Dlaczego nie widzimy Wielkiego Wybuchu?

[Raziel]

Prawo Boyle'a-Mariotte'a nie jest jedynym prawem we Wszechświecie. Co więcej, dotyczy ono przemiany izotermicznej, a taką nie jest zapadanie się obłoku gazu pod wpływem grawitacji.

 

 Oczywiście, na Ziemi grawitacja rządzi się innymi prawami niż w kosmosie.

[Alice]

Newsweek? Zmianynaziemi? Geekweek? Żartujesz?

[Raziel]

Cóż za merytoryczny argument... Powiedz jeszcze, że Ahmed Farag Ali z Zewail City of Science and Technology oraz Saurya Das z Uniwersytetu Lethbridge używając równania opracowanego przez profesora Amala Kumara Raychaudhuriego z Uniwersytetu w Kalkucie nie obalili istnienia osobliwości... I że naukowcy nie odwołali odkrycia grawitacyjnych fal po wielkim wybuchu...

Co za różnica, w jakiej gazecie napisali o tym. Fakt pozostaje faktem.

[Robert41]

Zastanawiam się na jak długo kolegom starczy cierpliwości na odpowiadanie...

[pguzik]

Po pierwsze, to co linkujesz, to nie są żadne ugruntowane teorie, tylko pewne propozycje. Po drugie, to że być może nigdy nie było osobliwości (wielu astronomów uważa, że osobliwość jest tylko "artefaktem" matematycznym), nie oznacza że z naszą wiedzą na temat powstawania gwiazd coś jest nie tak, nie oznacza także, że wszystko co wiemy na temat początków Wszechświata jest nieprawdą. Na razie nie ma żadnych poważnych badań/obserwacji, które sugerowałyby chociaż, że z naszym pojmowaniem początków Wszechświata jest coś nie tak.

Kolejna sprawa jest taka, że nic z tego co zalinkowałeś, nie jest artykułem naukowym. Są to jedynie doniesienia medialne, które często znacząco rozmijają się z twierdzeniami zawartymi w artykułach, do których się odwołują. Linkowanie źródeł jest ok, pod warunkiem, że są to poważne źródła. Jeśli dyskutujemy o tematach naukowych, to i źródła powinny być publikacjami naukowymi (i to publikowanymi w recenzowanych czasopismach, aby było wiadomo, że ktokolwiek znający się na rzeczy to sprawdził).

Ja z udziału w tej dyskusji rezygnuję, bo jest to strata czasu. No chyba, że zaczniesz pisać coś sensownego.

[Raziel]

Po pierwsze, to co linkujesz, to nie są żadne ugruntowane teorie, tylko pewne propozycje. Po drugie, to że być może nigdy nie było osobliwości (wielu astronomów uważa, że osobliwość jest tylko "artefaktem" matematycznym), nie oznacza że z naszą wiedzą na temat powstawania gwiazd coś jest nie tak, nie oznacza także, że wszystko co wiemy na temat początków Wszechświata jest nieprawdą. Na razie nie ma żadnych poważnych badań/obserwacji, które sugerowałyby chociaż, że z naszym pojmowaniem początków Wszechświata jest coś nie tak.

Kolejna sprawa jest taka, że nic z tego co zalinkowałeś, nie jest artykułem naukowym. Są to jedynie doniesienia medialne, które często znacząco rozmijają się z twierdzeniami zawartymi w artykułach, do których się odwołują. Linkowanie źródeł jest ok, pod warunkiem, że są to poważne źródła. Jeśli dyskutujemy o tematach naukowych, to i źródła powinny być publikacjami naukowymi (i to publikowanymi w recenzowanych czasopismach, aby było wiadomo, że ktokolwiek znający się na rzeczy to sprawdził).

Ja z udziału w tej dyskusji rezygnuję, bo jest to strata czasu. No chyba, że zaczniesz pisać coś sensownego.

Czekaj, odpowiedz jeszcze na jedno pytanie. Czy po za naszym wszechświatem mogą istnieć inne wszechświaty?

Edytowane 25 Października 2015 przez Raziel

[Raziel]

No i co pguzik, z pękałeś i uciekłeś. Odpowiedz jeszcze tylko na to pytanie i dam Ci spokój.

