Astronomiczne Wiadomości z Internetu

Paweł Baran · 9 Lipca 2015

Opale na Marsie. Czy rozwiążą zagadkę życia?

Michał Skubik

To kolejna przesłanka, mówiąca o tym, że być może w dalekiej przeszłości życie miało warunki do powstania na więcej niż jednej planecie w Układzie Słonecznym. Od wielu lat naukowcy próbują wyjaśnić, dlaczego dziś kwitnie tylko na Ziemi.

Jedynym ciałem niebieskim w naszym układzie, na którym występuje obecnie życie i jesteśmy to w stanie potwierdzić, jest Ziemia. Naukowcy podejrzewają, że być może rozwinęło się ono jeszcze i trwa do dzisiaj na lodowych księżycach gazowych gigantów. Głównymi podejrzanymi o ukrywanie życia pod powierzchnią są Europa (księżyc Jowisza) i Enceladus (księżyc Saturna). Obydwa mają lodową skorupę, pod którą z dużym prawdopodobieństwem występuje woda w stanie płynnym. Naukowcy uważają, że woda w stanie płynnym jest jednym z warunków, które umożliwiają wyewoluowanie życia.

Po wielu badaniach z pomocą teleskopów, sond i bezzałogowych misji naukowcy podejrzewają, że w pewnej fazie swojego istnienia również Mars mógł być domem dla żywych organizmów. Już dzisiaj wiemy, że na Marsie znajdują się zamarznięte i ukryte pod warstwą pyłu lodowce. Dodatkowo modele klimatyczne ułożone dla tej planety mówią, że w dalekiej dla nas, ale dość krótkiej geologicznie przeszłości woda występowała tam w stanie ciekłym. Naukowcy spierają się tylko o to, jak dużo jej było. Pierwsza z teorii mówi, że na Marsie istniał wielki ocean, który zajmował prawie całą półkulę północną planety. Druga zaś wyklucza istnienie takiej ilości wody jednocześnie, przedstawiając Marsa w przeszłości jako zimną lodową planetę, na której w strefie równikowej występowały czasowo uwalniające wodę lodowce.

Nawet jeżeli życie mogło tam powstać, to warunki na planecie nie sprzyjały jego utrzymaniu. Mars ma bowiem rzadką atmosferę. To właśnie brak gęstej atmosfery spowodował, że woda, między innymi na skutek wiatru słonecznego, po prostu uciekła w przestrzeń. Drugim ważnym czynnikiem, który nie sprzyjał rozwojowi życia na tej planecie, jest brak pola magnetycznego chroniącego przed promieniowaniem, jakie ma Ziemia.

Marsjańskie opale

Dzięki badaniom przez bezzałogowe lądowniki na powierzchni planety naukowcy odkryli zarówno kwasy tłuszczowe, które mogą świadczyć o tym, że życie miało tam kiedyś warunki do rozwoju, jak i metan, który - przynajmniej na Ziemi - jest produktem żywych organizmów.

Teraz naukowcy natrafili na kolejną silną przesłankę, która może wskazywać, że życie na Czerwonej Planecie kiedyś istniało. Nie musieli w tym celu nawet opuszczać Ziemi. Naukowcy z Uniwersytetu w Glasgow przyjrzeli się bliżej fragmentowi meteorytu Nakhla, który spadł w Egipcie w miejscowości o takiej samej nazwie w 1911 r. Miliony lat wcześniej wskutek wielkiego kosmicznego zderzenia został on wyrzucony z Marsa. Podczas badania za pomocą mikroskopu elektronowego naukowcy odkryli, że w meteorycie znajdują się ślady opalu ognistego. Minerał ten znany jest na Ziemi, a nazwę swoją zawdzięcza grze barw (żółtych, pomarańczowych i czerwonych).

Według naukowców musiał powstać z połączenia wody i krzemianów. - Odkrycie tego fragmentu minerału świadczy o tym, że na Marsie muszą występować jego złoża. Co ważniejsze, wiemy z Ziemi, że tego rodzaju opale powstają bezpośrednio w gorących źródłach i ich otoczeniu - powiedział prof. Martin Lee. A ponieważ gorące źródła sprzyjają powstawaniu życia, więc powinniśmy ich śladów szukać w marsjańskich opalach. - Jeżeli mikroorganizmy istniały kiedykolwiek na powierzchni Marsa, to właśnie w złożach opali powinniśmy szukać ich śladów - dodał.

Wydaje się zatem, że kluczem do rozwiązania zagadki marsjańskiego życia będzie odnalezienie i zbadanie pokładów opali na Czerwonej Planecie.

Wyniki swoich badań zespół opublikował wMeteoritics and Planetary Science.

http://wyborcza.pl/1,75400,18323600,opale-na-marsie-czy-rozwiaza-zagadke-zycia.html

Paweł Baran · 9 Lipca 2015

Potrójne półksiężyce

Widok jednego półksiężyca nie jest dla nas niczym niezwykłym, lecz z okolic Saturna można ich zobaczyć więcej - jak na przykład trzy na powyższym zdjęciu.

Te księżyce to Tytan, Mimas i Rea. Na zdjęciu widoczne są różnice pomiędzy tymi trzema obiektami. Tytan - największy z księżyców Saturna zarówno w rzeczywistości, jak i na zdjęciu - ma rozmyte krawędzie, ponieważ jest otoczony gęstą atmosferą i widzimy jedynie warstwę chmur. Dodatkowo atmosfera Tytana załamuje światło, przez co sierp księżyca jest bardziej zbliżony do okręgu. Powierzchnia Rei (po lewej stronie u góry) jest usiana kraterami, dlatego wygląda na chropowatą. Mimas (najmniejszy, u dołu) charakteryzuje się nieregularną powierzchnią, co jest związane z jego historią. W tej skali nie jest to jednak zbyt dobrze widoczne.

Zdjęcie zostało wykonane w świetle widzialnym przez sondę Cassini 25 marca bieżącego roku w odległości około 4,3 milionów kilometrów od Tytana, 3 milionów kilometrów od Mimasa i 2,6 milionów kilometrów od Rei.

Misja Cassini-Huygens jest wspólnym przedsięwzięciem NASA, ESA oraz ASI (Włoskiej Agencji Kosmicznej). Celem misji jest wykonanie badań Saturna, jego księżyców, pierścieni oraz magnetosfery. Więcej informacji na temat misji można znaleźć na stronach: http://saturn.jpl.nasa.gov oraz http://www.nasa.gov/cassini

Dodała: Katarzyna Mikulska

Uaktualniła: Katarzyna Mikulska

Źródło: NASA - Amerykańska Agencja Kosmiczna

http://news.astronet.pl/7635

Na zdjęciu widoczne są trzy księżyce Saturna - Tytan, Mimas oraz Rea. Zdjęcie zostało wykonane przez sondę Cassini.

Dodała: Katarzyna Mikulska

Źródło: NASA/JPL-Caltech

Paweł Baran · 9 Lipca 2015

Największe eksplozje we Wszechświecie zasilane są najsilniejszymi magnesami

Obserwacje z należących do ESO obserwatoriów La Silla i Paranal w Chile po raz pierwszy pokazały związek pomiędzy bardzo długimi błyskami gamma, a nietypowo jasnymi wybuchami supernowych. Wyniki wskazują, że supernowa nie została spowodowana przez rozpad radioaktywny, jak oczekiwano, natomiast została wywołana rozpadem niezwykle silnych pól magnetycznych wokół egzotycznego obiektu nazywanego magnetarem. Wyniki ukażą się 9 lipca 2015 r. w czasopiśmie "Nature".

Rozbłyski gamma (błyski gamma, GRBs ? od ang. gamma-ray bursts) są jednym z efektów największych eksplozji zachodzących od czasów Wielkiego Wybuchu. Wykrywa się je za pomocą teleskopów orbitalnych, które są czułe na ten rodzaj wysokoenergetycznego promieniowania, nie mogącego spenetrować ziemskiej atmosfery. Następnie rozbłyski są obserwowane na dłuższych falach przez inne teleskopy kosmiczne i naziemne.

Rozbłyski gamma zazwyczaj trwają po kilka sekund, ale w rzadkich przypadkach mogą to być godziny [1]. Jeden z takich ultradługich błysków gamma został zarejestrowany 9 grudnia 2011 r. przez satelitę Swift i otrzymał oznaczenie GRB 111209A. Był to jednocześnie najdłuższy, jak i najjaśniejszy kiedykolwiek zaobserwowany rozbłysk gamma.

Gdy poświata z tego rozbłysku osłabła, została przeanalizowana instrumentem GROND na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO w La Silla, a także instrumentem X-shooter na Bardzo Dużym Teleskopie (VLT) w Paranal. Wykryto wyraźne oznaki supernowej, nazwanej później SN 2011kl. W ten sposób po raz pierwszy znaleziono powiązanie pomiędzy supernową, a ultradługim błyskiem gamma [2].

Główny autor nowej publikacji, Jochen Greiner z Max-Planck-Institut für extraterrestrische Physik, Garching, Niemcy, wyjaśnia: "Ponieważ rozbłysk gamma jest wytwarzany zaledwie w trakcie jednego na 10 000 ? 100 000 wybuchów supernowych, wybuchająca gwiazda musi w jakiś sposób się wyróżniać. Astronomowie założyli, że rozbłyski gamma pochodzą od bardzo masywnych gwiazd ? około 50 razy masywniejszych niż Słońce ? i że sygnalizują powstawanie czarnych dziur. Ale nasze nowe obserwacje supernowej SN 2011kl wskazują, wykonane po GRB 111209A, zmieniają ten paradygmat na ultradługo trwające rozbłyski gamma."

W faworyzowanym scenariuszu, gdy zapada się masywna gwiazda (czasami zwana kolapsarem), spodziewana jest trwająca tydzień optyczna/podczerwona emisja od supernowej, pochodząca od radioaktywnego rozpadu niklu-56 wytworzonego podczas wybuchu [3]. Jednak w przypadku GRB 111209A połączone obserwacje GROND i VLT dobitnie pokazały po raz pierwszy, że nie może to być taki przypadek [4]. Wyeliminowano także inne sugestie [5].

Jedynym wyjaśnieniem pasującym do obserwacji supernowej następującej po GRB 111209A jest zasilanie jej poprzez magnetara ? niewielką gwiazdę neutronowa obracającą się setki razy na sekundę i posiadającą pole magnetyczne znacznie silniejsze niż zwykłe gwiazdy neutronowe, znane także jako pulsary radiowe [6]. Uważa się, że magnetary są najbardziej namagnetyzowanymi obiektami w znanych Wszechświecie. Po raz pierwszy możliwe okazało się tak wyraźne powiązanie pomiędzy supernową, a magnetarem.

Paolo Mazzali, współautor badań, wskazuje znaczenie nowych wyników: "Nowe rezultaty stanowią dobre dowody na niespodziewany związek pomiędzy rozbłyskami gamma, bardzo jasnymi supernowymi i magnetarami. Niektóre z tych powiązań były już podejrzewane w badaniach teoretycznych od kilku lat, ale połączenie wszystkiego razem jest pasjonującym, nowym osiągnięciem".

"Przypadek SN 2011kl/GRB 111209A zmusza nas do rozważenia alternatywnego scenariusza kolpasara. Przybliża nas do nowego, lepszego obrazu działania rozbłysków gamma" podsumowuje concludes Jochen Greiner.

