Koskowa Góra o świcie - 28 X 2014

[pguzik]

Na poprzednią noc ICM prognozował w Małopolsce gęste mgły i trochę chmur niskich, które miały sięgać wysokości 500-600 m.n.p.m.

Zachęcony tą prognozą, postanowiłem wybrać się po północy na chwilę na Koskową Górę (przełęcz, z której obserwujemy znajduje się na wysokości 800 m.n.p.m.). Razem ze mną pojechał Krater (z sąsiedniego forum), który wziął ze sobą Syntę 10" (ja miałem przy sobie tylko lornetkę 10x50).

 

Wyjazd okazał się strzałem w dziesiątkę. Do Myślenic jechaliśmy cały czas przez gęstą mgłę. Później mgła skończyła się jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, jednak niebo w dużej mierze zasłonięte było przez niskie chmury. Na szczęście po przejechaniu kolejnej warstwy mgły (pewnie tych niskich chmur z okolic Myślenic) niebo zupełnie się oczyściło.

 

A na Koskowej (gdzie byliśmy przed godziną 3:00) przywitało nas niebo tak ciemne, że w szeroko pojętej okolicy Krakowa nigdy takiego nie widziałem. To, co było najbardziej uderzające, to fakt, że łuna od strony Krakowa była naprawdę niewielka. Już o tej godzinie światło zodiakalne rozciągało się do wysokości około 40 stopni i było znacznie jaśniejsze od łuny od Krakowa. Droga Mleczna w Rufie kończyła się kilka stopni nad horyzontem.

 

Na początku wycelowaliśmy teleskop w galaktyki M 81 i M 82 oraz ich towarzyszki NGC 2976 i NGC 3077, w drodze do świecącej w pobliżu komety C/2014 Q3 (Borisov). Sama kometa nie była specjalnie atrakcyjna, jednak po adaptacji wzroku do ciemności widać ją było bez trudu, jako dość duży, dość rozmyty, mniej więcej okrągły obiekt, o wyraźnie jaśniejszym centrum. Jasność komety oceniłem teleskopem na 10.3 mag, jej średnicę na 4', a stopień kondensacji na 3. Warunki były na tyle dobre, a kometa na tyle wyraźna i duża w teleskopie, że postanowiłem zerknąć w jej okolicę lornetką. Okazało się, że kometa jest widoczna także w lornetce, jako rozmyty obiekt o średnicy około 6' i jasności około 10.0 mag. Nie sprawdzałem zasięgu w lornetce, jednak świecąca w pobliżu komety gwiazda o jasności 10.7 mag była widoczna wyraźnie, zdecydowanie powyżej granicy.

 

Po komecie przyszła pora na coś egzotycznego. Na tę noc zaplanowałem polowanie na najbliższą nam mgławicę planetarną - Sharpless 2-216. Jest to stara mgławica planetarna, która na niebie zajmuje obszar o średnicy około 1.6 stopnia! Bez filtra w miejscu, gdzie powinna się ona znajdować, nie było widać zupełnie nic poza gwiazdami. Po założeniu filtra O-III okazało się, że w miejscu, gdzie miała się znajdować wschodnia, najjaśniejsza część mgławicy, widoczne jest wielkie, łukowate pojaśnienie nieba, o długości około 40'-50' i szerokości rzędu 15-20'. Po dłuższej obserwacji, podczas ruszania teleskopem, miałem wrażenie, że mgławica jest co najmniej kilkukrotnie większa. Do obserwacji tych użyłem okularu ES 24, który dawał powiększenie 50x i pole widzenia nieco ponad 1.6 stopnia. Zdecydowanie przydałoby się tu coś, co dałoby większe pole widzenia (choćby teleskop 6" z jakimś długoogniskowym, szerokokątnym okularem).

 

Po obejrzeniu kilku fantastycznie prezentujących się mgławic w Orionie (M 42, M 43, NGC 1973,5,7, NGC 1999), wypatrzyłem drugą kometę, która w ostatnim czasie zachowuje się znacznie lepiej od prognoz - mowa o C/2014 R1 (Borisov). Tę kometę było widać znacznie gorzej. W tym miejscu trzeba jednak zauważyć, że świeciła w bardzo jasnej części światła zodiakalnego, które znacząco utrudniało jej obserwacje. Jej jasność oceniłem na 11.0 mag, przy średnicy 3' i DC=3.

 

Później spojrzeliśmy jeszcze na mgławicę Rozetę oraz jedną z moich ulubionych - planetarną NGC 2438 świecącą na tle gromady otwartej M 46.

 

Na sam koniec obejrzeliśmy Jowisza w Radianie 6 mm, w którym wyglądał całkiem ładnie. Później już tylko podziwialiśmy świtające niebo i pojawiające się powoli Tatry...

[jolo]

Super sprawa takie niebo - lukost ostatnio pisał właśnie, że takie mgły i niskie chmury dodatkowo przyciemniają łuny miast i jak tylko się uda wydostać powyżej nich, to niebo jest fantastycznie ciemne.