[lukost]

No i co pguzik, z pękałeś i uciekłeś. Odpowiedz jeszcze tylko na to pytanie i dam Ci spokój.

Kolego, zanim weźmiesz się za obalanie teorii naukowych, naucz się zasad ortografii i kultury. 
Jeszcze jeden taki post i "z pęknę" cię z pozycji moda - tak, że nic więcej na tym forum nie napiszesz. 

 

[Raziel]

Jasne, zablokuj mi konto, komuniści też stosowali takie metody...

 

Dobra, pguzik, nie musisz odpowiadać. Nie ma to jak być intelektualnie zamkniętym...

[OnlyAfc]

Jasne, zablokuj mi konto, komuniści też stosowali takie metody...

Czy z twoją głową wszystko jest ok? Jak masz problem z dostaniem się do specjalisty z NFZ to idź do prywatnego.

Wjeżdżasz na forum, zadajesz pytania a jak dostajesz odpowiedzi, które cię nie satysfakcjonują to wymądrzasz się i widzisz w innych idiotów, bo ty wiesz lepie.
Po co ci to?

[Alien]

Koniec. Kolega dostał ostrzeżenie i urlop od forum. 

Nie będę tolerował szczeniackiego zachowania na Tym forum.

[pguzik]

Czekaj, odpowiedz jeszcze na jedno pytanie. Czy po za naszym wszechświatem mogą istnieć inne wszechświaty?

Nie wiem.

 

Dobra, pguzik, nie musisz odpowiadać. Nie ma to jak być intelektualnie zamkniętym...

Ja nie siedzę cały czas przed komputerem. Tak w ogóle, to ja na tym forum działam głównie w zakresie obserwacji wizualnych. Zadawałeś jednak pytania na które znam odpowiedzi, pomyślałem więc, że Ci odpowiem - fajnie dzielić się z innymi swoją wiedzą. Skoro jednak Ty zamiast próbować dowiedzieć się czegoś nowego zamierzasz obrażać, albo w najlepszym razie zasypywać jakimiś pseudonaukowymi wynurzeniami, to nie ma sensu, żebym tracił na to czas. Mam dużo więcej ciekawszych zajęć - choćby zabawa z dziećmi, którym przeszkadza to, że tata siedzi pisze coś na komputerze...

[szdom1]

... A tu masz najnowsze ustalenia naukowe...

https://www.youtube.com/watch?v=cTHK-hdTsd0

"Najnowsze ustalenia naukowe" i link do YOU TUBE. Nie no, super.

[OnlyAfc]

Jest cisza wyborcza, więc trolle muszą coś robić, no ale żeby na forum astronomicznym :D

[Alien]

Proszę o powściągliwość. I nie atakowanie kogoś kto nie może odpowiadać.

Obecnie temat na razie zamykam.

Edytowane 25 Października 2015 przez Alien

[Panasmaras]

Zgodnie z ustaleniami, odblokowuję temat. 
Użytkownika Raziel upraszam jednak o czytanie odpowiedzi do pytań, które zadaje oraz o wykazanie większej kultury osobistej.

Jeśli ktoś ma ochotę na dalszą, merytoryczną dyskusję - zapraszam.

[Janko]

Zgodnie z ustaleniami, odblokowuję temat. 
Użytkownika Raziel upraszam jednak o czytanie odpowiedzi do pytań, które zadaje oraz o wykazanie większej kultury osobistej.

Jeśli ktoś ma ochotę na dalszą, merytoryczną dyskusję - zapraszam.

Już się cieszę.

Proponuję jednak przeniesienie wątku w jego właściwe miejsce - do Nimbirowni.

[Raziel]

Witam Was po przerwie, moje gwiazdeczki :)

Wracając do tych naukowców z Zewail City of Science and Technology i Uniwersytetu Lethbridge, którzy udowodnili matematycznie, że osobliwość nie istniała. No więc żeby odebrać Wam argument, że to nie jest poważne źródło, to artykuł został opublikowany w czasopiśmie ?Physics Letters B: Particle Physics, Nuclear Physics and Cosmology? z 4 lutego 2015 roku. Dodatkowo artykuł został zamieszczony na prestiżowej stronie naukowej ScienceDirect: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0370269314009381
Artykuł jest tam nawet do pobrania w pliku PDF i są tam umieszczone wszystkie matematyczne wyliczenia. Ogólny wniosek z tych matematycznych ustaleń jest taki, że osobliwości nie było i nie mogło być. Z tego zaś wniosku naukowcy wyciągnęli wniosek, że w takim razie wszechświat jest wieczny.