Uwagi

[1] Normalne długie rozbłyski GRBs trwają od 2 do 2000 sekund. Obecnie znane są cztery GRBs o czasie trwania od 10 000 do 25 000 sekund ? zwane są ultradługimi GRBs. Istnieje także osobna klasa krócej trwających GRBs, w przypadku których uważa się, że prowadzi do nich inny mechanizm.

[2] Związek pomiędzy supernowymi, a (normalnymi) długimi błyskami GRBs został ustalony początkowo w 1998 r., głównie dzięki obserwacjom supernowej SN 1998bw w obserwatoriach ESO. Następnie potwierdzono go w 2003 roku obserwując GRB 030329.

[3] Uważa się, iż sam rozbłysk gamma jest zasilany relatywistycznymi dżetami tworzonymi z materii gwiazdy kolapsującej na centralny zwarty obiekt przez gorący, gęsty dysk akrecyjny.

[4] Ilość niklu-56 zmierzona w supernowej za pomocą instrumentu GROND jest zbyt duża, aby była zgodna z silną emisją ultrafioletową obserwowaną za pomocą instrumentu X-shooter.

[5] Innymi proponowanymi źródłami energii wyjaśniającymi superjasne supernowe były interakcje fal uderzeniowych z otaczającą materią ? być może powiązaną z otoczką gwiazdową wyrzuconą przed wybuchem ? albo niebieski nadolbrzym jako progenitor. W przypadku SN 2011kl obserwacje zdecydowanie wykluczają obie te możliwości.

[6] Pulsary stanowią najbardziej powszechną klasę obserwowalnych gwiazd neutronowych, ale uważa się, że magnetary wytwarzają pola magnetyczne, które są od 100 do 1000 razy większe niż w przypadku pulsarów.

Dodała: Redakcja AstroNETu

Źródło: Europejskie Obserwatorium Południowe

http://news.astronet.pl/7636

Wizja artystyczna przedstawia supernowę i powiązany z nią rozbłysk gamma wywołany przez magnetary - szybko obracające się gwiazdy neutronowe z niezwykle silnym polem magnetycznym. Dzięki obserwacjom przeprowadzonym w dwóch obserwatoriach ESO w Chile: Paranal i La Silla, udało się powiązać ultradługie rozbłyski gamma z nadzwyczaj jasnymi wybuchami supernowych.

Dodał: Krzysztof Kapuściński

Źródło: ESO

Paweł Baran · 9 Lipca 2015

New Horizons przeleci we wtorek obok Plutona

Autor: Piotr Stanisławski

do niezwykłego wydarzenia ? przelotu sondy New Horizons w pobliżu Plutona. Wystrzelona w 2006 roku, kiedy Pluton był jeszcze planetą, New Horizons zaledwie po 7 miesiącach przestała być misją do ostatniej planety Układu Słonecznego, a stała się misją do jednej z wielu planet karłowatych. To efekt decyzji Międzynarodowej Unii Astronomicznej, która ? po wielu dyskusjach ? zdecydowała o odebraniu Plutuonowmi miana planety.

Ale ta decyzja, choć mocno komentowana, nie wpływa na naukową stronę całej misji. A ta jest bardzo ciekawa, bo i Pluton to obiekt niezwykły. Odkryty w 1930 roku przez 48 lat uważany był za całkiem dużą planetę. Potem jednak odkryto Charona ? największego satelitę Plutona. A to zmieniło wszystko. Okazało się bowiem, że Pluton jest nieduży, mniejszy nawet od ziemskiego Księżyca. Natomiast Charon jest niewiele od Plutona mniejszy i wielu astronomów jest skłonnych nazywać tę parę układem podwójnym.

Ta animacja złożona z prawdziwych zdjęć Plutona i Charona pokazuje, jak blisko siebie się znajdują i jak niewielka jest różnica ich wielkości

Pluton ma dziwną, mocno rozciągnięta orbitę ? gdy jest najbliżej Słońca, wynosi ona 29 jednostek astronomicznych (czyli odległości od Ziemi do Słońca), gdy najdalej ? aż 49 jednostek astronomicznych. W dodatku orbita Plutona nachylona jest w stosunku do płaszczyzny orbit pozostałych planet.

Gigantyczna odległość od Ziemi sprawia, że bardzo niewiele wiemy o Plutonie. Nawet najlepsze zdjęcia robione przez Teleskop Hubble?a pozwalają dostrzec ledwie niewyraźne kształty na jego powierzchni. Na szczęście sonda New Horizons zbliżając się do Plutona stale go fotografuje i od kilku tygodni przesyła fotografie lepsze niż te, jakie kiedykolwiek mogliśmy zobaczyć.

Wreszcie widzimy coś więcej, niż zlepek pikseli. I już zaczynamy dostrzegać dziwne rzeczy. Na powierzchni Plutona widoczne są jakieś pasy i plamy, które wydają się być zaskakująco regularne. Co to jest? Nie wiemy. Ale dosłownie z każdym dniem przesyłane przez New Horizons zdjęcia są coraz lepsze i wkrótce będziemy mogli zobaczyć więcej szczegółów.

Now Horizons nie wejdzie na orbitę Plutona ? leci na to dużo za szybko. Przemknie obok niego z wielką prędkością robiąc zdjęcia, analizując skład atmosfery (tak tak ? jest tam szczątkowa atmosfera), szukając pola magnetycznego i obserwując nie tylko Charona, ale i odkryte w ciągu ostatniej dekady 4 małe księżyce. Może znajdzie pierścienie? A może chmurę niebezpiecznego dla niej pyłu?

Przelot koło Plutona będzie miał miejsce 14 lipca, we wtorek o godzinie 13:50 polskiego czasu. 14 minut później New Horizons minie Charona. Będziemy te wydarzenia relacjonowali na bieżąco ? zapraszamy na naszą stronę i na Facebooka. Bądźcie wtedy z nami!

http://www.crazynauka.pl/new-horizons-przeleci-we-wtorek-obok-plutona/

To najnowsze, przysłane 7 lipca, zdjęcie Plutona zrobione przez New Horizon. Nigdy jeszcze nie widzieliśmy lepszego zdjęcia tej karłowatej planety. Fot. NASA-JHUAPL-SWR

Paweł Baran · 9 Lipca 2015

Curiosity kulawieje

Jedno z kół zostało nadłamane, jednak misja nie zostanie zakączona, łazik nadal będzie jeździł po powierzchni Marsa, w terenach dostępnych i równinnych.

https://www.facebook.com/SETIInstitute/photos/a.123276420534.133038.67487330534/10153380219875535/?type=1&theater

Paweł Baran · 10 Lipca 2015

Łódź/Najnowocześniejsze planetarium w Europie - otwarte jesienią

Kończy się montaż ekranu najnowocześniejszego w Europie planetarium, które powstaje w dawnej, zrewitalizowanej elektrociepłowni EC1. Obiekt zostanie otwarty dla publiczności jesienią ? poinformowała w środę prezydent Łodzi Hanna Zdanowska.

Jak zaznaczyła prezydent, łódzkie planetarium jest najnowszym tego typu obiektem w Europie. "Siłą rzeczy, sprzęty, które obecnie montowane są w planetarium przez polsko-amerykańskie konsorcjum, będą urządzeniami o najwyższych osiągalnych obecnie na rynku parametrach" - dodała.

Wartość wyposażenia planetarium, powstającego we wschodniej części zabytkowego kompleksu dawnej elektrociepłowni EC1, sięga 13 mln zł. Gotowa jest konstrukcja kopuły, w której obecnie odbywa się montaż sferycznego ekranu. Zdaniem dyrektora EC1 Błażeja Modera, prace toczą się zgodnie z harmonogramem; we wrześniu rozpocznie się faza testowa planetarium ? z udziałem grup szkolnych. Otwarcie całego obiektu dla wszystkich widzów planowane jest na listopad.

Do planetarium dotarły właśnie rzutniki dające obraz o rozdzielczości 8 K ? najwyższej z obecnie dostępnych. Jak zaznaczył kierownik planetarium Tomasz Kisiel, kończy się montaż sferycznego ekranu o średnicy 14 m.

"Szycia między poszczególnymi elementami ekranu są praktycznie niewidoczne, co ? po uruchomieniu projekcji o wysokiej rozdzielczości 8 K, czyli 32 miliony pikseli na kopule ? da wrażenie pełnego zanurzenia w wyświetlanym obrazie. Tak wielką rozdzielczość generuje jednocześnie dwanaście komputerów" - dodał.

W seansie w planetarium będzie mogło brać udział jednocześnie ok. 140 osób. Zespół merytoryczny obiektu przygotowuje obecnie program edukacyjny. W kopule będą prowadzone lekcje dla szkół m.in. z geografii i fizyki. Po południu przewidziano pokazy prowadzone na żywo przez prezenterów, uzupełniane o kilkanaście projekcji o różnorodnej tematyce.

Planetarium dysponować będzie specyficzną akustyką, umożliwiającą organizowanie w nim wydarzeń artystycznych ? od jesieni planowany jest cykl regularnych koncertów, odbywających się wieczorami.

Budowa planetarium jest elementem prowadzonej od kilku lat rewitalizacji kompleksu dawnej elektrociepłowni EC1. W zabytkowych obiektach ? na obszarze blisko 40 tys. m kw. - planowane jest uruchomienie szeregu instytucji kultury oraz Centrum Nauki i Techniki. Wartość projektu wynosi 274 mln zł brutto, z czego 82,7 mln zł stanowi dofinansowane z UE.

EC1 stanowi część Nowego Centrum Łodzi ? projektu rewitalizacyjnego obejmującego obszar ok. 90 ha w ścisłym centrum miasta, w tym budowę podziemnego dworca Łódź Fabryczna. (PAP)

agm/ par/

http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,405734,lodznajnowoczesniejsze-planetarium-w-europie---otwarte-jesienia.html

Fot. PAP/ Grzegorz Michałowski

Paweł Baran · 10 Lipca 2015

Wielkie "serce" Plutona

Po ponad 9 latach kosmicznej podróży sonda New Horizons uruchomiła sekwencję obserwacji, które będą prowadzone podczas przyszłotygodniowego przelotu w pobliżu planety karłowatej Pluton. Wczoraj naukowcy NASA otrzymali najnowsze, najdokładniejsze jak do tej pory zdjęcie celu misji. Na jego powierzchni widać ciemny obszar, który już wcześniej nieformalnie nazwano Wielorybem i jasny, który przy odrobinie wyobraźni przypomina... serce.

Zdjęcie wykonano 7 lipca z odległości około 8 milionów kilometrów. Pokazuje ono powierzchnię planety karłowatej od strony, nad którą sonda New Horizons znajdzie się w chwili największego zbliżenia. Zdjęcia wykonane w tym momencie, 14 lipca, z odległości zaledwie 12,5 tysiąca kilometrów pokażą powierzchnię w około 500 razy lepszej rozdzielczości.

Na razie astronomowie dostrzegają po tej stronie Plutona trzy różniące się barwą obszary, ciemny w rejonie równika, jasny w kształcie serca po lewej i pośredni w kolorze, w rejonie bieguna. "Serce" ma przy tym średnicę około 2 tysięcy kilometrów.