[lukost]

 

 

Po komecie przyszła pora na coś egzotycznego. Na tę noc zaplanowałem polowanie na najbliższą nam mgławicę planetarną - Sharpless 2-216. Jest to stara mgławica planetarna, która na niebie zajmuje obszar o średnicy około 1.6 stopnia! Bez filtra w miejscu, gdzie powinna się ona znajdować, nie było widać zupełnie nic poza gwiazdami. Po założeniu filtra O-III okazało się, że w miejscu, gdzie miała się znajdować wschodnia, najjaśniejsza część mgławicy, widoczne jest wielkie, łukowate pojaśnienie nieba, o długości około 40'-50' i szerokości rzędu 15-20'. Po dłuższej obserwacji, podczas ruszania teleskopem, miałem wrażenie, że mgławica jest co najmniej kilkukrotnie większa. Do obserwacji tych użyłem okularu ES 24, który dawał powiększenie 50x i pole widzenia nieco ponad 1.6 stopnia. Zdecydowanie przydałoby się tu coś, co dałoby większe pole widzenia (choćby teleskop 6" z jakimś długoogniskowym, szerokokątnym okularem).

 

Ta mgławica to mój priorytetowy cel na najbliższe obserwacje. Chodzi za mną już od sierpniowych Roztok, ale wtedy Persuesz był jeszcze trochę za nisko... Myślisz, że sześć cali wystarczy, by ją wyłuskać? Bo przykładowo mgławica Jones Emberson 1 w Rysiu w sześciocalowym lusterku była mocno problematyczna, a ta ma jeszcze niższą jasność powierzchniową.

Od jakiegoś czasu myślę o zakupie newtona 200/800 - właśnie na okoliczność obserwacji tego typu "wynalazków" w szerokim polu.    

[pguzik]

Myślisz, że sześć cali wystarczy, by ją wyłuskać? Bo przykładowo mgławica Jones Emberson 1 w Rysiu w sześciocalowym lusterku była mocno problematyczna, a ta ma jeszcze niższą jasność powierzchniową.

 

Myślę, że w dobrych warunkach 6 cali wystarczy w zupełności. Jones Emberson 1 ma stosunkowo niewielkie rozmiary, a co za tym idzie, całkowita jasność tego obiektu jest niewielka (chyba coś koło 12 mag) - stąd problem w 6 calach.

To tak jak z np. z M51 i M33. Gołym okiem widać tylko tę drugą, bo pierwsza, choć ma większa jasność powierzchniową, to ma zbyt małą jasność całkowitą, aby ją dostrzec gołym okiem.

 

W przypadku SH2-216 mówimy o obiekcie, którego rozmiary przekraczają znacznie 1 stopień. Choć ma znikomą jasność powierzchniową, to jego jasność całkowita jest bardzo duża - pewnie coś koło 6 mag. Podejrzewam, że w dobrych warunkach mgławicę tę dałoby się dostrzec w lornetce 10x50 o ile byłaby ona zaopatrzona w dobrej klasy filtry O-III.

[Adam Derdzikowski]

Piękną macie miejscówkę na tej przełęczy:) pozazdrościć.

[lukost]

W przypadku SH2-216 mówimy o obiekcie, którego rozmiary przekraczają znacznie 1 stopień. Choć ma znikomą jasność powierzchniową, to jego jasność całkowita jest bardzo duża - pewnie coś koło 6 mag. Podejrzewam, że w dobrych warunkach mgławicę tę dałoby się dostrzec w lornetce 10x50 o ile byłaby ona zaopatrzona w dobrej klasy filtry O-III.

Hmm... Marek, Janko - naczelni lorneciarze  RP - czytacie to?

Spróbowałbym lornetą 28x110, tylko filtrów nie mam >:D

[Panasmaras]

Czytamy i notujemy :)

[lukost]

Piotr, chyba masz rację - Reiner Vogel pisze, że łatwiej wyłuskać ją refraktorem 80 mm o sporym polu widzenia niż dużym newtonem.

Tutaj:  http://www.reinervogel.net/index_e.html można znaleźć interesujący przewodnik po dużych mgławicach planetarnych (klikamy na large pn). 

[Gość Paweł Trybus]

Wczorajszej nocy na Przełęczy Szklarskiej pod niebem SQM 21.18 (a więc bardzo przeciętnym niestety) wypatrzyłem Sh 2-216 w kombinacji Tak FS102 + Nagler 31 + Lumicon OIII. Mgławica jest bardzo duża, lewa (wschodnia) strona przypomina bardzo gruby "rogalik", prawa strona zaś jest bardzo blada i ulotna, wypatrywałem jej dość długo. I jak pisał Piotr, im dłużej się wpatrywałem, tym pojaśnienie "rosło".