Potwierdzeniem Wielkiego Wybuchu miały być "odkryte" w 2014 roku fale grawitacyjne, będące swoistymi "zmarszczkami czasoprzestrzeni". Jednak już rok później zespół astrofizyków z Europejskiej Agencji Kosmicznej wykazał, że rzekome fale grawitacyjne są zakłóceniami spowodowanymi przez powszechny w całym wszechświecie kosmiczny pył. Nie wierzyliście mi, bo nie podobały Wam się moje linki i źródła, więc podaję oficjalną informację Europejskiej Agencji Kosmicznej z 30 stycznia 2015 roku:
http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Planck/Planck_gravitational_waves_remain_elusive

Ale to nie koniec. Teoria Wielkiego Wybuchu musi też jakoś wytłumaczyć, jak w naszym wszechświecie powstały ciężkie pierwiastki, które umożliwiły powstanie planet i życia. Według tej teorii pierwiastki te powstały dopiero po powstaniu gwiazd: w wyniku reakcji termojądrowych i wybuchu supernowych. I to okazuje się nieprawdą, bo naukowcy z Australijskiego Uniwersytetu Narodowego przebadali pozostałości po supernowych, które leżały na dnie oceanu pod kątem obecności ciężki pierwiastków. Doktor Anton Wallner podsumował wyniki badań następująco: Odkryliśmy, że plutonu-244 jest stukrotnie mniej niż się spodziewaliśmy. Wydaje się zatem, że najcięższe pierwiastki nie powstają w standardowych supernowych.

Wyniki badań zostały w oficjalnym komunikacje umieszczone na stronie Australijskiego Uniwersytetu Narodowego dnia 20 stycznia 2015 roku, co możecie sprawdzić: http://www.anu.edu.au/news/all-news/ocean-floor-dust-gives-new-insight-into-supernovae
A jakby ktoś chciał poczytać po polsku, to może poczytać o tych badaniach tutaj: http://kopalniawiedzy.pl/supernowa-pluton-244-probka-ocean,21764

Ktoś chce jeszcze więcej dowodów przeciwko Wielkiemu Wybuchowi? Proszę bardzo. Teoria Wielkiego Wybuchu opiera się na zasadzie kosmologicznej, która mówi, że wszechświat jest jednorodny i symetryczny. I to okazuje się nieprawdą. W 2013 roku drużyna astronomów z University of Central Lancashire odkryła największy obiekt we wszechświecie, Wielką Grupę Kwazarów rozciągającą się na 4 miliardy lat świetlnych. Artykuł został opublikowany 11 stycznia 2013 roku w magazynie ?Monthly Notices of the Royal Astronomical Society?. Możecie o tym przeczytać na oficjalnej stronie ?Royal Astronomical Society?:
https://www.ras.org.uk/news-and-press/224-news-2013/2212-astronomers-discover-the-largest-structure-in-the-universe
Możecie o tym odkryciu przeczytać też na tych stronach:
http://kopalniawiedzy.pl/wielka-grupa-kwazarow-zasada-kosmologiczna,17316
https://en.wikipedia.org/wiki/Large_quasar_group
http://www.astro-news.pl/node/23
http://losyziemi.pl/odkryto-najwieksza-we-wszechswiecie-strukture-grupa-kwazarow-rozciagaja-sie-na-4-mld-lat-swietlnych-teoretycznie-nie-powinna-istniec

A tutaj jest po polsku filmik o tym odkryciu, który musicie obejrzeć:
https://www.youtube.com/watch?v=7hpKapz1-78

Jeśli istniałby Wielki Wybuch, obiekt tego rozmiaru nie mógłby się uformować. Maksymalna wielkość na podstawie zasady kosmologicznej miała wynosić maksymalnie do 1,2 miliarda lat świetlnych, a tu mamy wielkość 4 miliardów lat świetlnych. Doktor Roger Clowes powiedział w Torstar News Service: Struktura, którą znaleźliśmy, to jakieś 5 procent wielkości obserwowalnym wszechświata. Wobec tego trudno powiedzieć, że wszechświat jest jednorodny. To odkrycie zasmuca podstawy wszystkiego, co tutaj robimy.