Pluton z sercem "na dłoni" bardzo się spodobał :)

Grzegorz Jasiński

http://www.rmf24.pl/nauka/news-wielkie-serce-plutona,nId,1849180

Złożenie zdjęcia Plutona z kamery (LORRI) z kolorowym obrazem z instrumentu Ralph

/NASA-JHUAPL-SWRI /

Paweł Baran · 10 Lipca 2015

Misja do ostatniej (eks)planety

Karol Wójcicki

Gdy 9,5 roku temu wystrzelono sondę New Horizons, Pluton był jeszcze planetą. Od tamtej pory sporo się zmieniło. W najbliższy wtorek w ciągu kilku godzin dowiemy się o tej planecie karłowatej więcej niż przez ostatnie 85 lat.

Mam go do dziś. Certyfikat, który potwierdza, że 19 kwietnia 2005 r. moje nazwisko zostało nagrane na płycie CD, która na pokładzie sondy New Horizons nieco ponad pół roku później ruszyła w stronę Plutona - ostatniej planety Układu Słonecznego.

Dziś mało kto używa tego typu nośnika danych, ale wtedy był całkiem popularny. Na przestrzeni 10 lat zmieniło się całkiem sporo. Najważniejszą zmianą jest jednak to, że Pluton był wtedy jeszcze planetą i miał tylko jeden księżyc - Charona. Parafrazując stare powiedzenie: "Astronomowie redefiniują pojęcie planety, a sonda leci dalej". No i po 9 latach doleci we wtorek. Jednak już nie do planety, lecz planety karłowatej Pluton.

Nieznane (i dziwaczne) wody

Pluton zawsze był nieco egzotyczny i tajemniczy. Już jego przydomek - Planeta X - nadany mu jeszcze przed odkryciem - sugerował, że w jego przypadku zawsze będzie więcej pytań niż odpowiedzi. I tak faktycznie było przez ostatnich 85 lat, choć sama planeta miała być właśnie odpowiedzią na nieregularności w ruchu Neptuna. Obserwacje ósmej planety nie pokrywały się z teoretycznymi wyliczeniami jej pozycji, co pozwalało astronomom sądzić, że gdzieś w ciemnościach skrywa się kolejna planeta zaburzająca ruch gazowego olbrzyma.

W 1915 r. Percival Lowell ustalił dwie potencjalne pozycje Planety X. Po długich poszukiwaniach w 1930 r. amerykański astronom Clyde Tombaugh odnalazł na zdjęciach tajemniczy glob. Okazał się on jednak nie odpowiedzią, ale kolejną zagadką! Jego obserwacje pozwoliły stwierdzić, że ma on zbyt małą masę i jest zbyt daleko, aby mógł wpływać na ruch Neptuna. Dopiero pod koniec lat 80. za sprawą obserwacji sondy Voya- ger 2 okazało się, że "nieregularności" w ruchu Neptuna były wynikiem przeszacowania jego masy.

Po tej całej historii pozostała nam nowa, dziewiąta planeta Układu Słonecznego. Pluton nazwany został na cześć rzymskiego boga podziemi i krainy umarłych. Odległe, ciemne i mroźne peryferia Układu Słonecznego, w których się poruszał, pasowały jak ulał do tej nazwy. Nie pasowało jedynie to, że jej propozycję wysunęła 11-letnia dziewczynka - Venetia Burney.

Obserwacje Plutona w 1978 r. pozwoliły odkryć jego pierwszy księżyc. Otrzymał on nazwę Charon od mitologicznego przewoźnika dusz przez rzekę Acheron (Styks). Odkrycie Charona sprawiło, że Pluton stał się jeszcze dziwniejszy! Okazało się, że Charon jest niezwykle duży w stosunku do obieganej planety - Pluton jest niecałe dwa razy większy od Charona. To nawet więcej niż stosunek rozmiarów i tak podejrzanie dużego Księżyca do naszej Ziemi. Charon obiega planetę w 6 dni 9 godzin i 17 minut. Tyle samo trwa obrót Plutona wokół własnej osi. W wyniku tego oba ciała są do siebie zwrócone zawsze tą samą stroną. Prędkość biegu Charona wokół Plutona oraz stosunek ich mas i rozmiarów stwarzają jeszcze jeden precedens wśród planet Układu Słonecznego - oba ciała krążą wokół wspólnego środka masy, który wypada nad powierzchnią Plutona! Pozwalało to niektórym astronomom przypuszczać, że nie mamy tu do czynienia z typowym układem planeta - księżyc, ale że jest to planeta podwójna. Takie określenie nigdy się jednak oficjalnie nie przyjęło.

Poza odkryciem w 2005 r. dwóch dodatkowych księżyców Plutona (dziś wiemy o istnieniu łącznie pięciu naturalnych satelitów tej planety) o samym globie wiedzieliśmy wyjątkowo mało. Był on zbyt odległy dla ziemskich, a nawet kosmicznych teleskopów. W każdym wyglądał jak mała gwiazdka. Były nawet pomysły, aby Plutona w 1986 r. zbadała bliżej sonda kosmiczna Voyager 1, która badała Jowisza i Saturna. Jednak plany zmieniono na korzyść Tytana - największego księżyca Saturna.

Do Plutona i jeszcze dalej!

Na przełomie lat 80. i 90. coraz głośniej zaczęto dyskutować o potencjalnej misji, która miałaby zbadać najodleglejszą planetę Układu Słonecznego. Do nacisków na NASA poza nieformalną grupą astronomów nazywających się "plutonowym podziemiem" dołączyła również amerykańska poczta. Wypuściła ona znaczek pocztowy z wizerunkiem Plutona i dopiskiem "Pluton - jeszcze niezbadany". Jedyna planeta odkryta przez Amerykanina była oczkiem w głowie narodu. Jej znanym na całym świecie swego rodzaju ambasadorem stał się pies Myszki Miki Pluto, nazwany tak na cześć planety.

NASA prace nad koncepcją misji do Plutona rozpoczęła na początku lat 90. Skłoniło ją do tego odkrycie Pasa Kuipera - zewnętrznego pasa planetoid znajdującego się poza orbitą Neptuna, którego Pluton mógł być częścią. Kilka propozycji misji zostało odrzuconych i dopiero w 2001 r. NASA ogłosiła decyzję o realizacji projektu New Horizons, która stała się pierwszą misją nowego programu NASA - New Frontiers (Nowe Granice). Założenia programu pozwalały na zbudowanie misji, której łączny koszt na przestrzeni 15 lat miał zamknąć się w 650 milionach dolarów.

Do wystrzelenia sondy doszło na pokładzie rakiety Atlas V 19 stycznia 2006 r. Stało się to na pół roku przed redefinicją przez Międzynarodową Unię Astronomiczną znaczenia planety. Dlatego w chwili startu Pluton był jeszcze dziewiątą planetą Układu Słonecznego, jednak od końca lipca 2006 r. sonda podróżuje już do planety karłowatej Pluton.

W chwili startu New Horizons była najszybciej opuszczającą Ziemię sondą kosmiczną w historii - poruszała się z prędkością 16,26 km/s! Wystarczy wspomnieć, że astronauci w ramach misji Apollo podróżowali do Księżyca ok. 3 dni. New Horizons minęła naszego satelitę po ok. 9 godzinach lotu. Skierowana została od razu na orbitę transferową do Plutona z planowanym przelotem obok Jowisza w 2007 r. Pozwoliło to na przelot obok eksplanety po 9 latach podróży.

Prochy na pokładzie

Na pokładzie sondy znajdują się instrumenty naukowe pozwalające na dokładne sfotografowanie Plutona i jego księżyców, zbadanie mineralogiczne powierzchni globów oraz pomiary ciśnienia i temperatury atmosfery Plutona. Do tego, korzystając z obecności w zewnętrznych rejonach Układu Słonecznego, sonda zbada między innymi gęstość wiatru słonecznego w tym miejscu.

Na pokładzie sondy znajduje się ponadto pojemnik z prochami odkrywcy Plutona Clyde'a Tombaugha oraz wspomniana płytka CD z nazwiskami 435 000 osób, które wpisały się na listę chętnych.

Głównym celem misji New Horizons jest dokładne zbadanie układu Plutona i jego księżyców, Pasa Kuipera i zmian zachodzących we wczesnym Układzie Słonecznym. Sonda ma przelecieć obok Plutona w odległości zaledwie 12 500 km 14 lipca o godzinie 13.50 czasu polskiego. Moment jest podwójnie historyczny - w kolejnych latach będziemy tego dnia wspominali nie tylko pierwszy przelot sondy obok Plutona, ale również obok Marsa. Dokładnie 50 lat temu, 14 lipca 1965 r., sonda Mariner 4 jako pierwsza w historii przeleciała obok Marsa, dostarczając nam jego pierwsze fotografie. Przelot sondy obok Plutona będzie więc pięknym uczczeniem innego ważnego momentu w historii badań kosmosu.

W chwili największego zbliżenia sonda minie planetę z prędkością 13,78 km/s! Nie ma więc mowy o wejściu na orbitę. W trakcie trwającego kilka godzin przelotu New Horizons będzie miała jedyną szansę na wykonanie zdjęć i pomiarów, a następnie pomknie dalej na zewnątrz Układu Słonecznego. Kilkanaście godzin po przelocie skieruje swoją antenę w stronę Ziemi i zacznie przesyłać zgromadzone dane. Szacuje się, że ich pełne przesłanie może potrwać nawet rok - sonda komunikuje się z Ziemią z zawrotną prędkością od 600 do 1200 bitów na sekundę. Sam sygnał radiowy podróżuje do naszej planety ponad 4,5 godziny.

Na przelocie obok Plutona jednak się nie skończy. Po jakimś czasie naukowcy odpalą jeszcze raz silniki sondy, aby lekko zmodyfikować jej orbitę. Pozwoli to przed 2020 r. przelecieć w bliskiej odległości obok jeszcze jednego obiektu Pasa Kuipera. Znajdujący się na pokładzie generator termoelektryczny pozwoli sondzie na działanie do ok. 2020 r. Później zamilknie na zawsze i pomknie poza Układ Słoneczny.

Dlaczego Pluton nie jest już planetą?

Dzieciaki urodzone po 24 sierpnia 2006 r. przyszły już na świat, w którym Układ Słoneczny miał tylko osiem planet. Tego dnia Międzynarodowa Unia Astronomiczna podczas obrad w Pradze zdecydowała o utworzeniu nowego rodzaju obiektów w Układzie Słonecznym - planet karłowatych.

Stało się to w wyniku odkrycia w styczniu 2005 r. obiektu o rozmiarach większych od Plutona, który krążył poza jego orbitą. Wywołało to nie lada konsternację. Czy nowy obiekt powinien stać się dziesiątą planetą? A może to Pluton - dziwaczna niby-planeta podwójna - nie powinna zasługiwać na ten tytuł?

Debatowano do momentu, aż zdano sobie sprawę, że w zasadzie nikt dokładnie nie potrafi odpowiedzieć, czym w zasadzie jest planeta. Postanowiono więc pochylić się nad tym problemem i ustalono, że planeta to obiekt spełniający jednocześnie trzy kryteria: znajduje się na orbicie Słońca, posiada wystarczającą masę, by w procesie powstawania przyjąć kształt kulisty, oraz oczyszcza sąsiedztwo swojej orbity z innych względnie dużych obiektów.