Spróbowałem szczęścia i lornetką Bj100, ale poniosłem porażkę. Żadna z kombinacji (20x+UHC 2.5stopnia, 26x 2.5stopnia, 37x 1.8stopnia) nie pokazała absolutnie nic. Widocznie bez filtrów OIII nie obejdzie się w tym przypadku.  

[lukost]

Tej obserwacji zazdroszczę jak mało której. Jak w takich przypadkach mawia Panasmaras - nienawidze Cię. ;)

[lukost]

Próbowałem dorwać wczoraj Sh2-216 newtonem 16" - bez powodzenia. Niby widziałem jakieś pojaśnienie tła, ale pewności nie mam. W użyciu był WO SWAN 25 mm i Lumicon OIII. Podejrzewam, że za porażkę odpowiedzialna była delikatnie zaświetlona miejscówka - mgła wygoniła mnie z Przełęczy Knurowskiej i musiałem szukać alternatywnego miejsca obserwacji. Pocieszyłem się jednak podziwiając pobliską mgławicę Sh2-212, szczelnie okalającą gromadkę NGC 1624. Z filtrami  OIII i Ultrablockiem całkiem sympatyczny widok - polecam. Bez filtra wypadła niestety dość blado.   

[Janko]

Wczoraj walczyłem z nią przez Miyauchi 20x77 i Vortexa 15x56. Tam coś było w pobliżu charakterystycznej pary gwiazd. Majaczyło na sporym obszarze, bardzo słabo, jednak co raz wydawało mi się, że miejsce jest jaśniejsze niż otoczenie :blink:

[lukost]

Dorwałem wreszcie Sharplessa 2-216. To jakieś ekstremum obserwacyjne, w porównaniu do tej mgławicy Abell 21 to przedszkole. Użyłem niedawno zakupionego refraktora 150/750, SWAN-a 25 mm i filtra OIII Lumicona; uzyskawszy tym sposobem spore pole widzenia (ponad 2 stopnie), wyłuskałem (zerkaniem) -  tak jak napisał Paweł - "rogala", czyli łukowato wygięte pojaśnienie tła. 

Zwycięsko wyszedłem z potyczki z inną planetarną słabizną, skatalogowaną jako Simeis 22 (SH2-188) w Kasjopei. Obiekt zaliczyłem już wcześniej w Bieszczadach (korzystajac z 400 mm newtona), ala satysfakcja z dostrzeżenia go w tak małej aperturze jest naprawdę spora.

Walczyłem też z "Meduzą" (IC 443), ale w jej przypadku będzie trzeba powtórzyć obserwację pod lepszym niebem (i być może zamiast OIII użyć filtra UHC). Porównując sporządzony naprędce szkic z  obrazem wygenerowanym przy użyciu www.sky-map.org nie widzę co prawda większych rozbieżności, ale stuprocentowej pewności nie mam.

Wiem natomiast jedno - gdybym kiedykolwiek musiał zdecydować się na posiadanie tylko jednego teleskopu, byłaby to soczewka 150 mm.       

[Damian P.]

Zaciekawiła mnie obserwacja Meduzy bo rozpatrywałem ostatnio jej zdjęcia ale z tego co piszesz może być słabsza niż mi się wydawało.Chodzi oczywiście o ten najjaśniejszy łuk.No i co do Simeisa 22 to niezle..widzę,że czasami na prawdę dużo tracę bez tych magicznych filtrów ::)

[lukost]

Bez filtra nie ma co podchodzić do tych słabizn.

Od dłuższego już czasu myślalem o zakupie achromatu 150/750 lub niutka 200/800 - właśnie pod kątem obserwacji rozległych mglawic o ekstremalnie niskiej jasności powierzchniowej (z użyciem filtra UHC/OIII) - takich jak IC 443.

Do wczorajszego podejścia do "Meduzy" zainspirowalo mnie to zdjęcie Łukasza: http://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/6767-tejat-posterior/.

Widoczna w prawym, dolnym rogu fotografii mgławica zwana "Głową Małpy" ma się do naszego IC-ka tak, jak stuwatowa żarówa do czerwonych czołówek, używanych do czytania map nieba na miejcówce. ;)  

Dla jasności - zarówno Simeis 22, jak i SH 2-216 również wychodziły z tła bardzo opornie, będąc widoczne wyłącznie zerkaniem, jako mglista poświata na granicy percepcji oka; delikatne poruszanie tubą trochę pomagało w upewnieniu się, że widzę to, co trzeba. Po tych "wynalazkach" odpoczywałem przez dłuższę chwilę, podziwiając koniunkcję Lovejoya i NGC 457. Da się jeszcze wyzerkać krótki warkocz komety, ale jest on nader ulotny. 

150 mm soczewki oferuje naprawdę spore możliwości w wizualu - gapiłem się jak urzeczony na zimową Drogę Mleczną, a i z wiosennymi galaktyczkami można już skutecznie powalczyć. Widok Lwich Tripletów w Delosie 10 mm - super!