A w 2015 roku zespół węgiersko-amerykańskich naukowców z Obserwatorium Konkoly w Budapeszcie odkrył jeszcze większą strukturę we wszechświecie: pierścień dziewięciu rozbłysków gamma, a zatem galaktyk, o średnicy 5 miliardów lat świetlnych. Praca została opublikowana 5 sierpnia 2015 roku w ?Monthly Notices of the Royal Astronomical Society?. Możecie o tym przeczytać na oficjalnej stronie "Royal Astronomical Society":
https://www.ras.org.uk/news-and-press/2693-5-billion-light-years-across-the-largest-feature-in-the-universe
Albo tutaj po polsku:
http://kopalniawiedzy.pl/rozblysk-gamma-galaktyka-wszechswiat,22911

Profesor Lajos Balazs, który kierował badaniami, powiedział: Jeśli mamy rację, to ta struktura przeczy obecnym modelom wszechświata. Znalezienie czegoś tak olbrzymiego było wielką niespodzianką. Wciąż nie rozumiemy, w jaki sposób struktura ta mogła powstać.

Tak więc najnowsze ustalenia i odkrycia naukowe (wszystkie z 2015 roku) nie zostawiają na teorii Wielkiego Wybuchu suchej nitki, wyniki badań są miażdżące. Poza tym teoria ta jest sprzeczna z podstawowymi prawami fizyki, ale nie będę się już o tym rozpisywał, bo to temat rzeka. Zacytuję tylko Stefana Hawkinga, zwanego "Einsteinem naszych czasów":

Przeciwności, które musiałyby zostać pokonane, aby wszechświat taki jak nasz mógł wyłonić się z czegoś takiego jak Wielki Wybuch są niesamowicie olbrzymie. Uważam, że kiedykolwiek zaczynamy omawiać początki wszechświata dochodzimy do czysto religijnych wniosków (Kitty Ferguson, "Stephen Hawking: Quest for a Theory of Everything", 1991, str. 93).

Jak po tym wszystkim można jeszcze wierzyć w Wielki Wybuch? O tak, w Wielki Wybuch można już tylko WIERZYĆ ? na zasadzie ślepej wiary tak jak np. hindusi wierzą, że ludzkość pochodzi od krowy. Ale to nie ma nic wspólnego z nauką.

A Ty, "pguzik", na moje pytanie o inne wszechświaty odpowiedziałeś "Nie wiem". Hmm? no w sumie to nie widziałeś, co jest poza naszym wszechświatem, więc miałeś prawo tak powiedzieć. A Wielki Wybuch widziałeś? Bądź konsekwentny.

 

[Raziel]

Wiadomość niemal z ostatniej chwili. Europejska Agencja Kosmiczna ogłosiła, że na komecie 67P wykryto tlen w wolnej postaci. Jest to kolejny druzgocący cios dla "ewolucyjnej" teorii powstania Układu Słonecznego. W zasadzie to jest to już nokaut. Tutaj jest oficjalny komunikat ESA: http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Rosetta/First_detection_of_molecular_oxygen_at_a_comet

A tutaj jest artykuł z "Urania" z 29 października 2015:

http://www.urania.edu.pl/wiadomosci/rosetta-wykryla-tlen-czasteczkowy-na-komecie-67p-1895.html

Kathron Altwegg z University of Bern, współautor opracowania opublikowanego w czasopiśmie Nature, oświadczył delikatnie używając eufemizmu:

"Dowody na istnienie tlenu jako pierwotnej substancji najprawdopodobniej wyeliminuje niektóre teoretyczne modele powstawania Układu Słonecznego".

Czytaj: dominująca dziś teoria powstania Układu Słonecznego idzie do śmietnika.

Wcześniej odkryto jeszcze tlen na dwóch księżycach Saturna, a teraz okazuje się, że tlen jest na komecie od 4,6 miliarda lat. Można więc przypuszczać, że był też od początku na Ziemi, a jeżeli tak, to oznacza to definitywne pogrzebanie teorii Darwina, a dokładnie teorii abiogenezy.