Szybko okazało się, że Pluton nowej definicji nie spełniał. Co prawda krąży wokół Słońca i na pewno ma kształt kulisty, ale jednocześnie jest jednym z wielu niewielkich ciał Układu Słonecznego krążących poza orbitą Neptuna. Dla ciał, które, podobnie jak Pluton, spełniają jedynie dwa pierwsze kryteria nowej definicji planety, wyznaczono nową nazwę - planety karłowate. Świetnie podpadał pod nią nie tylko Pluton, ale też Ceres - największa planetoida krążąca w pasie planetoid między Marsem i Jowiszem. Ma ewidentnie kulisty kształt i, co ciekawe, po odkryciu w 1801 r. została ogłoszona planetą. Dopiero kilkadziesiąt lat później spotkał ją podobny los jak kilka lat temu Plutona i stała się planetoidą.

Odkryty za Plutonem obiekt, który wywołał całe zamieszanie został nazwany Eris - na cześć greckiej bogini niezgody, chaosu i nieporządku.

http://wyborcza.pl/1,75400,18331973,misja-do-ostatniej-eks-planety.html

Sonda New Horizons zbliża się do Plutona - wizja artysty. (JOHNS HOPKINS UNIVERSITY APPLIED PHYSICS LABORATORY)

Paweł Baran · 10 Lipca 2015

Co dzień, to... Pluton

Sonda New Horizons z każdą chwilą zbliża się do Plutona coraz bardziej. Rozpoczęta w styczniu 2006 roku podróż znajdzie swoją kulminację już w najbliższy wtorek, kiedy próbnik przeleci najbliżej powierzchni tej planety karłowatej. NASA publikuje tymczasem kolejne, coraz dokładniejsze zdjęcia Plutona i jego księżyca Charona. Można być pewnym, że w najbliższych dniach pojawią się kolejne.

Najnowsze, czarno-białe zdjęcie wykonano z odległości około 6 milionów kilometrów z pomocą kamery wysokiej rozdzielczości Long Range Reconnaissance Imager (LORRI). Kolory, zarówno Plutona, jak i Charona dobrano na podstawie wcześniejszych obserwacji z pomocą instrumentu Ralph.

Pluton i Charon to fascynująca para, dwie prawdopodobnie pokryte lodem kule, o na tyle podobnej do siebie masie, że wspólny środek masy, wokół którego krążą, wypada poza objętością większej z nich. Choć wydają się pozostałościami jakiejś kosmicznej kolizji, bardzo się od siebie - choćby barwą - różnią. Na powierzchni Plutona widać ciemniejsze i jaśniejsze obszary, Charon wydaje się bardziej jednorodny z ciemniejszą plamą tylko w rejonie bieguna.

Pluton ma znaczącą atmosferę, Charon - nie, na powierzchni planety karłowatej dominują zestalone azot, metan i tlenek węgla, księżyc pokrywa raczej lód wodny i związki amoniaku. Pluton ma skalne jądro, wnętrze Charona to pół na pół skały i lód. Te dwa obiekty krążą wokół siebie od miliardów lat, ale są całkowicie odmienne - podkreśla Alan Stern z Southwest Research Institute (SwRI) w Boulder, Colorado.

Charon ma 1200 kilometrów średnicy, około połowy średnicy Plutona, to największy względem swojej planety księżyc Układu Słonecznego. Mniejszy rozmiar i mało kontrastowa powierzchnia utrudniały dotąd sondzie New Horizons jego obserwację, w najbliższych dniach to się jednak zmieni.

Przy okazji NASA przypomniała, jak cała podróż się zaczęła. New Horizons wyruszała w podróż właśnie tak:

Grzegorz Jasiński

http://www.rmf24.pl/nauka/news-co-dzien-to-pluton,nId,1850171

Pluton z Charonem na zdjeciu z 8 lipca

/NASA-JHUAPL-SWRI /

Start sondy na pokłądzie rakiety Atlas V, 19 stycznia 2006 roku.

/NASA/Ken Thornsley /

Paweł Baran · 11 Lipca 2015

Supermasywna czarna dziura w centrum odległej galaktyki spiralne zważona!

Supermasywne czarne dziury ukrywają się w centrach galaktyk. Ich masy są milion czy nawet miliard razy większe od masy Słońca. Ustalenie jednak dokładnej masy czarnej dziury nie jest prostym zadaniem dla astronomów. Szczególnie jeśli zagadnienie dotyczy galaktyk spiralnych lub galaktyk spiralnych z poprzeczką.

Niedawno jednak astronomowie wyznaczyli masę czarnej dziury znajdującej się w centrum galaktyki NGC 1097. NGC 1097 to galaktyka spiralna z poprzeczką oddalona od Ziemi o 45 milionów lat świetnych. Naukowcy ustalili, że masa obiektu jest 140 milionów razy większa od masy Słońca. Dla porównania w centrum Drogi Mlecznej znajduje się czarna dziura o masie kilku milionów mas Słońca. Zespół naukowców kierowany przez Kyoko Onishi z Graduate University for Advanced Studies w Japonii zmierzył rozkład oraz ruch w pobliżu centrum galaktyki dwóch rodzajów molekuł: cyjanowodoru (HCN) oraz formylium (HCO+). Obserwacje wykonano przy wykorzystaniu teleskopów ALMA (ang. Atacama Large Millimeter Array) zlokalizowanych w Chile. Otrzymane wyniki porównano z wieloma modelami matematycznym, z których każdy odpowiadał innej masie centralnej czarnej dziury. Dzięki dopasowaniu obserwacji do najlepszego z modeli udało się wyznaczyć masę czarnej dziury. Naukowcy opublikowali wyniki na łamach Astrophysical Journal.

Podobna technika została wykorzystana już wcześniej do wyznaczenia masy czarnej dziury znajdującej się w centrum galaktyki NGC 4526. NGC 4526 jest galaktyką soczewkowatą, a NGC 1097 spiralną z poprzeczką powodująć, że obiekty różnią się własnościami. Wyniki najnowszych obserwacji wydają się pokazywać, że związek pomiędzy supermasywnymi czarnymi dziurami w centrach a galaktykami macierzystymi różni się w zależności o typu galaktyki. W związku z tym ważne jest, aby dobrze określać masy czarnych dziur w zależności od typów galaktyk.

Aktualnie astronomowie wykorzystują różne metody wyznaczania mas czarnych dziur w zależności o typu badanej galaktyki. W przypadku Drogi Mlecznej potężne teleskopy prowadzące obserwacje w zakresie optycznym i podczerwonym śledzą ruch gwiazd wokół naszej Galaktyki. Ta metoda nie nadaje się do odległych obiektów, gdyż wymaga dużej rozdzielczości kątowej obserwacji.

Badacze wykorzystują również obserwacje innych obiektów niż gwiazdy na przykład tak zwanych megamaserów, obiektów intensywnie emitujących promieniowanie radiowe i znajdujących się w pobliżu centrów niektórych galaktyk. Ta metoda nie sprawdziła się w przypadku Drogi Mlecznej, gdyż megamaserów nie zaobserwowano w tym przypadku.

Inna metoda polega na śledzeniu ruchu zjonizowanego gazu w zgrubieniu centralnym galaktyki. Ta metoda najlepiej sprawdza się w przypadku galaktyk eliptycznych.

Metoda wykorzystana przez astronomów analizujących obserwacje NGC 1097 jest nowatorska biorąc pod uwagę fakt wykorzystanie jej dla galaktyki spiralnej. Naukowcy mają nadzieję, że uda się ją również wykorzystać do wyznaczania mas czarnych dziur w innych galaktykach, obserwowanych przez ALMA.

Oryginalny artykuł: http://adsabs.harvard.edu/abs/2015ApJ...806...39O

Alicja Wierzcholska | Źródło: sciencedaily.com

http://orion.pta.edu.pl/supermasywna-czarna-dziura-w-centrum-odleglej-galaktyki-spiralne-zwazona

Centralny obszar NGC 1097 widzialny przez obserwatorium ALMA. Na ilustracji zaznaczono kolorami prędkość gazu HCN oraz nałożono obserwacje wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a. Kolor czerwony oznacza, że gaz oddala się od obserwatora, a fioletowy, że zbliża się.

Źródło: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), K. Onishi (SOKENDAI), NASA/ESA Hubble Space Telescope

Supermasywne czarne dziury ukrywają się w centrach galaktyk. Ich masy są milion czy nawet miliard razy większe od masy Słońca.

Paweł Baran · 11 Lipca 2015

Nowy olbrzymi przegląd nieba rzuci światło na ciemną materię

Opublikowano pierwsze rezultaty z nowego dużego przeglądu ciemnej materii na niebie południowym, wykonywanego za pomocą należącego do ESO teleskopu VLT Survey Telescope (VST) w Obserwatorium Paranal w Chile. Przegląd VST KiDS pozwoli astronomom na precyzyjne pomiary ciemnej materii, struktury halo galaktyki, ewolucji galaktyk i gromad. Pierwsze wyniki z KiDS pokazują w jaki sposób charakterystyki obserwowanych galaktyk są zdeterminowane przez otaczające je olbrzymie, niewidzialne zgęszczenia ciemnej materii.

Około 85% materii we Wszechświecie jest ciemna [1], a ten rodzaj materii nie jest dobrze poznany przez fizyków. Mimo iż ciemna materia nie świeci, ani nie absorbuje światła, astronomowie mogą ją wykryć dzięki efektom, jakie wywiera na gwiazdy galaktyki, a w szczególności dzięki oddziaływaniu grawitacyjnemu. Duży projekt ESO, korzystający z potężnych teleskopów do przeglądów nieba, pokazuje dokładniej niż do tej pory związki pomiędzy tajemniczą ciemną materią, a świecącymi galaktykami, które możemy obserwować bezpośrednio [2].

Projekt, znany jako Kilo-Degree Survey (KiDS), korzysta ze zdjęć z VLT Survey Telescope I jego olbrzymiej kamery OmegaCAM. Teleskop ten, umiejscowiony w należącym do ESO Obserwatorium Paranal w Chile, jest dedykowany przeglądom nocnego nieba w świetle widzialnym ? i jest uzupełniany przez teleskop VISTA do przeglądów w podczerwieni. Jednym z głównych celów VST jest wykonanie map ciemnej materii, a następnie ich użycie do zrozumienia tajemniczej ciemnej energii, która powoduje, że tempo rozszerzania się Wszechświata rośnie.

Najlepszym sposobem na sprawdzenie gdzie znajduje się ciemna materia jest soczewkowanie grawitacyjne ? zaburzenie podstawowej grawitacji Wszechświata, które wpływa na światło przychodzące od odległych galaktyk położonych daleko za ciemną materią. Analizując ten efekt można wykonać mapy miejsc, w których grawitacja jest najsilniejsza, a zatem w których znajduje się materia, w tym ciemna materia.

Jako część pierwszej serii publikacji, międzynarodowy zespół badawczy KiDS, kierowany przez Koena Kuijkena z Leiden Observatory w Holandii [3], wykorzystał to podejście do analizy zdjęć ponad dwóch milionów galaktyk odległych typowo o 5,5 miliarda lat świetlnych [4]. Naukowcy badali zaburzenia światła emitowanego przez galaktyki, które zakrzywia się gdy w trakcie swojej drogi w kierunku Ziemi przechodzi w pobliżu masywnych zagęszczeń ciemnej materii.

