również jest do wyłapania. Obstawiam bardzo słabą plamkę światła. W teleskopie 12 cali, zanotowałem, że widać go od razu jako pojaśnienie ze słabo wyskakującymi gwiazdkami.
To moje króciutkie notatki. Krótkie bo tamte obserwy były skupione ku telepowi.

"Co do gromad, to nie mogłem oprzeć się chęci spojrzenia tam lornetką. To było spojrzenie tylko z ręki, leżąc na masce samochodu ale widać było w SM 15/70 obydwie NGC oraz Kinga..a może i coś więcej ?"

"Skierowałem także SM 15/70 przykręconego do żurawia na szereg gromad otwartych niedaleko bety Cas. i okazało się że widoczne są wszystkie oprócz Berka 58. Obydwie NGC są wyrazne, Frolov 1 chodz mikroskopijny także oczywisty za to Harvard 21 był już bardzo słaby ale jednak był. Kinga 12 było widać podobnie wyraznie jak NGC a na wprost świecił jakby najjaśniejszy składnik. Zachęcam do próby wyłapania tych gromad także w 10/50. Ciekawe ile z nich udało by się dostrzec."

Pisząc "obydwie NGC" oczywiście mam na myśli 7790 i 7788.

Co do NGC 136 myślę, że powodem porażki zwyczajnie jest jej jasność wizualna. Jeśli dobrze widzę wynosi ona 11.5^mag. więc to już raczej zbyt mało jak na gromadę otwartą by była dostrzegalna w 15/70. Całkiem nie daleko za to jest NGC 189, która wydaje się już być w zasięgu. W teleskopie jest ona wyraznie jaśniejsza i obfitsza.

[Gayos]

Grzegorz fajny opis.

A czy w rysunku nr 1 nie wkradł się "czeski błąd" i czy nie powinno być NGC 7789 zamiast NGC 7798 ?

[Grzesiek]

6 godzin temu, Damian P. napisał:

Jak rozumiem w Pocket Sky Atlas nie ma nic więcej zaznaczonego poza NGC 7790 ? 

Tak, w tym rejonie nie ma niczego więcej w PSA. Choć atlas jest świetny, to czasami mi brakuje czegoś jeszcze dokładniejszego. Chyba wydrukuję ten: http://www.deepskywatch.com/deep-sky-hunter-atlas.html

6 godzin temu, Gayos napisał:

Grzegorz fajny opis.

A czy w rysunku nr 1 nie wkradł się "czeski błąd" i czy nie powinno być NGC 7789 zamiast NGC 7798 ?

Pewnie że tak. Za dużo tych cyferek  Poprawiłbym, ale chyba nie mogę już edytować tego posta...?

[lukost]

54 minuty temu, Grzesiek napisał:

Chyba wydrukuję ten: http://www.deepskywatch.com/deep-sky-hunter-atlas.html

To świetny atlas. Zanim kupiłem "Interstellarum Deep Sky Atlas", długi czas korzystałem właśnie z tego. 

[robert_sz]

On nie jest czasem przeznaczony do druku na A3? Ja mam wydrukowaną pierwszą wersję tego atlasu http://www.deepskywatch.com/deepsky-atlas-release1.html Jest dopasowany do A4. Gwiazdy zaznaczone do 9.5 mag. Fajny atlasik. Lubie sobie nad nim posiedzieć i wpisywać ręcznie wartości mag i rozmiar dla poszczególnych obiektów i przy okazji uzupełniam go o brakujące gromady otwarte z nieuwzględnionych katalogów.

 

[Grzesiek]

6 godzin temu, robert_sz napisał:

On nie jest czasem przeznaczony do druku na A3? Ja mam wydrukowaną pierwszą wersję tego atlasu http://www.deepskywatch.com/deepsky-atlas-release1.html Jest dopasowany do A4. Gwiazdy zaznaczone do 9.5 mag. Fajny atlasik. Lubie sobie nad nim posiedzieć i wpisywać ręcznie wartości mag i rozmiar dla poszczególnych obiektów i przy okazji uzupełniam go o brakujące gromady otwarte z nieuwzględnionych katalogów.

 

Tak. Jest też wersja na A3 i o tej myślę.

[Karol_C]

Ja też się przymierzam do drukowania tego atlasu ale jak jest pogoda to każdy widzi i nie spieszy mi się. Właśnie martwiło mnie to, że to format A3 i na próbę wydrukowałem na A4 i moim zdaniem jest znośnie. Nieco niektóry gwiazdy bliskie siebie mogą się zlać ale ogólnie jest dobrze.