Jakoś ten 2015 rok jest wyjątkowo bezlitosny dla teorii Wielkiego Wybuchu i teorii powstania Układu Słonecznego.

Pozdrawiam wszystkich "wierzących" w Big Bang! :-)

[Robert41]

13 minut temu, Raziel napisał:

 

Pozdrawiam wszystkich "wierzących" w Big Bang! :-)

Kolego Raziel...a w co Ty wierzysz? Masz jakąś kreacjonistyczną teorię w zanadrzu? Zaprezentuj...

Łatwiej jest coś atakować niż bronić, ale spróbuj.

[Raziel]

8 minut temu, Robert41 napisał:

Kolego Raziel...a w co Ty wierzysz? Masz jakąś kreacjonistyczną teorię w zanadrzu? Zaprezentuj...

Łatwiej jest coś atakować niż bronić, ale spróbuj.

Ależ proszę bardzo, prezentację z najnowszymi odkryciami masz tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=TwT0SjpC6kQ

Ale na pewno tego nie oglądniesz.

A ja, tak wierzę w Stwórcę. A Ty WIERZYSZ w Wielki Wybuch, który obala sama nauka. Wolę wierzyć w Stwórcę niż w jakiś wybuch.

[Robert41]

To forum miłośników astronomii więc wybacz ale o poglądach religijnych nie będę tu z Tobą dyskutował bo to nie jest odpowiednie miejsce.

[Raziel]

Dziwne, a temat związany w powstaniem gwiazd nie dotyczy astronomii?? Nie musisz rozmawiać, nie ciągnę za język. Zastanawiam się tylko co myślą sobie np. ateiści patrząc na gwiazdy? Wierzący człowiek myśli: "Boże, jakie to wszystko stworzyłeś piękne!" A co myśli sobie ateista patrząc na gwiazdy? "Łał, wielki wybuch, ale jazda!". Szkoda tylko, że tą teorię już sama nauka obaliła.

[Panasmaras]

Raziel, to NIE JEST miejsce na afiszowanie się ze swoją wiarą czy niewiarą. 
Na FB dopraszałeś się wielokrotnie, żeby przywrócić Ci możliwość pisania - jak widać, agresywnego usposobienia Ci nie ubyło.
Trzymaj ten kurs jeszcze chwilę, i będzie ban bezterminowy.

[pguzik]

Raziel,

Dopiero teraz zauważyłem, że jakiś czas temu wątek odżył i że wrzuciłeś kilka interesujących materiałów. W szczególności ten artykuł:

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0370269314009381

Tyle, że chyba nie przeczytałeś go ze zrozumieniem... Z tego, co piszą autorzy, nie wynika że nie było Wielkiego Wybuchu, tylko że matematyka którą oni proponują nie potrzebuje czegoś co z angielkiego nazywa się "singularity", a po polsku oznacza nieskończenie mały punkt o nieskończenie wielkiej gęstości. W ich rozwiązaniu cały Wszechświat był kiedyś ekstremalnie mały i ekstremalnie gęsty ale jednak zarówno jego rozmiary jak i gęstość były skończone.

To prawda - nie wiem, czy był Wielki Wybuch, czy go nie było. Nikt tego nie wie. Na ten moment jednak obserwacje wskazują, że kiedyś Wszechświat był bardzo bardzo maleńki, bardzo bardzo gęsty i bardzo bardzo gorący.

A tak w ogóle dlaczego taka teoria miałaby się gryźć z wiarą w Boga? Czy gdyby Bóg stworzył te wszystkie zasady, które rządzą Wszechświatem i wprawił to wszystko w ruch, byłoby to mniej piękne, niż gdyby "skleił świat" taki, jakim znamy go dziś?

 

Pozdrawiam

Piotrek Guzik

 

[Raziel]

11 minut temu, Panasmaras napisał:

Raziel, to NIE JEST miejsce na afiszowanie się ze swoją wiarą czy niewiarą. 
Na FB dopraszałeś się wielokrotnie, żeby przywrócić Ci możliwość pisania - jak widać, agresywnego usposobienia Ci nie ubyło.
Trzymaj ten kurs jeszcze chwilę, i będzie ban bezterminowy.