Pierwsze rezultaty pochodzą zaledwie z 7% finalnego obszaru przeglądu i koncentrują się na wykonaniu map rozmieszczenia ciemnej materii w grupach galaktyk. Większość galaktyk istnieje w grupach ? dotyczy to także naszej własnej Drogi Mlecznej, która jest częścią Grupy Lokalnej ? zatem zrozumienie jak wiele ciemnej materii zawierają jest kluczowym testem całej teorii formowania przez galaktyki kosmicznej sieci. Z efektu soczewkowania grawitacyjnego, grupy te wydają się zawierać około 30 raz więcej ciemnej materii niż materii widzialnej.

"Co interesujące, najjaśniejsza galaktyka prawie zawsze znajduje się w środku zgęszczenia ciemnej materii" mówi Massimo Viola (Leiden Observatory, Holandia), główny autor jednej z publikacji zespołu KiDS.

"Przewidywania teorii formowania się galaktyk, według których galaktyki kontynuują gromadzenie się w grupy i przemieszczanie w kierunku ich centrów, nigdy nie zostały wcześniej tak dobrze pokazane obserwacyjnie" dodaje Koen Kuijken.

Wyniki są dopiero początkiem dużego programu zbadania zestawów danych pochodzących z teleskopów do przeglądów nieba oraz danych, które są dostępne publicznie dla naukowców na całym świecie poprzez archiwum ESO.

Przegląd KiDS pomoże w lepszym zrozumieniu ciemnej materii. Możliwość wyjaśnienia ciemnej materii i jej efektów stanie się dużym przełomem w fizyce.

Uwagi

[1] Astronomowie ustalili, że całkowita zawartość masy/energii we Wszechświecie jest podzielona w proporcjach: 68% ciemnej energii, 27% ciemnej materii i 5% ?normalnej? materii. Zatem 85% odnosi się do ułamka ?materii?, która jest ciemna.

[2] Obliczenia za pomocą superkomputerów pokazują w jaki sposób Wszechświat wypełniony ciemną materią będzie ewoluował: wraz z upływem czasu ciemna materii będzie gromadzić się w olbrzymią strukturę kosmicznej sieci, a galaktyki i gwiazdy będą powstawać z gazu w najgęstszych miejscach koncentracji ciemnej materii.

[3] Międzynarodowy zespół badawczy KiDS obejmuje naukowców z Holandii, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Włoch i Kanady.

[4] Niniejsza praca wykorzystała trójwymiarową mapę grup galaktyk dostarczoną przez projekt Galaxy And Mass Assembly (GAMA), wykonaną dzięki szerokim obserwacjom na Anglo-Australian Telescope.

Dodała: Redakcja AstroNETu

Źródło: Europejskie Obserwatorium Południowe

http://news.astronet.pl/7637

Grafika pokazuje rozmieszczenie ciemnej materii w grupie galaktyk sfotografowanej przez VLT Survey Telescope (VST). Po lewej widzimy oryginalne zdjęcie w świetle widzialnym, zaś po prawej to samo zdjęcie z niewidzialną ciemną materią zaznaczoną na różowo.

Dodał: Krzysztof Kapuściński

Uaktualniła: Redakcja AstroNETu

Źródło: ESO

Paweł Baran · 11 Lipca 2015

Nowe oblicze Plutona. Coraz więcej wiemy o odległej planecie karłowatej

Od teraz nie tylko Mars będzie mógł się poszczycić mianem "Czerwonej Planety". Sonda New Horizons, która zbliża się do orbity Plutona, potwierdza jej czerwonawy odcień. Już niedługo dowiemy się więcej m.in. na temat topografii planety karłowatej oddalonej od nas o ponad 5 mld kilometrów.

Jak informują naukowcy z amerykańskiej agencji kosmicznej NASA, Pluton jest czerwono-brązowym obiektem. Swoim odcieniem przypomina Marsa. Jednak nasz planetarny sąsiad jest czerwony ponieważ na jego powierzchni znajduje się tlenek żelaza. Odcień Plutona najprawdopodobniej jest wynikiem interakcji cząsteczek węglowodorów z metanem w atmosferze planety karłowatej.

Cenne dane

- O czerwonawym kolorze Plutona naukowcy wiedzieli od dziesięcioleci. Jednak to sonda New Horizons pozwala nam dokładniej zlokalizować odcienie w różnych miejscach na powierzchni - mówił Alan Stern z Southwest Research Institute w Kolorado.

Sonda New Horizons pozwala na stworzenie zaawansowanych modeli komputerowych, które pomogą zrozumieć jak Pluton ewoluował - dodał naukowiec.

Oczekiwany finał

Badacze mają nadzieję, że dowiedzą się więcej na temat przyczyn czerwonego odcienia, kiedy sonda New Horizons przeleci orbitą Plutona. 14 lipca powinna mijać go w odległości ponad 11 tys. km. przy prędkości 13,780 km/s.. Cała misja ma potrwać jednak do 2022 roku.

Wieloletnia misja

New Horizons to sonda, która powstała w ramach programu NASA New Frontiers. Naukowcy obrali sobie za cel projektu zbadanie Plutona, jego księżyca Charona i co najmniej jednego innego obiektu Pasa Kuipera.

W przestrzeni międzyplanetarnej sonda podróżuje już prawie 10 lat (wystartowała 19 stycznia 2006 roku). Około dwie trzecie czasu lotu spędziła w hibernacji, pokonując przestrzenie międzyplanetarne.

Podczas podróży na Plutona na sondę stale oddziaływało Słońce. Im bardziej się oddalała od centrum Układu Słonecznego, tym bardziej malała prędkość lotu. Naukowcy zaplanowali więc trajektorię tak, by wykorzystać asystę grawitacyjną Jowisza. New Horizons zbliżyła się do tej planety 28 lutego 2007 roku. Oddziaływanie Jowisza ponownie zwiększyło prędkość i znacznie skróciło czas podróży sondy do obiektu docelowego, czyli Plutona.

Źródło: NASA,

Autor: PW/mk

http://tvnmeteo.tvn24.pl/informacje-pogoda/ciekawostki,49/nowe-oblicze-plutona-coraz-wiecej-wiemy-o-odleglej-planecie-karlowatej,173499,1,0.html

tasti · 11 Lipca 2015

Porażająca masa śmieci wokół Ziemi

http://pogoda.wp.pl/gid,17701342,kat,1035571,title,galeria.html

Paweł Baran · 12 Lipca 2015

Tajemnica ciemnych plam na Plutonie

Znajdująca się niespełna cztery miliony kilometrów od Plutona, sonda New Horizons wykonała zdjęcia czterech ciemnych obszarów na powierzchni planety. Ich natura fascynuje naukowców.

Plamy znajdują się na półkuli Plutona stale zwróconej w kierunku jego największego księżyca, Charona. Strona ta będzie niewidoczna dla sondy podczas jej przelotu wczesnym popołudniem 14 lipca. Kierownik zespołu naukowego New Horizons, Alan Stern z Southwest Research Institute w stanie Colorado, opisuje dostarczoną przez sondę fotografię jako ?ostatnie, najlepsze spojrzenie na tę część Plutona w ciągu nadchodzących dziesięcioleci?.

Plamy wyglądają na połączone z ciemnym pasem w obszarze równikowym Plutona. Badaczy intryguje ich zbliżony rozmiar i regularne odstępy. Naukowiec zajmujący się misją, Curt Niebur z głównej siedziby NASA w Waszyngtonie, stwierdził, że ?to dziwne, że są rozmieszczone tak regularnie?. Również Jeff Moore (NASA Ames Research Center, California) podsumował, że ?nie wiadomo czy są to wyżyny, równiny, czy też po prostu obszary o różnej jasności na zupełnie równej powierzchni?.

Średnica każdego z tajemniczych obszarów jest szacowana na około 480 kilometrów, co odpowiada powierzchni równej około ? powierzchni Polski. Nowe obrazy pokazały, że struktura tych obszarów jest o wiele bardziej złożona niż wynikało to z poprzednich fotografii dostarczonych przez sondę, a ich granica bardzo wyraźna, o skomplikowanym przebiegu.

Podczas przelotu w pobliżu Plutona, sonda New Horizons będzie obserwować przeciwną półkulę planety. New Horizons przemknie w odległości 12400 kilometrów od powierzchni byłej planety z prędkością 14 km/s, 14 lipca o godzinie 13:50 czasu środkowoeuropejskiego. 14 minut później nastąpi zbliżenie do Charona na odległość 27000 km.

Dodał: Dominik Gronkiewicz

Poprawił: Michał Matraszek

Źródło: NASA - Amerykańska Agencja Kosmiczna

http://news.astronet.pl/7640

Ostatnie spojrzenie New Horizons na półkulę Plutona wiecznie zwróconą ku Charonowi, wykonane 11 lipca 2015, pokazało intrygujące szczegóły geologiczne w postaci przecinających się linii w obszarach równikowych. Zdjęcie zostało wykonane z odległości czterech milionów kilometrów.

Dodał: Dominik Gronkiewicz

Uaktualnił: Michał Matraszek

Paweł Baran · 12 Lipca 2015

Pluton i Charon ? dynamiczny duet

Są fascynującą parą: dwa lodowe światy wirujące wokół wspólnego centrum grawitacji, choć są tak podobne, dzieli ich więcej niż łączy.

Pluton posiada wysoko kontrastującą powierzchnię złożoną z jasnych i ciemnych obszarów, które są dodatkowo zabarwione na czerwonawo, podczas gdy na Charonie jedynie ciemne obszary okołobiegunowe zakłócają jednolitą barwę jasnoszarego terenu. Karłowata planeta posiada również atmosferę, której brakuje na jej księżycu. Na Plutonie znaleziono ?egzotyczne? lody takie jak zamrożony azot, metan czy tlenek węgla, które ukrywają skaliste wnętrze. Natomiast powierzchnia Charona składa się z zamrożonej wody i związków amonowych, a jego wnętrze w równym stopniu ze skał i lodu.

?Te dwa obiekty były razem przez miliardy lat na tej samej orbicie, ale są całkowicie inne? powiedział Alan Stern z Southwest Research Institute, Boulder, Colorado.

Charon ma średnicę ok. 1200km, czyli prawie połowa średnicy Plutona, co czyni go największym księżycem w stosunku do swojej planety. Jego mniejszy rozmiar i kontrast powierzchni sprawiły, że sonda New Horizons miała problem z uchwyceniem z daleka detali jego powierzchni, ale ostatnie zdjęcia księżyca, wykonane z mniejszej odległości, ukazują intrygujące szczegóły.

Członkowie zespołu Geology, Geophysics and Imaginig (GGI) podejrzewają, że nowo odkryte, jasne obszary na Charonie mogą być kraterami uderzeniowymi. Jeśli tak będzie, stanie się to bardzo przydatne dla naukowców. ?Jeśli zobaczymy kratery na Charonie, pomoże to nam w zbadaniu co jest ukryte pod powierzchnią? powiedział kierownik zespołu GGI ? Jeff Moore z Ames Research Center. ?Ogromne kratery mogą mieć kilka kilometrów głębokości i odsłonią wnętrze księżyca.?

Krótko mówiąc, jak stwierdził John Spencer, zastępca kierownika zespołu GGI, Charon właśnie staje się swoim własnym światem Dopiero zaczyna naprawdę odsłaniać swoją osobowość.

Sonda New Horizons zbliża się do układu Plutona po ponad 9 latach i przebyciu prawie 5 miliardów kilometrów. 14 lipca przeleci obok planety karłowatej pokonując 49 600 km w ciągu godziny. Siedem instrumentów naukowych będzie pracowało zbierając dane. Misja zakończy wstępne rozpoznanie Układu Słonecznego, pierwszym w historii zbliżeniem na lodowego Plutona.

Dodała: Anna Wizerkaniuk

Uaktualniła: Anna Wizerkaniuk

Poprawił: Michał Matraszek

Źródło: NASA - Amerykańska Agencja Kosmiczna

http://news.astronet.pl/7639

Pluton i Charon na zdjęciu wykonanym przez sondę New Horizons z odległości 6 mln km.

Dodała: Anna Wizerkaniuk

Źródło: NASA

Zdjęcie Plutona i Charona z 8 lipca 2015 r. Zgodnie z danymi uzyskanymi przez instrument Ralph, Pluton ma czerwonawy kolor.

Dodała: Anna Wizerkaniuk

Uaktualnił: Leszek Błaszczyk

Źródło: NASA

Charon uchwycony przez instrument Long Range Reconnaissance Imager (LORRI) sondy New Horizons.

Dodała: Anna Wizerkaniuk

Źródło: NASA

Zdjęcie Plutona wykonane przez instrument LORRI. Większość jasnych plam wokół krawędzi obiektu powstało w wyniku przetwarzania obrazu, z wyjątkiem tej poniżej ciemnego obszaru w kształcie wieloryba,która jest widoczna także na nieprzetworzonych zdjęciach.

Dodała: Anna Wizerkaniuk

Źródło: NASA

Paweł Baran · 12 Lipca 2015

Historia będzie się działa na naszych oczach. We wtorek New Horizons przeleci obok Plutona

O tej misji amerykańscy naukowcy marzyli już pod koniec lat 80-tych. Jednak dopiero w 2001 roku NASA ogłosiła, że rozpoczyna projekt mający na celu zbadanie Plutona. Cztery lata później wystartowała sonda New Horizons. Jej podróż po przestrzeni planetarnej trwa już niemal 10 lat. W najbliższy wtorek maszyna przeleci obok Plutona.

Już w najbliższy wtorek 14 lipca o godz. 13.49 czasu polskiego sonda New Horizons (pol. Nowe Horyzonty) zbliży się do Plutona. Maszyna, która leci przez Układ Słoneczny już niemal od dziesięciu lat, znajdzie się w odległości około 12 500 km od obiektu docelowego (ok. 4 780 000 000 km od Ziemi). W chwili minięcia będzie pędzić z prędkością 13,78 km/s. New Horizons nie wejdzie w orbitę Plutona, jednak w trakcie kilkugodzinnego lotu obok planety karłowatej zbierze jak najwięcej pomiarów - m.in. ciśnienia i temperatury. Ma wykonać również zdjęcia Plutona i jego księżyców.

Oczekiwanie na informacje

Na zebrane przez maszynę informacje na temat Plutona będziemy musieli jeszcze poczekać. Kilkanaście godzin po przelocie New Horizons skieruje swoją antenę w kierunku naszej planety i rozpocznie przesyłanie danych. Jednak Ziemianie odbiorą je ze znacznym opóźnieniem. Sygnał radiowy, by dotrzeć do Błękitnej Planety potrzebuje, 4,5 godziny. Dane będą przesyłane z prędkością od 600 do 1200 bitów na sekundę.

#PLuton

Miłośnik astronomii Karol Wójcicki z Centrum Nauki Kopernik zaprasza na swoim fanpage'u na Facebooku na wspólne oglądanie historycznego przelotu sondy.

"Już w najbliższy wtorek między 17.20 a 19.00 zapraszam Was na SPECJALNE "Z głową w gwiazdach LIVE"! Razem ze mną i specjalnymi gośćmi będziecie mogli śledzić pierwszy w historii przelot sondy New Horizons obok Plutona!"

Zaproście swoich znajomych, wspólnie obserwujcie jak na naszych oczach dzieje się historia! #PLuton" - zachęca Wójcicki

Będzie pracować do 2020 roku

Pomimo że misja New Horizons jest skupiona na badaniu Plutona, to na nim się nie skończy. Sonda będzie pracować do około 2020 roku. W tym czasie zbada jeszcze jeden obiekt z Pasa Kuipera (pas asteroid za orbitą Neptuna), potem zamilknie.

10-letnia misja

New Horizons to sonda, która powstała w ramach programu NASA New Frontiers (pol. Nowe Granice). Naukowcy obrali sobie za cel projektu zbadanie Plutona, jego księżyca Charona i co najmniej jednego innego obiektu Pasa Kuipera .

W przestrzeni międzyplanetarnej sonda podróżuje już prawie 10 lat (wystartowała 19 stycznia 2006 roku). W momencie rozpoczęcia misji Pluton był jeszcze planetą. Pół roku po starcie Międzynarodowa Unia Astronomiczna, po burzliwych debatach, zaklasyfikowała go jako planetę karłowatą (obiekt pośredni pomiędzy planetami a niewielkimi ciałami niebieskimi).

Pomoc grawitacyjna Jowisza

? Około dwie trzecie czasu lotu sonda New Horizons spędziła w hibernacji, pokonując przestrzenie międzyplanetarne.

Podczas transferu na Plutona na sondę stale oddziaływało Słońce. Im bardziej się oddalała od centrum Układu Słonecznego, tym bardziej malała prędkość lotu. Naukowcy zaplanowali więc trajektorię tak, by wykorzystać asystę grawitacyjną Jowisza. New Horizons zbliżyła się do tej planety 28 lutego 2007 roku. Oddziaływanie Jowisza ponownie zwiększyło prędkość i znacznie skróciło czas podróży sondy do obiektu docelowego, czyli Plutona.

Prochy odkrywcy Plutona

Na pokładzie sondy znajduje się specjalna płyta CD z nazwiskami 435 tys. osób, które chciały, by ich godność znalazła się na pokładzie New Horizons. Wpis na listę był darmowy. Chętni zgłaszali się przez internet. Prócz tego New Horizons ma również niewielki aluminiowy pojemnik, w którym znajdują się prochy odkrywcy Plutona Clyde'a Tombaugha, który odkrył planetę karłowatą w 1930 roku.

Źródło: NASA

Autor: PW/map

http://tvnmeteo.tvn24.pl/informacje-pogoda/ciekawostki,49/historia-bedzie-sie-dziala-na-naszych-oczach-we-wtorek-new-horizons-przeleci-obok-plutona,173587,1,0.html

Paweł Baran · 12 Lipca 2015

Największa gwiazda jest 320 tysięcy razy większa od Ziemi

Ludziom wydaje się, że są władcami całego Wszechświata, podczas gdy tak naprawdę jesteśmy tylko maleńkim pyłkiem dryfującym w nieskończonej jego przestrzeni. Uświadamiają nam o tym najpotężniejsze gwiazdy jakie poznaliśmy.

Niegdyś myśleliśmy, że Ziemia znajduje się w środku Układu Słonecznego, co miało uświadamiać człowiekowi, jaki jest potężny. Jednak szybko okazało się, że to nie nasza planeta lecz Słońce jest sercem Układu, który znajduje się w jednej z bardzo wielu galaktyk, w dodatku ani nie największej, ani też znajdującej się w jakimś szczególnym miejscu.

Słońce jest 109 razy większe od Ziemi, zaś od Słońca większe są błękitne olbrzymy. Ich średnica przewyższa słoneczną kilka lub też kilkanaście razy. Przykładem takiej gwiazdy jest Bellatrix, umiejscowiona w prawej górnej części gwiazdozbioru Oriona. Mieni się intensywnym niebieskim kolorem.

Ponieważ błękitne olbrzymy są gwiazdami masywnymi, to ich życie nie trwa w skali kosmicznej bardzo długo. Istnieją od kilkudziesięciu do najwyżej kilkuset milionów lat. Większe od błękitnych olbrzymów są błękitne nadolbrzymy. Mają one nawet 50 mas Słońca. Niewiele jest tego typu gwiazd we Wszechświecie.

Są one uważane za największe, najjaśniejsze i najgorętsze gwiazdy. Ze względu na swoją masę żyją jeszcze krócej niż błękitne olbrzymy, ledwie 10 milionów lat. Przykładem takiego nadolbrzyma jest Rigel, znajdujący się w prawej dolnej części gwiazdozbioru Oriona i jest on najjaśniejszą gwiazdą tej konstelacji. Astronomia zna jeszcze czerwonego nadolbrzyma.

To duża gwiazda, ale charakteryzująca się małą gęstością i niską temperaturą. Gwiazdy takie są 1,5 tysiąca razy większe od Słońca. Te stadium gwiazdy trwa około miliona lat. Podobnie jak wszystkie inne olbrzymy i nadolbrzymy kończą jako supernowe.

Czerwonym nadolbrzymem jest Betelgeza, znajdująca się w lewej górnej części gwiazdozbioru Oriona. Obserwacje gwiazd Bellatrix, Rigel i Betelgeza najlepiej prowadzić zimą, gdy Orion znajduje się najwyżej nad horyzontem.

Aldebaran znajdujący się w gwiazdozbiorze Byka ma średnicę ponad 40 razy większą od słonecznej, wynoszącą 61 milionów kilometrów. W kosmicznym wyścigu wielkości ginie jednak w starciu z gwiazdą Antares znajdującą się w gwiazdozbiorze Skorpiona. Ma ona średnicę 448 razy większą niż Słońce.

Gwiazda o średnicy 624 milionów kilometrów znajduje się 520 lat świetlnych od Ziemi. Jej rozmiary mówią też o tym jak mocno świeci. Jest aż 700 razy jaśniejsza od Słońca. Jednak także Antares nie może się równać z gwiazdą znajdującą się w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa.

Gwiazda VY Canis Majoris jest 1900 razy większa od Słońca mając przy tym średnicę 2,6 miliarda kilometrów. Promień światła potrzebowałby 8 godzin, aby ją obiec na równiku. Ale to wciąż nie wszystko na co stać gwiazdy.

Naukowcy przyglądają się obecnie gwieździe Epsilon Aurigae w gwiazdozbiorze Woźnicy. Istnieje podejrzenie, że możemy mieć do czynienia z największym kompleksem gwiezdnym obserwowanym przez człowieka.

Badacze sądzą, że gwiazda ta ma średnicę 4 miliardów kilometrów, a więc jest aż 3 tysiące razy większa od Słońca i ponad 320 tysięcy razy większa od Ziemi. Trudno sobie wyobrazić takiego olbrzyma. Chociaż człowiek nie może mieszkać na gwieździe, to jednak gdyby było to możliwe, to problem przeludnienia nie byłby nigdy brany pod uwagę.