 

6 minut temu, pguzik napisał:

Raziel,

Dopiero teraz zauważyłem, że jakiś czas temu wątek odżył i że wrzuciłeś kilka interesujących materiałów. W szczególności ten artykuł:

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0370269314009381

Tyle, że chyba nie przeczytałeś go ze zrozumieniem... Z tego, co piszą autorzy, nie wynika że nie było Wielkiego Wybuchu, tylko że matematyka którą oni proponują nie potrzebuje czegoś co z angielkiego nazywa się "singularity", a po polsku oznacza nieskończenie mały punkt o nieskończenie wielkiej gęstości. W ich rozwiązaniu cały Wszechświat był kiedyś ekstremalnie mały i ekstremalnie gęsty ale jednak zarówno jego rozmiary jak i gęstość były skończone.

To prawda - nie wiem, czy był Wielki Wybuch, czy go nie było. Nikt tego nie wie. Na ten moment jednak obserwacje wskazują, że kiedyś Wszechświat był bardzo bardzo maleńki, bardzo bardzo gęsty i bardzo bardzo gorący.

A tak w ogóle dlaczego taka teoria miałaby się gryźć z wiarą w Boga? Czy gdyby Bóg stworzył te wszystkie zasady, które rządzą Wszechświatem i wprawił to wszystko w ruch, byłoby to mniej piękne, niż gdyby "skleił świat" taki, jakim znamy go dziś?

 

Pozdrawiam

Piotrek Guzik

 

Mylisz się, ci naukowcy postulują, że wszechświat jest wieczny. A to jest odwrotność teorii wielkiego wybuchu, która mówi, że wszechświat ma swój początek w czasie.

Panie moderatorze, dziękuję za upomnienie, jednak chciałbym zaznaczyć, że to Robert prosił o zaprezentowanie moich poglądów...

[Panasmaras]

Jakoś nie widzę, żeby prosił cię także o wyśmiewanie się z ateistów:

21 minut temu, Raziel napisał:

A co myśli sobie ateista patrząc na gwiazdy? "Łał, wielki wybuch, ale jazda!". Szkoda tylko, że tą teorię już sama nauka obaliła.

 

[pguzik]

1 minutę temu, Raziel napisał:

Mylisz się, ci naukowcy postulują, że wszechświat jest wieczny.

To prawda - postulują, że jest wieczny.

 

Cytat

A to jest odwrotność teorii wielkiego wybuchu, która mówi, że wszechświat ma swój początek w czasie.

A to akurat nieprawda. Teoria Wielkiego Wybuchu nie mówi nic o tym, co było przed Wielkim Wybuchem i czy w ogóle coś było.

Z artykułu, o którym rozmawiamy, wynika że Wszechświat nie ma początku w czasie. Wynika też jednak, że na poczatku istniał jako pewien "potencjał kwantowy", który "zapadł się" do bardzo małego, gorącego i gęstego stanu, po czym zaczął się rozszerzać. Dokładnie to wynika z ich wyliczeń. Jeśli ktoś ma podstawy matematyki wyższej i nie ma awersji do tego typu artykułów, to lektura jest naprawdę ciekawa. Artykuł ten dowodzi tylko, że u podstaw tego, co nazywa się Wielkim Wybuchem wcale nie musiało być żadnej nieskończenie wielkiej gęstości i nieskończenie małej objętości.

 

 

[Raziel]

6 minut temu, pguzik napisał:

A to akurat nieprawda. Teoria Wielkiego Wybuchu nie mówi nic o tym, co było przed Wielkim Wybuchem i czy w ogóle coś było.

A osobliwość to nie jest część teorii Wielkiego Wybuchu?

[Raziel]

Z wikipedii hasło "Wielki Wybuch":

"Z punktu widzenia modelu standardowego Wielkiego Wybuchu i klasycznej (niekwantowej) teorii grawitacji nie można mówić o okresie ?przed? Wielkim Wybuchem, jako że Wszechświat powstał w momencie Wielkiego Wybuchu, a razem z nim: przestrzeń, materia i czas, dlatego pytanie o to, co było przed Wielkim Wybuchem, jest pozbawione sensu, ponieważ czas rozpoczął się z chwilą wybuchu".

Jasno z tego wynika, że według teorii Wielkiego Wybuchu wszechświat ma swój początek w czasie.