Źródło:

http://www.twojapogoda.pl/wiadomosci/115066,najwieksza-gwiazda-jest-320-tysiecy-razy-wieksza-od-ziemi

Paweł Baran · 13 Lipca 2015

Serce, wielorybi ogon, pięciokąt... Zagadkowe struktury na zdjęciach Plutona, które przysyła sonda New Horizons

Karol Wójcicki, Piotr Cieśliński

Jest już 4,7 miliarda kilometrów od Ziemi i ma tylko 2 miliony kilometrów do Plutona. Z tego odległego miejsca pstryka pierwsze w dziejach tak szczegółowe i bliskie zdjęcia tajemniczej eksplanety. Sygnał od sondy leci do nas ponad 4 godz. i 20 minut!

Do największego zbliżenia sondy New Horizons z Plutonem - kiedy to będzie sondę dzielić od planety jedynie 12 tys. 500 km - dojdzie dopiero we wtorek ok. 14 czasu polskiego. Dopiero? Już! Czym jest kilkadziesiąt godzin w porównaniu z dziewięcioma latami czekania.

Sonda została wystrzelona w styczniu 2006 roku i od tamtej pory pokonała już miliardy kilometrów po to, żeby już za chwilę przez kilka godzin lecieć w bezpośrednim sąsiedztwie Plutona, ostatniej z "klasycznych planet" obecnie zaliczanej do grupy planet karłowatych.

Zbliżając się do celu, New Horizons nie próżnuje. Prawie "na żywo" relacjonuje ostatnią fazę zbliżania - co kilkanaście godzin przesyła na Ziemię niesamowite zdjęcia wykonane przez kamerę LORRI.

Pokazują one coraz więcej szczegółów na powierzchni. Potwierdzają obserwacje kosmicznego teleskopu Hubble'a - widać na nich duże różnice w jasności powierzchni Plutona, wyraźne granice między bardzo ciemnymi terenami oraz jasnymi obszarami, które mają duże albedo, czyli odbijają stosunkowo sporo światła.

Poza niezwykłymi różnicami w jasności powierzchni planety naukowców już teraz zastanawiają zaskakująco regularne kształty jakichś struktur geologicznych. Ale na razie nikt nie podejmuje się próby wyjaśnienia, co to są za struktury. Jedno jest pewne - to niezwykle interesujący glob dla geologów. Już zacierają ręce, a za chwilę zabiorą się do jego studiowania.

Zapraszamy do galerii zdjęć Plutona. Zdjęć, które możemy oglądać po raz pierwszy w dziejach.

Cztery pięciokątne plamy

Poniżej - najnowsze zdjęcie Plutona z 11 lipca, kiedy od planety dzieliło sondę 4 mln km. Wyraźnie widać na nim zagadkowe cztery ciemne plamy w okolicach równika. Mają podobne rozmiary, kształt zbliżony do pięciokąta i są w dość regularnych odstępach. Znajdują się one po tej stronie planety, która jest zawsze skierowana do księżyca Charona.

Ciemny wieloryb i jego ogon

Zdjęcie wykonane 9 lipca z odległości 5,4 mln km. Widać na nim obszary, które są bardzo różnorodne geologicznie. Jeden znajduje się na północ od ciemnego regionu rozciągającego się wzdłuż równika, który naukowcy ze względu na kształt nazwali wielorybem (z lewej strony tego ciemnego kształtu można np. rozpoznać jego ogon - whale's tail - oznaczony na zdjęciu). Nad wielorybim ogonem widać także bardzo ciekawą strukturę, która ma kształt pięciokąta foremnego ("polygonal feature"). Jeden piksel na tym zdjęciu to 27 km.

Lał, jakie zdjęcie!

A tak naukowcy z zespołu Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory zareagowali na jedno z najnowszych zdjęć z sondy New Horizons. Wcale się nie dziwimy ich podnieceniu. Od lewej do prawej: Cathy Olkin, Jason Cook, Alan Stern, Will Grundy, Casey Lisse i Carly Howett. To oni będą analizować i odczytywać nadsyłane zdjęcia z punktu widzenia geologii.

Serce Plutona

7 lipca z odległości 8 mln km New Horizons uchwycił niezwykłą "twarz" Plutona, na której najwyraźniej rysuje się... serce. Właśnie ta strona planety będzie na celowniku kamery sondy podczas największego zbliżenia w najbliższy wtorek. Widać charakterystyczny ciemny obszar zwany wielorybem, a po jego prawej stronie - jasny region w kształcie serca, który ma rozmiar ok. 2 tys. km. We wtorek powinniśmy mieć fotografie 500 razy lepszej jakości. Może się wyjaśni, co się kryje za tymi ciemnymi i jasnymi strukturami na powierzchni Plutona.

Pluton i Charon na jednym ujęciu

Na tym zdjęciu z 8 lipca widać niezwykłą parę - planetę i jej księżyc, które krążą wokół wspólnego środka masy, stale zwrócone do siebie tą samą stroną.

Poniżej to samo zdjęcie, ale z dodanymi kolorami, które zostały zarejestrowane wcześniej za pomocą instrumentu Ralph.

Pluton okiem LORKI

LORRI (czyli Long Range Reconnaissance Imager) to teleskop o średnicy 20,8 cm umieszczony "na sztywno" na jednym z boków sondy New Horizons. Jest jednym z najważniejszych instrumentów na pokładzie. Pozwala on na fotografowanie Plutona wraz z jego księżycem Charonem z odległości milionów kilometrów. Nie posiada żadnych ruchomych części, więc sonda podczas wykonywania zdjęć jest tak obrócona, aby LORRI patrzył dokładnie w wybranym kierunku.

Dostarczane przez LORRI zdjęcia są czarno-białe. Brak kolorowych filtrów to między innymi efekt największego jak to możliwe uproszczenia instrumentu, który musiał przetrwać blisko 10-letni lot przez Układ Słoneczny. Od jego niezawodności zależy naprawdę dużo!

Podczas największego zbliżenia z planetą LORRI dostarczy zdjęć powierzchni o rozdzielczości umożliwiającej wypatrywanie na powierzchni Plutona szczegółów o wymiarach porównywalnych z boiskiem piłkarskim. Może się wydawać, że to niewiele, ale naukowcom taka dokładność w zupełności wystarczy do obserwacji geologicznych struktur na powierzchni Plutona.

Zanim jednak LORRI zacznie obserwować detale na powierzchni Plutona i Charona, policzy i zmierzy obecne tam kratery, poszuka gejzerów i ich wyrzutów w atmosferę, teleskop już teraz służy astronomom do obserwacji Plutona z dużej odległości podczas zbliżania.

W najbliższych dniach będziemy relacjonowali misję New Horizons do Plutona i na bieżąco opisywali jej rezultaty, a także publikowali najświeższe zdjęcia tego odległego świata. Zapraszamy na Wyborcza.pl/nauka..

http://wyborcza.pl/1,75400,18345986,sonda-new-horizons-prawie-u-celu-przesyla-niezwykle-zdjecia.html

Paweł Baran · 13 Lipca 2015

Niebo w trzecim tygodniu lipca 2015 roku

Mapka pokazuje położenie Księżyca w końcu drugiego tygodnia lipca 2015 roku

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Dodał: Ariel Majcher

Źródło: StarryNight

Prawie dokładnie w środku tego tygodnia, w czwartkowy poranek 16 lipca, Księżyc przejdzie przez nów, zatem w najbliższych dniach będzie go można odnaleźć na niebie porannym, niedaleko Aldebarana w Byku, natomiast w weekend pojawi się on na niebie wieczornym, blisko pary planet Wenus - Jowisz, która powoli zbliża się do Słońca i kończy swój okres widoczności wieczornej. W pierwszej połowie nocy można obserwować planetę Saturn, natomiast przed świtem - dwa ostatnie gazowe olbrzymy Układu Słonecznego, czyli Neptuna z Uranem.

W poniedziałek 13 lipca i we wtorek 14 lipca nisko nad północno-wschodnim widnokręgiem, tuż przed świtem można próbować odnaleźć zbliżający się do nowiu Księżyc. Jednak jego dostrzeżenie nie będzie proste, ponieważ wschodzi on bardzo późno (w poniedziałek ok. godz. 2:30, we wtorek - godzinę później) i ma fazę bardzo cienkiego sierpa. Stąd przy próbach odnalezienia Księżyca na pewno przyda się lornetka, ale oprócz niej trzeba udać się w miejsce z głęboko odsłoniętym nieboskłonem.

Powyższa mapka pokazuje wygląd tej części horyzontu na godzinę przed wschodem Słońca. W poniedziałek odszukanie Srebrnego Globu powinno jeszcze udać się bez większych kłopotów. Tego ranka jego tarcza będzie oświetlona w 10% i w momencie pokazanym na mapce będzie się znajdowała ona na wysokości prawie 8° nad horyzontem. Niecałe 5° na zachód od niego świecić będzie jasny Aldebaran z Byka, z którym Księżyc, przy dobrze widocznym świetle popielatym, będzie tworzył malowniczy układ. Oczywiście tym razem również doszło do zakrycia tej gwiazdy przez naturalnego satelitę Ziemi (w niedzielę 12 lipca ok. godz. 18:56 naszego czasu), ale szczęście do możliwości obserwowania tego zjawiska na w miarę ciemnym niebie mieli mieszkańcy okolic Kamczatki i wybrzeży Morza Ochockiego.

Dobę później Księżyc będzie już bardzo trudny do odnalezienia, ponieważ jego faza spadnie do zaledwie 4% (do nowiu będzie brakowało prawie dokładnie 2 doby) i o tej samej porze będzie on przebywał na wysokości tylko 1° nad linią widnokręgu. 15 minut później będzie to tylko 3° wyżej. Z tego względu bez pomocy przyrządów optycznych nie ma raczej szans na jego odnalezienie, a i z lornetką może się to nie udać.

Animacja pokazuje położenie Wenus, Jowisza i Księżyca w trzecim tygodniu lipca 2015 r.

Animację wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Dodał: Ariel Majcher

Źródło: StarryNight

W kolejnych dniach Księżyc podąży ku spotkaniu ze Słońcem i pojawi się ponownie na niebie wieczornym w sobotę 18 lipca, w sąsiedztwie widocznej w tym miejscu od dłuższego czasu pary planet Wenus - Jowisz. Gdyby Księżyc był wtedy nad ekliptyką, to można by było go dostrzec już w dzień wcześniej. Niestety tak nie jest i naturalny satelita Ziemi naprawdę dobrze będzie widoczny dopiero w przyszłym tygodniu.

Jednak warto zapolować na niego już w sobotę 18 lipca, choć nie będzie to proste, ponieważ 45 minut po zachodzie Słońca (na tę porę wykonane są mapki) Księżyc będzie właśnie chował się pod widnokrąg. Kwadrans wcześniej Księżyc będzie zajmował pozycję na wysokości mniej więcej 2° nad linią horyzontu. Uroku cienkiemu sierpowi Księżyca w fazie 7% doda coraz szersza para planet Wenus - Jowisz, które będą łatwiejsze do odnalezienia od Księżyca (zwłaszcza Wenus) ze względu na punktowe światło. Pierwsza z wymienionych planet będzie się znajdowała jakieś 3,5 stopnia na wschód od Księżyca (na godz. 10), natomiast Jowisza będzie można odnaleźć w odległości 5° na północ od naturalnego satelity Ziemi (godz. 1:30). W podobnej odległości, tylko na godz. 11 znajdował się będzie Regulus, czyli najjaśniejsza gwiazda Lwa, ale zginie ona w blasku zorzy wieczornej i raczej nie uda się jej odnaleźć. Dobę później faza Księżyca urośnie do 13% i o godzinie podanej na mapce będzie się znajdował na wysokości niecałych 4°. Tego wieczoru Wenus będzie świeciła mniej więcej 9° na zachód od Księżyca (godz. 4), zaś Jowisz - niecałe 15° w prawo od Srebrnego Globu.

Obie planety Układu Słonecznego widoczne są coraz gorzej. W niedzielę 19 lipca Wenus zniknie z nieboskłonu godzinę po zmierzchu, natomiast Jowisz uczyni to mniej więcej 10 minut później. Zatem na ich obserwacje jest już bardzo niewiele czasu. Ostatniego dnia tego tygodnia Wenus przejdzie około 3° na południe od Regulusa, zaś Jowisz będzie zajmował pozycję niecałe 5° na zachód od niego. Jednak najjaśniejsza gwiazda Lwa będzie bardzo trudna do odnalezienia, mimo sąsiedztwa dwóch jasnych planet, które mogłyby posłużyć za punkty odniesienia. W końcu tygodnia Wenus będzie świeciła z jasnością -4,5 magnitudo, a jej tarcza będzie miała średnicę 43" i fazę 18%. W tym samym momencie jasność Jowisza będzie wynosiła -1,7 magnitudo, a jego tarcza będzie miała średnicę 32". Obie planety będzie dzieliła odległość około 6°. Mniejsza, niż można by się było spodziewać, ponieważ Wenus szybko zbliża się do Słońca.

W układzie księżyców galileuszowych będzie można spróbować zaobserwować 3 zjawiska: wejście dwóch księżyców na jowiszową tarczę oraz jedno zakrycie Io przez Europę. Więcej szczegółów na temat konfiguracji księżyców galileuszowych Jowisza (na podstawie stron IMCCE oraz Sky and Telescope) w poniższej tabeli:

? 13 lipca, godz. 21:30 - wejście Europy na tarczę Jowisza,

? 14 lipca, godz. 22:18 - wejście Io na tarczę Jowisza,

? 18 lipca, godz. 21:37 - zakrycie Europy przez Io, 75" na zachód od tarczy Jowisza (początek),

? 18 lipca, godz. 21:45 - zakrycie Europy przez Io (koniec).

Mapka pokazuje położenie Saturna i Plutona w trzecim tygodniu lipca 2015 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Dodał: Ariel Majcher

Źródło: StarryNight

Pogarszają się również warunki obserwacyjne Saturna, choć od jego opozycji minęło dopiero 2 miesiące. Szczególnie jest to widoczne, gdy porówna się go z Jowiszem, który 2 miesiące po swojej opozycji był nadal bardzo dobrze widoczny. Różnica bierze się oczywiście stąd, że Jowisz przebywał wtedy wysoko nad widnokręgiem, natomiast Saturn - wręcz przeciwnie.

W momencie zachodu Słońca Saturn jest już po górowaniu i zbliża się do linii horyzontu. O godzinie podanej na mapce planeta zajmuje pozycję na wysokości już niecałych 15°, już ponad 5° na zachód od gwiazdy Graffias. Jasność szóstej planety od Słońca spadła już do +0,4 wielkości gwiazdowej, ale jej tarcza nadal ma średnicę 18". Maksymalna elongacja Tytana, tym razem zachodnia, przypada w tym tygodniu w sobotę 18 lipca.

W związku z zaplanowanym na wtorek 14 lipca przelotem sondy Nowe Horyzonty (ang. New Horizons) w pobliżu Plutona zaznaczyłem jego położenie na tle gwiazd. Ta planeta karłowata w zeszłym tygodniu, dokładnie w poniedziałek 6 lipca, znalazła się w opozycji do Słońca, zatem jej warunku obserwacyjne są teraz najlepsze w całym sezonie obserwacyjnym, jednak nie znaczy to, że są one dobre, ponieważ Pluton w momencie górowania (w tym tygodniu około północy) przebywa na wysokości mniej więcej 17° nad południowym widnokręgiem. Pluton znajduje się niedaleko pary gwiazd &ksi;1 oraz &ksi;2 Sagittarii, niecałe 22' na południowy wschód od pierwszej z nich i 25' na północny wschód od drugiej, tworząc z nimi prawie trójkąt prostokątny, z kątem prostym przy planecie karłowatej. Jednak Pluton świeci z jasnością ok. +14,1 magnitudo, zatem do jego dostrzeżenia potrzebny jest dość duży teleskop, o średnicy lustra ponad 20 cm (a lepiej sporo więcej) i dokładna mapka jego sąsiedztwa z odpowiednio słabymi gwiazdami.

Mapka pokazuje położenie Urana i Neptuna w trzecim tygodniu lipca 2015 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Dodał: Ariel Majcher

Źródło: StarryNight

Dwa tygodnie temu zacząłem pisać o Uranie, natomiast teraz, gdy Księżyc nie przeszkadza swoim blaskiem, przyszła kolej na Neptuna. Systematycznie, choć bardzo powoli, rośnie dystans między tymi planetami i w tym sezonie obserwacyjnym będzie to około 40°. W najbliższych trzech latach dobrym wskaźnikiem do Neptuna będzie gwiazda ? Aquarii, której jasność obserwowana to +3,7 magnitudo, czyli jakieś 5 magnitudo więcej od ostatniej planety Układu Słonecznego. Neptun zbliża się powoli do opozycji 1 września i porusza się już ruchem wstecznym. W tym tygodniu Neptun znajduje się około 2° i 18' na południowy zachód od tej gwiazdy i jednocześnie prawie 4° na północny wschód od gwiazdy ? Aquarii, niedaleko której kreślił on swoją pętlę w zeszłym sezonie. Jasność Neptuna to +7,8 wielkości gwiazdowej.

Druga z planet - olbrzymów, czyli Uran świeci o 2 wielkości gwiazdowej jaśniej, ale jest łatwiejsza do odnalezienia również z tego powodu, że w jej sąsiedztwie jest sporo gwiazd o podobnej jasności i jaśniejszych. Uran jeszcze porusza się ruchem prostym, ale zmieni się to już na przełomie lipca i sierpnia. Siódma planeta Układu Słonecznego w najbliższych dniach przebywać będzie jakieś 36' na południowy wschód od gwiazdy ? Piscium o jasności obserwowanej +5,2 magnitudo, która jest układem wizualnie podwójnym, o separacji składników 22".

Dodał: Ariel Majcher

http://news.astronet.pl/7642

tasti · 13 Lipca 2015

Sekret Wielkiej Niedźwiedzicy. "Twórcy Gwiezdnych wojen byliby zawstydzeni"

Naukowcy z brytyjskiego Open Univeristy ujawnili nowe rewelacje na temat badanego przez nich od 2013 roku układu gwiezdnego 1SWASP J093010.78+533859.5. Wcześniej myśleli, że składa się on z dwóch gwiazd podwójnych o przecinających się orbitach. Już to było rzadkie i fascynujące odkrycie. Teraz okazało się, że w ich towarzystwie znajduje się jeszcze jedno, piąte słońce. A czegoś takiego jeszcze we wszechświecie nie widziano.

Znajdujący się 250 lat świetlnych od Ziemi system jest częścią konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy, gwiazdozbioru doskonale znanego chyba każdemu obserwatorowi nocnego nieba. W szczególności rozpoznawalna jest jego składająca się z siedmiu najjaśniejszych gwiazd część ? Wielki Wóz. Gwiazdozbiór może się przez to wydawać zwyczajny czy pospolity. Absolutnie nie powinien.

Jak się bowiem okazuje, w jego obrębie znajduje się układ dwóch par gwiazd zaćmieniowych, którym towarzyszy jeszcze jedna, samotna piąta. Gwiazdy zaćmieniowe to szczególny typ gwiazd podwójnych, w którym jeden ze składników co jakiś czas okresowo przesłania swojego towarzysza. Powoduje to zmianę jasności, którą łatwo jest zaobserwować z Ziemi.

Brytyjskim naukowcom udało się zidentyfikować opisywany układ na podstawie obrazów zebranych przez projekt SuperWASP w 2013 roku. Dwa obserwatoria, składające się z ośmiu szerokokątnych kamer każde, znajdują się na jednej z Wysp Kanaryjskich (La Palma) i w RPA, co pozwala im nieustannie monitorować całą powierzchnię nieba. Nagrania takie pozwalają właśnie na wykrycie zdarzeń w rodzaju czasowych zmian w jasności punktów na niebie.

Pierwsza z odkrytej pary gwiazd podwójnych należy do tzw. układu kontaktowego ? dwie gwiazdy znajdują się na tyle blisko siebie, że dzielą ze sobą otoczkę. W ich przypadku naukowców zainteresował przede wszystkim bardzo krótki okres orbitalny ? wykonanie pełnego obrotu wokół siebie zajmuje im jedynie sześć godzin.

Potwierdzenie istnienia tego układu nie wystarczyło jednak do wyjaśnienia wszystkich zmian w jasności, obserwowanych z Ziemi. Badaczom udało się ustalić, że w odległości ok. 3 milionów kilometrów od pierwszej pary znajduje się druga, już z dłuższym okresem orbitalnym ? 1,3 dnia. Co ciekawe, obie pary orbitują na tej samej płaszczyźnie.

A jednak na widmie zebranego przez teleskopy obrazu wciąż pozostawała anomalia, której dotychczasowe odkrycia nie tłumaczyły. Już rok później, w 2014 roku, Koreański Instytut Astronomii i Badań Kosmicznych opublikował pracę, w której sugerował, że w układzie może znajdować się jeszcze jedna, piąta gwiazda.

Zespołowi z Open University udało się ją teraz zidentyfikować i opisać na łamach dziennika Astronomy & Astrophysics. Znajduje się ona ok. 2 miliardów kilometrów od drugiej pary, jest więc zbyt daleko, by powodować zaćmienia zaobserwowanych wcześniej układów podwójnych, ale jednocześnie na tyle blisko, by oddziaływania grawitacyjne wiązały ją z resztą systemu.

- To naprawdę egzotyczny system gwiezdny. Nie ma powodu, dla którego na orbitach każdej z par gwiazd nie mogłoby się znajdować planety. Ich teoretyczni mieszkańcy obserwowaliby niebo, którego wygląd zawstydziłby twórców Gwiezdnych wojen. Momentami aż pięć słońc o różnej jasności rozświetlałoby miejscowy krajobraz. W trakcie dnia robiłoby się raz jaśniej, raz ciemniej, w zależności od tego, które gwiazdy wchodziłyby ze sobą w stan zaćmienia. Noce byłyby zaś nieobserwowalne przez większość roku, pojawiając się tylko wtedy, gdy wszystkie gwiazdy znalazłyby się po jednej stronie takiej hipotetycznej planety ? stwierdził Marcus Lohr, przewodzący zespołowi z brytyjskiego uniwersytetu.

Co ciekawe, układ tych pięciu gwiazd, chociaż każda z nich jest mniejsza od słońca, świeci razem na tyle jasno, że można go zaobserwować z Ziemi nawet przy użyciu amatorskich teleskopów.

DG

http://tech.wp.pl/kat,130036,title,Sekret-Wielkiej-Niedzwiedzicy-Tworcy-Gwiezdnych-wojen-byliby-zawstydzeni,wid,17700428,wiadomosc.html

tasti · 13 Lipca 2015